Omdlenia odruchowe – przyczyny, objawy, zapobieganie i leczenie

Omdlenia odruchowe są jedną z najczęstszych form utraty przytomności. Mają charakter gwałtowny i przemijający. Wywołuje je nagłe i przejściowe uogólnione zmniejszenie ukrwienia mózgu. Najczęściej nie są powodem do niepokoju, niemniej warto wiedzieć, jak im zapobiegać i kiedy leczyć. Jakie są przyczyny omdleń odruchowych? Co je zwiastuje?

1. Co to są omdlenia odruchowe?

Omdlenia odruchowe, nazywane także neurokardiogennym, to nagła i krótkotrwała utrata przytomności, która jest wywołana nieprawidłową regulacją odruchową w układzie sercowo-naczyniowym. Ten termin medyczny traktuje się jako pojęcie ogólne i używa w celu podkreślenia, że u podstaw utraty przytomności leżą zaburzone mechanizmy autonomicznej kontroli odruchowej w układzie krążenia. Omdlenia odruchowe stanowią przyczynę około 30% wszystkich omdleń.

Co to jest omdlenie? Z definicji to przejściowa utrata przytomności spowodowana przemijającym zmniejszeniem perfuzji mózgu, charakteryzująca się:

Zobacz film: "Dorota Wellman o swojej przypadłości: "Powiedziałam: Marcin, ja za chwilę stracę przytomność""

• gwałtownym początkiem,
• krótkim czasem trwania,
• samoistnym i całkowitym ustępowaniem.

W myśl wytycznych Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego omdlenia dzieli się na trzy podstawowe grupy:

• omdlenia odruchowe (neurogenne),
• omdlenia spowodowane hipotonią ortostatyczną (omdlenia ortostatyczne),
• omdlenia sercowe (sercowo-naczyniowe).

2. Przyczyny omdleń odruchowych

Omdlenia to stan chwilowej utraty przytomności wywołanej przez czynniki kardiologiczne, emocjonalne i neurologiczne. Omdlenie odruchowe pojawia się wskutek nieprawidłowego działania odruchów związanych z kontrolą ciśnienia tętniczego krwi lub tętna przez układ nerwowy, co prowadzi do przejściowego zmniejszenia przepływu krwi przez mózg i jego niedotlenienia.

Omdlenia odruchowe to heterogenna grupa zaburzeń czynnościowych charakteryzujących się epizodami wazodylatacji (rozkurcz mięśni gładkich w ścianie naczyń krwionośnych) lub bradykardii (wolny rytm serca, nazywany rzadkoskurczem) skutkujących przemijającym spadkiem ciśnienia tętniczego z uogólnioną hipoperfuzją mózgu.

Do utraty przytomności prowadzi przerwa w dopływie krwi do mózgu trwająca 6-8 sekund lub obniżenie skurczowego ciśnienia do wartości ≤60 mm Hg.

Ze względu na przyczynę, omdlenia odruchowe dzieli się na kilka grup. To:

• omdlenia wazowagalne, wywołane przez strach i inne silne emocje, fobię krwi, zabiegi medyczne, ból, długotrwałą pionizację, nagłą zmianą pozycji ciała, przebywanie w dusznym pomieszczeniu,
• omdlenia sytuacyjne, które wywołuje kaszel, kichanie, defekacja, mikcja, drażnienie tylnej ściany gardła, gra na instrumentach dętych, podnoszenie ciężarów, obfity posiłek,
• omdlenia związane z zespołem zatoki szyjnej, na przykład związane z nadwrażliwością zatoki szyjnej,
• postać atypowa.

3. Objawy omdlenia odruchowego

Do omdlenia odruchowego dochodzi najczęściej w pozycji stojącej lub siedzącej. Epizod trwa krótko: minutę czy dwie, co poprzedzają różne symptomy.

Objawy zwiastujące omdlenie to:

• bladość powłok skórnych,
• kołatanie serca,
• zawroty głowy,
• uczucie gorąca lub zimna,
• pocenie się,
• nudności, uczucie dyskomfortu w jamie brzusznej,
• zaburzenia widzenia: zaciemnienie pola widzenia, rozmazanie obrazu, mroczki
• zaburzenia słuchu: pojawiają się świsty i inne nietypowe dźwięki, odczuwane jest osłabienie słuchu.

Omdlenia odruchowe są najczęstszą postacią omdleń, zwłaszcza w populacji osób młodych.

4. Leczenie omdleń odruchowych

W przypadku omdleń bardzo ważna jest edukacja pacjentów. Duże znaczenie ma zapewnienie o braku zagrożenia nagłym zgonem sercowym, ale i uświadomienie ryzyka nawrotów omdleń.

Z uwagi na to, że omdlenia odruchowe powstają w odpowiedzi na czynniki wyzwalające, które mogą być związane ze stanem emocjonalnym lub pojawieniem się określonych bodźców, bardzo ważne jest ich unikanie czynników. Zaleca się także włączenie aktywności fizycznej, nawadnianie organizmu, higieniczny tryb życia raz unikanie nadmiernej ilości kofeiny.

Ponieważ nie opracowano jeszcze skutecznego leku pomagającego zapobiegać omdleniom odruchowym, istotne jest rozpoznawanie się objawów, które je zwiastują.

Co robić, by zapobiegać omdleniom? Pomaga:

• przyjęcie pozycji leżącej z uniesionymi nogami,
• przyjęcie pozycji siedzącej z głową między kolanami,
• krzyżowanie nóg,
• zaciskanie pięści,
• napinanie ramion.

W zdecydowanej większości przypadków pojawianie się omdleń nie wymaga podejmowania leczenia. Gdy sytuacja jest niepokojąca (omdlenia pojawiają się często), warto zgłosić się do lekarza, który wykluczy inne przyczyny utraty przytomności (np. przyczyny neurologiczne omdleń).

W celu potwierdzenia diagnozy i rozpoznania omdlenia odruchowego niezbędny jest wywiad lekarski, badanie fizykalne oraz elektrokardiogram (EKG).

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.