Nowotwór jamy ustnej - rodzaje, przyczyny, objawy, rozpoznanie, leczenie

Nowotwory jamy ustnej często nie powodują żadnych objawów lub są one mylnie interpretowane. Niestety rak płaskonabłonkowy jamy ustnej w zaawansowanym stadium powoduje liczne przerzuty, które diametralnie obniżają rokowania. Szacuje się, że jedynie 20 proc. chorych żyje przez pięć lat od momentu usłyszenia diagnozy. Nowotwory jamy ustnej to między innymi rak podniebienia, czerniak w jamie ustnej, rak żuchwy, rak zęba, nowotwory dziąseł lub rak policzka. Warto pamiętać, że wszystkie zmiany, takie jak guzek na podniebieniu, należy jak najszybciej skonsultować ze specjalistą. Jak zmniejszyć ryzyko zachorowania na nowotwór jamy ustnej?

1. Czym jest nowotwór jamy ustnej?

Nowotwór jamy ustnej (rak jamy ustnej) to nowotwór złośliwy, rozwijający się w obrębie jamy ustnej. U 30 proc. pacjentów lokalizuje się na wargach, u 20-50 proc. osób na języku, a u 30 proc. na dnie jamy ustnej.

Rak jamy ustnej sprawia kłopoty diagnostyczne. Pierwsze zmiany często mylnie uznawane są jako początek infekcji dróg oddechowych lub afty, w efekcie pacjenci sięgają po środki dostępne bez recepty, które nie przynoszą poprawy i opóźniają moment otrzymania prawidłowej diagnozy.

Zobacz film: "Higiena jamy ustnej [Wirtualna Poradnia]"

Z tego powodu lekarze przestrzegają, by każde zmiany w obrębie jamy ustnej utrzymujące się powyżej tygodnia skonsultować ze specjalistą. Szczególnej uwagi wymaga guzek na podniebieniu, który może sugerować rozwój raka podniebienia.

Nowotwór jamy ustnej rok rocznie rozpoznawany jest u ponad tysiąca osób w Polsce, mężczyźni chorują nawet trzykrotnie częściej niż kobiety.

2. Rodzaje nowotworów jamy ustnej

Nowotwory jamy ustnej są zazwyczaj wykrywane przypadkowo, niestety już w zaawansowanym stadium rozwoju. Zmiany nowotworowe lokalizują się zazwyczaj na języku, dnie jamy ustnej, migdałkach podniebiennych i łuku podniebiennym.

Rzadziej występują w krtani, części nosowej czy na wewnętrznej stronie policzków. 90 proc. zmian to rak płaskonabłonkowy jamy ustnej, pozostałą część stanowią gruczolaki, chłoniaki, mięsaki i oblaki.

Nowotwór jamy ustnej może rozwijać się również na błonach śluzowych (rak policzka), obejmować podniebienie (rak podniebienia twardego), a także umiejscawiać się w gardle (zachyłek gruszkowaty, okolica zapierścienna i tylna ściana gardła).

Coraz częściej rozpoznawany jest również nowotwór dziąsła, nowotwór żuchwy czy rak dna jamy ustnej. Niepokojące zmiany mogą rozwinąć się również na gruczołach ślinowych lub wyrostkach zębodołowych (rak zęba, nowotwór zęba).

3. Przyczyny nowotworu jamy ustnej

Wśród czynników zwiększających ryzyko rozwoju raka jamy ustnej wymienia się:

• palenie papierosów,
• częste picie mocnego alkoholu,
• niewłaściwa higiena jamy ustnej,
• poważne wady zgryzu,
• przewlekłe urazy jamy ustnej,
• nieprawidłowo dobrane protezy stomatologiczne,
• zakażenie wirusem HPV (wirus brodawczaka ludzkiego),
• niedobór witaminy A, E oraz żelaza.

Szczególnie niebezpieczne okazuje się uzależnienie od papierosów, które powoduje siedmiokrotne zwiększenie ryzyka wystąpienia nowotworu jamy ustnej w stosunku do osób niepalących.

Na stan jamy ustnej, a w szczególności dziąseł, gardła i błon śluzowych, negatywnie wpływa picie mocnych alkoholi oraz stosowanie innych używek.

4. Objawy nowotworu jamy ustnej

Podstawową zmianą przedrakową jest leukoplakia (rogowacenie białe), charakteryzująca się powstawaniem białych smug na powierzchni błony śluzowej jamy ustnej. Wyróżnia się kilka rodzajów leukoplakii:

• leukoplakia prosta - białe plamy na powierzchni błon śluzowych,
• leukoplakia brodawczakowata - zmiany o charakterze bruzdowatym,
• leukoplakia nadżerająca - plamy o nieregularnej powierzchni.

Postacią przedinwazyjnego raka skóry jest choroba Bowena (erytroplakia, rogowacenie czerwone), polegająca na zgrubieniu błony śluzowej z charakterystycznymi, czerwonymi ogniskami. W około 50 proc. przypadków zmiany te mają charakter złośliwy i dają przerzuty do węzłów chłonnych.

