Obrzęk mózgu – charakterystyka, przyczyny, objawy, leczenie

Bariera krew-mózg ma za zadanie chronić tkankę nerwową mózgu przed szkodliwymi substancjami i wspomagać jej odżywianie, ponadto jej rolą jest właściwe rozmieszczenie wody. W przypadku zaburzenia ostatniej funkcji dochodzi do powstania różnego rodzaju obrzęku mózgu.

Obrzęk mózgu to nic innego jak zwiększenie objętości tkanki mózgowej na skutek gromadzenia się w niej płynu. Wyróżnia się trzy rodzaje obrzęków mózgu:

• naczyniopochodny,
• cytotoksyczny,
• śródmiąższowy.

Do wystąpienia obrzęku naczyniopochodnego dochodzi z powodu zwiększonej przepuszczalności śródbłonka naczyń. W wyniku przemieszczenia np. białek do przestrzeni pozanaczyniowej powstaje ruch wody, która następnie gromadzi się w tkance okołonaczyniowej.

Obrzękowi naczyniopochodnemu mogą towarzyszyć takie objawy jak nasilający się ból głowy, drżenie, zaburzenia świadomości, zaburzenia gałkoruchowe oraz nierówne źrenice. W diagnozie wykorzystuje się tomografię komputerową. Taki rodzaj obrzęku mózgu może powstać w wyniku udaru, guza mózgu, stłuczenia mózgu i krwawienia.

Obrzęk cytotoksyczny (komórkowy) ma miejsce wtedy, gdy dochodzi do  zmniejszenia ilości płynu zewnątrzkomórkowego w mózgowiu, woda zbiera się wówczas wewnątrz komórek mózgu. Do obrzęku cytotoksycznego dochodzi z powodu niedokrwienia lub niedotlenienia tkanki mózgowej.

Trzecim rodzajem obrzęku mózgu jest obrzęk śródmiąższowy. Powstaje z powodu przemieszczenia płynu mózgowo-rdzeniowego do istoty białek. Objawami tego rodzaju obrzęku mózgu są nierówność źrenic, demencja i problemy z koordynacją ruchową.

Wśród przyczyn powstawania obrzęku mózgu wyróżnia się:

• zapalenie mózgu,
• krwotok podpajęczynówkowy,
• guzy mózgu (np. nowotwory, ropnie),
• urazy głowy,
• stan padaczkowy.

Ponadto obrzęk mózgu może wystąpić jako jeden z objawów choroby wysokościowej.

Objawy obrzęku mózgu często są związane ze wzrostem ciśnienia wewnątrzczaszkowego i miejscem jego ucisku. Obrzękowi mózgu mogą towarzyszyć następujące objawy:

• porażenie,
• afazja,
• nasilające się bóle głowy,
• nudności,
• wymioty,
• obrzęk tarczy nerwu wzrokowego,
• wzrost ciśnienia tętniczego,
• ataki padaczki,
• sztywność karku,
• zaburzenia równowagi,
• nierówność źrenic,
• pogorszenie widzenia,
• zaburzenia świadomości (nadmierna senność a nawet śpiączka)
• bradykardia.

Leczenie obrzęku mózgu zależne jest od przyczyn jego wystąpienia. W przypadku leczenia farmakologicznego podaje się glikokortykostereoidy, w celu obniżenia ciśnienia wewnątrzczaszkowego.

W sytuacji wystąpienia obrzęku mózgu zaleca się stałą obserwację chorego, często stosuje się tzw. drenaż ułożeniowy, który polega na utrzymaniu górnej części pacjenta pod kątem 35 stopni. W przypadku niepowodzenia leczenia farmakologicznego stosuje się takie metody jak hipotermia, hiperwentylacja czy kraniotomia.