Orbitopatia tarczycowa – przyczyny, objawy i leczenie
Orbitopatia tarczycowa, czyli wytrzeszcz gałek ocznych, to objaw chorób tarczycy związanych z nadczynnością gruczołu. W przebiegu choroby dochodzi do immunologicznego zapalenia mięśni, tkanki tłuszczowej i łącznej wypełniającej oczodół. Na czym polega jej leczenie?
1. Co to jest orbitopatia tarczycowa?
Orbitopatia tarczycowa, inaczej wytrzeszcz oczu czy oftalmopatia tarczycowa (ang. thyroid eye disease, TED), to zespół objawów ocznych wywołany zapaleniem immunologicznym tkanek miękkich oczodołu typowy dla choroby Gravesa-Basedowa. Oftalmopatia tarczycowa znana jest także jako oftalmopatia naciekowo-obrzękowa, oftalmopatia Gravesa-Basedowa czy wytrzeszcz złośliwy.
Wytrzeszcz gałek ocznych w przebiegu głównej przyczyny nadczynności tarczycy, czyli w chorobie Gravesa-Basedowa, obserwuje się nawet u połowy pacjentów. Choroba dotykająca częściej kobiety niż mężczyzn. Występuje z reguły po 40. roku życia u osób chorujących na nadczynność tarczycy, choć może również wystąpić w niedoczynności gruczołu.
2. Przyczyny oftalmopatii tarczycowej
Przyczyny orbitopatii nie są do końca jasne i znane. Uważa się, że zaburzenie czynności tarczycy spowodowane jest przez zachwianie równowagi hormonalnej osi przysadka–tarczyca Wiadomo, że oftalmopatia tarczycowa ma związek z autoimmunologicznym zapaleniem oczodołu i związanych z nim struktur (oftalmopatia tarczycowa rozwija się przez nadaktywność układu odpornościowego).
Proces zapalny rozwija się przez podobieństwo pomiędzy antygenami komórek tarczycy oraz antygenami obecnymi w tkankach oczodołu, przy czym dotyczy nie tylko mięśni gałki ocznej, ale i tkanki tłuszczowej oraz tkanki łącznej oczodołu.
Jaki jest mechanizm wytrzeszczu? Gdy dochodzi do namnażania się fibroblastów, pojawia się obrzęk, a objętość tkanek otaczających gałkę oczną rośnie. W rezultacie dochodzi do neuropatii nerwu wzrokowego (ucisku nerwu wzrokowego), a oczy stają się wytrzeszczone.
3. Objawy orbitopatii tarczycowej
W ponad 90 % przypadków orbitopatia tarczycowa występuje obustronnie. Wytrzeszcz jednego oka to rzadkość. Typowym objawem orbitopatii tarczycowej jest wytrzeszcz osiowy zwykle obu gałek ocznych. Najczęściej zajęte procesem chorobowym są mięśnie proste, dolny i górny.
Jakie są objawy wytrzeszczu oczu? To nie tylko mniej lub bardziej widoczna zmiana położenia gałki ocznej, ale i w zależności od zaawansowania choroby:
- uczucie pieczenia oczu,
- obrzęk spojówek lub powiek,
- podwójne widzenie,
- światłowstręt,
- uczucie ciała obcego w oku,
- zaczerwienienie spojówek,
- obniżenie ostrości w jednym lub obu oczach,
- suchość gałek ocznych,
- nienadążanie powieki górnej za ruchem gałki ocznej ku dołowi,
- upośledzenie ruchu oczu ku górze (unoszenia) i na zewnątrz (odwodzenia) w przypadku zajęcia przez chorobę mięśni poruszających gałką oczną,
- zmniejszenie częstotliwości mrugania (wrażenie tzw. gapienia się),
- poszerzenie naczyń krwionośnych spojówki gałkowej,
- wysychanie rogówki z owrzodzeniem, co ma związek z niedomykalnością szpary powiekowej.
U chorych z nadczynnością tarczycy stwierdza się ponadto objawy ogólne choroby, takie jak drżenie rąk, szybkie tętno, gorącą i suchą skórę, postępującą utratę masy ciała, rozlane powiększenie tarczycy (tzw. wole), niekiedy zaburzenie rytmu serca.
Jawna orbitopatia występuje w maksymalnie 10% przypadków, wytrzeszcz złośliwy (wytrzeszcz powyżej 27 mm) dotyczy około 2% pacjentów. Orbitopatia tarczycowa w 75 % przypadków jest rozpoznawana wyłącznie dzięki badaniom obrazowym.
4. Diagnostyka i leczenie
Zarówno pojawienie się ocznych objawów oftalmopatii, jak i innych symptomów wskazujących na choroby tarczycy, powinno skłonić do przeprowadzenia odpowiedniej diagnostyki. Pomocne są:
- badania laboratoryjne z krwi (pozwalają stwierdzić chorobę tarczycy). To badanie stężenie hormonów kontrolujących czynność tarczycy (TSH, selektywne TSH) oraz hormonów wytwarzanych przez tarczycę (T3, T4),
- badania obrazowe, takie jak USG oczodołów, tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny (pozwalają zdiagnozować wytrzeszcz oczu).
U większości chorych wytrzeszcz oczu ustępuje samoistnie lub wskutek normalizacji czynności tarczycy (przez leczenie farmakologiczne czy usunięcie nadczynnego wola).
Leczenie oftalmopatii jest konieczne w ciężkich przypadkach: u pacjentów, u których dochodzi do znacznego pogorszenia widzenia lub gdy postęp choroby jest szybki, w związku z czym pojawia się duże ryzyko uszkodzenia rogówki. Początkowo występuje tylko obrzęk, w późniejszych okresach może dołączyć włóknienie i stłuszczenie.
Wówczas podawane są leki immunosupresyjne (glikortykosteroidy), czasem niezbędne jest leczenie operacyjne.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.