Do najczęściej wymienianych objawów choroby nowotworowej jamy ustnej zalicza się:

• ból podczas żucia pokarmów (objawy raka szczęki),
• ból podczas przełykania śliny,
• otalgia (ból ucha niewynikający z choroby ucha),
• plucie krwią,
• spadek masy ciała,
• bolesne zmiany w pobliżu warg, dziąseł lub w wewnętrznej części jamy ustnej, które trudno się goją,
• guzek po wewnętrznej stronie policzka łatwo wyczuwalny językiem,
• guzek na podniebieniu,
• zmiany barwy i natężenia głosu,
• trudności w oddychaniu,
• dokuczliwa chrypka,
• silne bóle wpływające na niewyraźne mówienie,
• cuchnący oddech,
• szczękościsk,
• utrata czucia lub drętwienie języka, podniebienia i policzków,
• białe lub czerwone plamki na błonie śluzowej jamy ustnej,
• opuchlizna żuchwy.

Rak jamy ustnej może być bardzo niebezpieczny i trudny do wyleczenia. Rokowania obniżają w szczególności nowotwory złośliwe jamy ustnej, które powodują przerzuty do węzłów chłonnych szyi.

5. Profilaktyka nowotworów jamy ustnej

Aby nowotwory jamy ustnej nie miały sprzyjających możliwości do rozwoju, warto:

• pielęgnować jamę ustną,
• regularnie, przynajmniej co 6 miesięcy, przeprowadzać kontrolę jamy ustnej u stomatologa,
• leczyć zęby, a w razie potrzeby usuwać je,
• zaprzestać palenia papierosów,
• ograniczyć picie napojów alkoholowych,
• w razie zmian chorobowych w jamie ustnej udać się do stomatologa,
• w przypadku stwierdzenia guzka czy owrzodzenia natychmiast zgłosić się po poradę.

Zmiany nowotworowe w jamie ustnej należą do guzów tytoniozależnych, co oznacza, że ryzyko zachorowania na ten typ raka wzrasta wraz z faktem palenia papierosów czy żucia tytoniu.

Blisko 80 proc. chorych stanowią mężczyźni, którzy nie tylko są nałogowymi palaczami, ale także nadużywają alkoholu. Wśród czynników sprzyjających rozwojowi choroby nowotworowej jamy ustnej i gardła wymienia się predyspozycje osobnicze oraz mechaniczne obtarcia, np. źle dopasowaną protezę czy brak higieny jamy ustnej.

6. Rozpoznanie nowotworu jamy ustnej

Nowotwory jamy ustnej przez dłuższy czas rozwijają się niepostrzeżenie, nie wywołując żadnych dotkliwych objawów. Zwykle pierwsze symptomy zauważa stomatolog lub ortodonta w trakcie wizyty.

Z tego względu niezwykle istotne są częste wizyty profilaktyczne u dentysty, a także konsultowanie wszystkich nowo powstałych zmian w obrębie jamy ustnej. Często nowotwory podniebienia, nowotwory zębów czy rak policzka powodują przebarwienia lub guzki widoczne gołym okiem.

Stomatolog odgrywa bardzo ważną rolę w diagnostyce, doskonale zdaje sobie sprawę z tego, jak wygląda rak jamy ustnej. Jest też w stanie rozpoznać asymetrię twarzy lub pogrubienie, które może sugerować nowotwory szczęki.

Zaniepokoić powinien nas guzek na podniebieniu, wybrzuszenie na powierzchni szyi, a także bolesne zmiany na dziąsłach, wargach czy podniebieniu.

Niestety u niektórych osób z pozoru błahe dolegliwości są jedynymi objawami chorób, takich jak rak podniebienia, czerniak w jamie ustnej, nowotwory dziąseł, nowotwór szczęki, rak dna jamy ustnej czy nowotwór podniebienia.

Warto pamiętać, że bardzo często rak jamy ustnej powoduje przerzuty do węzłów chłonnych. Diagnostyka nowotworów jamy ustnej polega na pobraniu wycinka zmiany, a następnie analizy próbki pod mikroskopem. Pacjent dodatkowo kierowany jest na następujące badania:

• USG szyi (często razem z biopsją cienkoigłową),
• tomografia komputerowa,
• MRI głowy,
• MRI szyi,
• USG brzucha,
• zdjęcie radiologiczne klatki piersiowej,
• zdjęcie RTG szczęki i żuchwy.

7. Leczenie nowotworu jamy ustnej

Metoda leczenia jest dobierana indywidualnie w zależności od rodzaju nowotworu oraz stopnia jego zaawansowania. Często pierwszym krokiem jest operacja, polegająca na wycięciu guza lub węzłów chłonnych, gdy rozpoznany został rak złośliwy.

Nowotwory z przerzutami są leczone za pomocą chemioterapii oraz naświetlań (radioterapii). W niektórych przypadkach wykonywane są dodatkowo bardziej skomplikowane zabiegi, podczas których usuwa się fragmenty kości i grupy węzłów chłonnych.

Ten sposób leczenia może mieć miejsce między innymi w przypadku raka żuchwy lub nowotworu szczęki. Bardzo często interwencja chirurgiczna jest też niezbędna w przypadku raka zęba lub raka policzka.

8. Badania przesiewowe w kierunku raka jamy ustnej

• badanie w kierunku wirusa HPV,
• badanie Oralitest - zjawisko fluorescencji tkankowej umożliwia rozpoznanie nawet kilkumilimetrowych zmian,
• badanie Microlux - system oparty jest na zastosowaniu 1% kwasu octowego i światła lampy LED,
• badanie Orablu - błękit tuloidyny barwi tkanki o potencjalnym charakterze nowotworowym.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.