Nukleotyd - budowa, funkcje, źródła i suplementacja
Nukleotyd to organiczny związek chemiczny z grupy estrów fosforanowych. Jest podstawowym składnikiem kwasów nukleinowych i polinukleotydów (DNA i RNA). Pełni także inne funkcje. Odgrywa znaczącą rolę w metabolizmie i przekazywaniu sygnałów w komórce, wspiera regenerację organizmu oraz uczestniczy w procesach zachodzących w komórkach. Co warto o nich wiedzieć?
1. Co to jest nukleotyd?
Nukleotyd to organiczny związek chemiczny zaliczany do grupy estrów fosforanowych . Jest estrem nukleozydu i kwasu ortofosforowego (V). Stanowi podstawową jednostkę strukturalną kwasów nukleinowych.
Znane są dwa podstawowe rodzaje naturalnych kwasów nukleinowych: kwasy deoksyrybonukleinowe (DNA) i rybonukleinowe (RNA). Kwas deoksyrybonukleinowy (DNA) pełni rolę nośnika informacji genetycznej.
Zawiera informacje dotyczące budowy, wzrostu, rozwoju, funkcjonowania oraz reprodukcji wszystkich organizmów żywych oraz wirusów. Z kolei kwas rybonukleinowy (RNA) jest związkiem kluczowym w funkcjonowaniu komórki. Odpowiada między innymi za regulację ekspresji genów oraz procesy biosyntezy białek.
2. Budowa nukleotydu
Nukleotyd jest zbudowany z reszty cukrowej z pięcioma atomami węgla w cząsteczce (deoksyrybozy lub rybozy) połączonej wiązaniem N-glikozydowym z zasadą azotową (purynową, flawinową lub pirymidynową) oraz reszty kwasu ortofosforowego (co najmniej jednej reszty fosforanowej).
Rodzaje nukleotydów
W zależności od budowy wyróżnia się dwa rodzaje nukleotydów:
- rybonukleotydy, znajdujące się w cząsteczkach RNA — zawierają rybozę,
- deoksyrybonukleotydy, znajdujące się w cząsteczkach DNA — zawierają deoksyrobozę.
Cząsteczka kwasu rybonukleinowego (RNA) zawiera rybonukleotydy składające się z cukru (rybozy), zasad azotowych (adeniny, guaniny, cytozyny i uracylu) i kwasu fosforowego (V).
Cząsteczka kwasu deoksyrybonukleinowego (DNA) składa się z deoksyrybonukleotydów zbudowanych z cukru (deoksyrybozy), zasad azotowych (adeniny, guaniny, cytozyny i tyminy) oraz kwasu fosforowego. W przypadku DNA, zasady łączą się wiązaniami wodorowymi tworząc podwójną nić. RNA jest zazwyczaj jednoniciowe.
Z uwagi na rodzaj zasady azotowej, wyróżnia się:
- guanozyno-5'-monofosforan,
- cytydyno-5'-monofosforan,
- adenozyno-5'-monofosforan,
- tymidyno-5'-monofosforan,
- urydyno-5'-monofosforan.
3. Funkcje nukleotydów
Nukleotydy pełnią wiele ważnych funkcji w organizmie człowieka. Oprócz tego, że stanowią materiał budulcowy kwasów nukleinowych DNA i RNA:
- są niezbędne w procesie powstawania nowych komórek,
- pełnią funkcję mediatorów przy agregacji płytek krwi,
- wspierają pracę i regenerację jelita cienkiego,
- biorą udział w przekazywaniu energii,
- uczestniczą w przekazywaniu sygnałów w obrębie komórki,
- biorą udział w reakcjach chemicznych zachodzących przy udziale enzymów,
- wspierają regenerację organizmu, wspierają odporność,
- wpływają na gojenie się ran,
- chronią komórki w przypadku stresu fizjologicznego,
- sprzyjają odbudowie komórek skóry,
- mają silne właściwości przeciwzapalne i przeciwwirusowe.
Funkcja nukleotydów jest ściśle związana z sekwencją nukleotydów budujących ich łańcuchy. Pochodne nukleotydów są koenzymami enzymów, ale i odgrywają rolę przenośników energii w komórce.
4. Suplement - nukleotydy
Nukleotydy mogą być wytwarzane w organizmie człowieka, bezpośrednio w komórce. Bywa, że są odzyskiwane podczas rozpadu DNA i RNA innych komórek. Nukleotydy zawarte są również w mleku matki, przy czym ich stężenie zmniejsza się wraz z wydłużeniem czasu laktacji.
W niektórych okolicznościach niezbędne jest dostarczanie ich z zewnątrz wraz z pożywieniem lub przy pomocy suplementów diety. Kiedy tak się dzieje?
Zapotrzebowanie na nukleotydy jest wyższe w okresie szybkiego wzrostu komórek, (np. po urazach i chorobach (w procesie regeneracji tkanek), w stanach zapalnych czy obniżonej odporności. Dodatkowa suplementacja nukleotydami wspiera organizm w stanach związanych z zapotrzebowaniem na zwiększoną syntezę kwasów nukleinowych.
Nukleotydy w pożywieniu można znaleźć w produktach pochodzenia zwierzęcego, ale i roślinnego. To głównie jaja, ryby, rośliny strączkowe, nasiona, orzechy, podroby, wołowina, owoce morza czy soja.
Dobrze sprawdzają się też suplementy diety, czyli źródła nukleotydów z apteki. Stosując je bardzo ważne jest, by nie przekraczać zalecanych dawek, a i nie sięgać po nie w przypadku nadwrażliwości na składniki preparatu i podwyższonego stężenia kwasu moczowego.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.