Obrzęk limfatyczny – przyczyny, objawy i leczenie
Obrzęk limfatyczny nazywany również słoniowacizną to obrzęk niektórych części ciała spowodowany niefizjologicznym zastojem limfy. Wyróżnia się dwa rodzaje obrzęku limfatycznego. Obrzęk limfatyczny pierwotny, do którego może dojść w wyniku wad wrodzonych oraz obrzęk limfatyczny wtórny powstający najczęściej na skutek uszkodzenia naczyń chłonnych np. w wyniku kontuzji. Obrzęk limfatyczny jest poważnym schorzeniem, które może zakończyć się nawet amputacją kończyn.
Obrzęk limfatyczny, to obrzęk tkanek, który może mieć różne stopnie nasilenia. Klasyfikacja obejmuje pięć stopni tego schorzenia od łagodnego, aż do bardzo zaawansowanego nazywanego słoniowacizną lub elefantiazą. Przyczyną powstania obrzęku limfatycznego są zaburzenia w odpływie limfy (chłonki, płynu limfatycznego), produkowanej w węzłach chłonnych.
W normalnej sytuacji zadaniem płynu chłonnego jest eliminowanie niepotrzebnych substancji z tkanek. Zaburzenie funkcjonowania naczyń limfatycznych sprawia, że substancje te pozostają w tkankach. W początkowej fazie choroby organizm próbuje radzić sobie z problemem prze zwiększoną produkcję limfy – jest to tak zwany stopień utajony. Niestety po pewnym czasie mechanizmy kompensacyjne organizmu zostają wyczerpane a nieusunięte substancje powodują pojawienie się niewielkiej opuchlizny – pierwszy stopień obrzęku limfatycznego.
Wraz upływem czasu objawy się nasilają a obrzęk powoli twardnieje. Po pewnym czasie dochodzi do dużego i trwałego obrzęku skóry oraz tkanki podskórnej, czyli tak zwanej elefantiazy. Obrzęk limfatyczny występuje zazwyczaj na kończynach oraz w okolicach krocza.
1. Przyczyny obrzęku limfatycznego
Obrzęk limfatyczny powstaje za sprawą zastoju limfy, czyli płynu tkankowego naczyń chłonnych. Zastój jest spowodowany nabytego uszkodzenia naczyń chłonnych lub wad wrodzonych. Obrzęk limfatyczny w stadium bardzo zaawansowanym może doprowadzić w najgorszym wypadku do amputacji kończyn.
Słoniowacizna, bo tak inaczej można nazwać obrzęk limfatyczny, to nic innego jak zaburzenie odpływu płynu limfatycznego. Kiedy układ działa prawidłowo, płyn z naczyń chłonnych pochłania niepotrzebne substancje, na przykład białka i usuwa je z organizmu.
Jeżeli dojdzie do uszkodzenia, niepotrzebne substancje pozostają między komórkami. Z czasem, nagromadzona limfa, doprowadza do lekkiej opuchlizny. Następnym etapem jest twardnienie limfy. Ostatnim etapem jest słoniowacizna i duży obrzęk tkanki i skóry. Obrzęk limfatyczny zwykle dotyczy górnych i dolnych kończyn. Częściej występuje u mężczyzn.
Obrzęk limfatyczny może być spowodowany: przewlekłą niewydolnością żylną, kontuzjami i zwichnięciami, infekcjami bakteryjnymi, wirusowymi i grzybami, które prowadzą do zapalenia naczyń chłonnych, chorobą tkanki łącznej, a także powikłaniami pooperacyjnymi, na przykład po operacji naczyniowych.
Do najczęstszych przyczyn słoniowacizny zaliczamy jednak leczenie nowotworowe, które obejmuje usunięcie węzłów chłonnych, na przykład mastektomia. Operacja taka przyczynia się bowiem do uszkodzenia układu limfatycznego.
Obrzęk limfatyczny pierwotny (wrodzony) jest schorzeniem powstającym zazwyczaj na skutek nieprawidłowego rozwoju naczyń włosowatych takich jak:
- aplazja (brak naczyń włosowatych),
- mała ilość naczyń włosowatych,
- wady budowy naczyń włosowatych (np. hipoplazja).
Z powodu tych nieprawidłowości organizm nie jest wrastanie odprowadzić odpowiedniej ilości chłonki. Przyczyną wrodzonego obrzęku limfatycznego może być też dziedziczna choroba Milroya. Zaburza ona proces wzrostu śródbłonka naczyniowego.
Obrzęk limfatyczny wtórny powstaje w wyniku uszkodzenia naczyń limfatycznych. Może do niego dojść między innymi w wyniku:
- urazu (np. zwichnięcia),
- przewlekłej niewydolności żylnej,
- choroby tkanki łącznej,
- stanu zapalnego naczyń chłonnych,
- powikłania pooperacyjnego,
- terapii nowotworów złośliwych.
2. Objawy obrzęku limfatycznego
Obrzęk limfatyczny rozwija się etapami i jest efektem przeciążanie naczyń limfatycznych. Typowymi objawami ostatniego stopnia obrzęku limfatycznego, czyli tak zwanej słoniowacizny są:
- twarda skóra,
- bardzo duża opuchlizna,
- wybrzuszenia,
- zmiany na skórze w kształcie gródek,
- trudności w poruszaniu kończyną,
- tępe uczucie ciężkości,
- ból.
Ponadto skóra osoby chorej staje się bardziej podatna na różnego rodzaju bakteryjne i grzybicze stany zapalne, które dodatkowo nasilają obrzęk.
3. Leczenie obrzęku limfatycznego
Leczenie obrzęku limfatycznego polega na aplikacji kremów, które uchronią skórę przed infekcjami, podawaniem leków zmniejszających obrzęki, a także drenaż limfatyczny, kompresjoterapia lub rehabilitację ruchową. Drenaż limfatyczny to rodzaj masażu, którego zadaniem jest przemieszczenie limfy z obszaru objętego obrzękiem.
Kompresjoterapia to terapia uciskowa. Miejsce opuchnięte owija się bandażem, aby wspomóc pracę mięśni, a co za tym idzie, zwiększyć przepływ limfy. W przypadkach, gdy obrzęk limfatyczny jest w bardzo zaawansowanym stadium, niezbędna jest operacja.
Zabieg chirurgiczny ma na celu wycięcie przerośniętej tkanki. W przypadku dużych uszkodzeń naczyń limfatycznych wykonuje się zabieg mikrochirurgiczny. Zabieg ten polega na transplantacji naczyń limfatycznych, aby stworzyć nowe połączenia limfatyczne.
3.1. Drenaż limfatyczny
Terapia obrzęku limfatycznego jest długim procesem, który może trwać nawet wiele miesięcy. Terapia obejmuje między innymi:
- pielęgnację i ochronę skóry przy pomocą specjalnych kremów;
- farmakoterapię, mającą na celu zmniejszenie obrzęku;
- drenaż limfatyczny (specjalny rodzaj masażu);
- terapię uciskową - wykorzystanie specjalnej odzieży uciskowej;
- rehabilitację.
W przypadku bardzo nasilonych stanów chorobowych (obrzęk limfatyczny piątego stopnia) konieczne jest często zastosowanie zabiegu chirurgicznego, polegającego na usunięciu obrzękniętej i przerośniętej tkanki podskórnej.
Niestety ten sposób terapii niesie ze sobą ryzyko powikłań w postaci wystąpienia martwicy skóry. Dobre rezultaty w terapii daje zastosowanie zabiegu mikrochirurgicznego, polegającego na przeszczepieniu naczyń limfatycznych i stworzeniu nowych połączeń limfatycznych.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.