Fakty i mity na temat odczulania

1. Immunoterapia zmienia przebieg naturalny choroby. Immunoterapia alergenowa jest jedynym leczeniem, które może zmienić naturalny przebieg choroby, zmniejszyć stopień ciężkości i konieczność stosowania leków, ponieważ działa przyczynowo. Leczenie farmakologicznie jest postępowaniem objawowym.

2. Odczulanie mogą prowadzić tylko alergolodzy. Kilkanaście lat temu zostało wydane zarządzenie Ministra Zdrowia, iż do odczulania upoważnieni są tylko alergolodzy. Specjalista alergolog jest do tej procedury merytorycznie najlepiej przygotowany.

1. Nieodczulanie dzieci, pomimo wskazań, może doprowadzić do wystąpienia astmy. Mechanizm choroby działa na zasadzie tzw. "marszu alergicznego". U dzieci z predyspozycją genetyczną wraz z narażeniem na odpowiednie czynniki środowiskowe dochodzi do rozwoju astmy oskrzelowej. Nieodpowiednie leczenie oraz brak zapobiegania alergii również bierze udział w tym mechanizmie. Ponadto, hamuje rozwój kolejnych uczuleń u dzieci alergicznych. W badaniach z immunoterapią pyłkową u dzieci monitorowano rozwój astmy. Po dwóch latach po zakończeniu immunoterapii stwierdzono znaczącą redukcję nowych rozpoznań astmy.

Immunoterapia swoista jest leczeniem wymagającym ścisłej współpracy lekarza z pacjentem. Tylko takie postępowanie zagwarantuje skuteczność terapii oraz jej bezpieczeństwo. Oto najważniejsze zasady:

• należy dotrzymywać zaleconych terminów wizyt, aby regularnie podnosić dawkę alergenu;
• po każdym zastrzyku należy pozostać pod obserwacją w gabinecie lekarskim przez co najmniej 30 minut. Wszelkie dolegliwości należy natychmiast zgłosić lekarzowi lub pielęgniarce, aby w razie potrzeby wczesnie wdrożyć odpowiednie postępowanie. Najgroźniejsze powikłanie, czyli uogólniona reakcja anafilaktyczna, rozwija się praktycznie zawsze w ciągu 30 minut od podania alergenu, stąd właśnie podany zalecany czas odczekania;
• w miejscu iniekcji mogą wystąpić miejscowe objawy niepożądane (zaczerwienienie, obrzęk, świąd) nawet do kilkunastu godzin po iniekcji. Należy to zgłosić lekarzowi przy następnej wizycie;
• należy informować lekarza o chorobach współistniejących oraz o przyjmowaniu jakichkolwiek leków;
• konieczne jest podanie terminów zbliżających się szczepień ochronnych, planowanej dłuższej nieobecności;
• należy powiadomić lekarza o zajściu w ciążę;
• przez 24 godziny po iniekcji należy unikać długotrwałej, gorącej kąpieli, sauny, dużych wysiłków fizycznych i alkoholu;
• nawet po uzyskaniu poprawy nie należy zapominać o konieczności unikania kontaktu z alergenem.

1. W przypadku każdej alergii można zastosować odczulanie. Odczulaniu mogą być poddani jedynie ci, u których stwierdzono istnienie atopii, czyli alergii IgE-zależnej, z udowodnioną zależnością między wystąpieniem objawów choroby a narażeniem na dany alergen. Nieraz potrzebne jest potwierdzenie testami prowokacyjnymi z alergenem/alergenami, które mają być podstawą szczepionki. Co więcej, nie każda taka alergia jest wskazaniem do immunoterapii. Nie stosuje się jej w przypadku alergii pokarmowej, atopowego zapalenia skóry czy też przewlekłej pokrzywki.

2. Odczulanie w astmie jest zawsze bezpieczne. W razie nieumiejętnej kwalifikacji do immunoterapii czy też w przypadku podawania nieprawidłowych dawek odczulanie może wiązać się z niebezpieczeństwem ogólnoustrojowej reakcji anafilaktycznej czy też wystąpienia obrzęku krtani. Dlatego u chorych o podwyższonym ryzyku, tzn. z wybitnie dodatnimi testami skórnymi potwierdzonymi badaniami, z objawami choroby o ciężkim przebiegu (np. astma oskrzelowa), w czasie nasilenia objawów chorobowych, konieczne jest zachowanie szczególnej ostrożności lub czasowe odstąpienie od odczulania. Tak więc przy zachowaniu wszystkich zasad ostrożności immunoterapia swoista jest metodą bezpieczną i skuteczną.

3. Odczulanie jest zawsze przeciwwskazane w ciąży. Nie jest to prawda, tzn. rzeczywiście w czasie ciąży nie kwalifikuje się kobiet do rozpoczęcia odczulania, ale jeżeli było ono prowadzone już wcześniej, to mogą być w dalszym ciągu podawane dawki podtrzymujące. Nie ma to wpływu na przebieg ciąży. W przypadku zgłoszenia ciąży u pacjentki otrzymującej zwiększane dawki alergenu można podawać szczepionkę w dawce podanej przed rozpoznaniem ciąży.

4. Odczulanie jest nie skuteczne w starszym wieku. Chorzy w podeszłym wieku również mogą odnieść korzyści z immunoterapii. Przeciwwskazaniem są schorzenia wymagające przyjmowania leków utrudniających skuteczne działanie adrenaliny lub będących przeciwwskazaniem do jej podania.

5. Dzieci wyrastają z alergii – nie lepiej więc poczekać z odczulaniem? Postępowanie uzależnione jest od nasilenia objawów alergii. W przypadku, gdy jedynym symptomem alergii jest pojawiający się od czasu do czasu niewielki katar, nie ma rzeczywiście wskazań do zastosowania immunoterapii. Gdy jednak objawy są nasilone, dziecko przez kilka miesięcy w roku ma stale zatkany nos, w nocy nie może spać z powodu męczącego kaszlu, a każde wyjście na spacer kończy się łzawieniem oczu, warto zdecydować się na odczulanie.

6. Immunoterapia jest dużo droższa niż leczenie farmakologiczne. Niekoniecznie. Stosowanie wyłącznie leczenia objawowego zapaleń alergicznych, astmy oskrzelowej, spojówek nie przynosi trwałej poprawy – leczenie musi być stosowane stale. Ponadto, jakość życia chorego jest gorsza niż pacjenta leczonego przez odczulanie.

Źródła

1. Rudzki E., Alergeny, Medycyna Praktyczna, Kraków 2008, ISBN 978-83-7430-157-2
2. Mędrala W., Podstawy alergologii, Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2006, ISBN 83-89009-53-6
3. Gabryel-Batura H., Młynarczyk W., Zarys pulmonologii z elementami alergologii, AM Poznań, Poznań 2004, ISBN 83-88732-82-X
4. Kowalski M., Immunoterapia alergenowa, Mediton, Łódź 2003, ISBN 83-913433-2-4