Nerw wzrokowy – budowa, funkcje i choroby

Nerw wzrokowy to II nerw czaszkowy. Rozpoczyna się w komórkach siatkówki, a kończy w skrzyżowaniu wzrokowym. Pełni ważną rolę: umożliwia prawidłowe widzenie, jest częścią drogi wzrokowej. Jego choroby i urazy są niebezpieczne, ponieważ mogą prowadzić do ślepoty. To dlatego tak ważne jest ich wczesne rozpoznanie i wdrożenie leczenia. Co warto wiedzieć?

1. Co to jest nerw wzrokowy?

Nerw wzrokowy (łac. nervus opticus) przebiega od siatkówki do skrzyżowania wzrokowego. To II nerw czaszkowy, część drogi wzrokowej przewodzącej impulsy nerwowe powstałe w siatkówce w wyniku przetworzenia bodźców wzrokowych. Jego długość wynosi około 4,5 cm. Nerw wzrokowy został po raz pierwszy zidentyfikowany i opisany przez Felice'a Fontana.

2. Budowa nerwu wzrokowego

Nerw wzrokowy rozpoczyna się w komórkach zwojowych siatkówki. W niej układają się kolejno, jeden za drugim, trzy neurony:

Zobacz film: "Czy jaskra jest chorobą ludzi starszych?"

• zewnętrzny, który tworzy komórki zmysłowe (czopki i pręciki),
• środkowy, który tworzy komórki dwubiegunowe,
• wewnętrzny, który tworzy komórki zwojowe wielobiegunowe.

Aksony (elementy neuronu odpowiedzialne za przekazywanie informacji z ciała komórki do kolejnych neuronów lub komórek efektorowych) komórek wielobiegunowych tworzą w siatkówce oka warstwę włókien nerwowych. Te na tarczy nerwu wzrokowego łączą się w pojedynczy powrózek, czyli nerw wzrokowy, który po wyjściu z gałki ocznej kieruje się w stronę mózgowia.

Nerw wzrokowy nie ma swoistych cech nerwu obwodowego, ponieważ pod względem budowy i rozwoju należy do mózgowia. Jest pęczkiem istoty białej mózgowia. Pod względem rozwojowym jest wypustką międzymózgowia.

Nerw wzrokowy składa się z pęczków licznych włókien nerwowych. Każdy ma ich około miliona. Na całej długości jest otoczony oponami mózgowo-rdzeniowymi: pajęczynówką, twardą i miękką.

W przebiegu nerwu wzrokowego wyróżnia się cztery odcinki. To:

• odcinek wewnątrzgałkowy o długości około 0,7 mm. Biegnie od siatkówki do zewnętrznych granic gałki ocznej,
• odcinek wewnątrzoczodołowy o długości około 30 mm. Biegnie esowato od gałki ocznej do kanału wzrokowego,
• odcinek wewnątrzkanałowy o długości około 5 mm, przechodzący przez kanał wzrokowy,
• odcinek wewnątrzczaszkowy o długości około 10 mm, biegnący od kanału wzrokowego do skrzyżowania wzrokowego.

Część wewnątrzczaszkowa nerwu wzrokowego jest unaczyniona przez gałęzie tętnicy szyjnej wewnętrznej (głównie tętnicę przednią mózgu i tętnicę oczną). Z kolei część wewnątrzoczodołową nerwu zaopatruje tętnica środkowa siatkówki i drobne tętniczki odchodzące od tętnicy ocznej.

3. Choroby nerwu wzrokowego

Nerw wzrokowy może być uszkodzony przez urazy, procesy zapalne, uciskowe, toksyczne, niedokrwienne. Do zmian w jego obrębie może również dojść w przebiegu wielu chorób wrodzonych. W diagnostyce chorób nerwu wzrokowego największe znaczenie ma badanie okulistyczne, a także neurologiczne. Bada się ostrość wzroku, ocenia pole widzenia, widzenie barw, reakcję źrenic na światło oraz zmiany na dnie oczu (tam zlokalizowana jest tarcza nerwu wzrokowego, czyli początek włókien tworzących ten nerw).

Badanie nerwu wzrokowego i ustalenie przyczyny jego uszkodzenia poprzedza zebrania wywiadu. Kluczowe są informacje dotyczące dynamiki narastania osłabienia ostrości wzroku i występowania innych objawów, a także wywiad rodzinny (choroby oczu w rodzinie).

Choroby nerwu wzrokowego to na przykład:

• zapalenie nerwu wzrokowego (zapalenie śródgałkowe, pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego),
• uciskowe uszkodzenie nerwu wzrokowego w przebiegu zmian nowotworowych czy tętniaków,
• niedokrwienne uszkodzenie nerwu wzrokowego, które pojawia się w chorobach naczyń,
• toksyczne uszkodzenie nerwu wzrokowego występujące w zatruciu alkoholem metylowym, alkoholem etylowym, nikotyną. Gdy pojawiają się obustronne zaburzenia ostrości wzroku i ograniczenie pola widzenia, stwierdza się zanik pierwotny nerwu wzrokowego.
• urazowe uszkodzenie nerwu wzrokowego,
• zanik pierwotnego i wtórnego nerwu wzrokowego,
• neuropatia nerwu wzrokowego. To grupa chorób o różnej etiologii, których skutkiem jest uszkodzenie nerwu (np. jaskra),
• obrzęk tarczy nerwu wzrokowego. To tarcza zastoinowa, spowodowana podwyższonym ciśnieniem wewnątrzczaszkowym (zwiększonym ciśnieniem płynu mózgowo-rdzeniowego),
• glejak nerwu wzrokowego (powoli rosnący pierwotny guz nowotworowy, wywodzący się z utkania glejowego nerwu).

Obecnie nie ma możliwości operacyjnego leczenia uszkodzeń nerwu wzrokowego lub jego przeszczepu. Dzięki metodom mikrochirurgii możliwa jest jedynie częściowa rekonstrukcja uszkodzonych mechanicznie nerwów obwodowych. Problemy związane z odnową nerwu wzrokowego wynikają z jego położenia, trudnego dostępu chirurgicznego, skomplikowanej funkcji i anatomicznych właściwości włókien.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.