Orteza - charakterystyka, zalety, rodzaje, stosowanie
Skręciłeś kostkę i myślisz, że jesteś skazany na założenie gipsu? Niekoniecznie, ponieważ funkcję stabilizatora spełniają również lekkie ortezy. Dowiedz się, czym jest orteza i w jakich przypadkach może zastąpić gips.
1. Co to jest orteza?
Orteza to rodzaj aparatu ortopedycznego. Jej nazwa to skrót od dwóch słów – ortopedyczna proteza. Najważniejszą funkcją ortezy jest stabilizacja stawu, czyli unieruchomienie lub ograniczenie jego ruchów. Dzięki temu orteza chroni przed kolejnymi urazami, zmniejsza obrzęki pourazowe i przyspiesza powrót do formy. Dodatkowym plusem jest to, że ortezy odciążają stawy, mięśnie oraz więzadła, co dobrze wpływa na proces rekonwalescencji.
Ortezy są wykonane z nowoczesnych materiałów, które zapewniają przepływ powietrza i odprowadzają wilgoć, a przy tym utrzymują stałą temperaturę wokół stawu. W ortezach pomiędzy warstwami materiału znajdują się specjalne poduszki powietrzne – to właśnie one stanowią element usztywniający. Dzięki temu, że ortezy wykonuje się z miękkich i przyjemnych w dotyku materiałów, chorzy nie skarżą się na otarcia naskórka oraz mają duży komfort podczas użytkowania.
Do produkcji elastycznych ortez wykorzystuje się dzianinę, softek lub neopren. Sztywne ortezy są wykonane najczęściej z włókna węglowego albo szklanego.
2. Zalety ortezy
Największym plusem ortez jest to, że skutecznie zastępują gips. Są lekkie, wygodne, dają swobodę poruszania się i umożliwiają odpowiednią higienę chorego miejsca. Dzięki ortezie można wcześniej rozpocząć proces rehabilitacji, a przez to szybko odzyskać pełną sprawność.
Ortezy chętnie stosują zawodowi sportowcy oraz osoby, które są aktywne fizycznie, ponieważ ten rodzaj zabezpieczenia stawu daje możliwość szybszego powrotu do formy i do regularnych treningów.
3. Rodzaje protez ortopedycznych
W zależności od tego, z jakim urazem mamy do czynienia, ortezy można podzielić na:
- sztywne;
- półsztywne (półelastyczne);
- miękkie (elastyczne).
W zależności od miejsca urazu wyróżnia się następujące rodzaje ortez:
- orteza odcinka szyjnego kręgosłupa – tzw. kołnierz ortopedyczny, który zapobiega urazom kręgosłupa szyjnego i rdzenia kręgowego w przypadku podejrzenia wystąpienia urazu;
- orteza odcinka piersiowego kręgosłupa – tzw. gorset ortopedyczny, który może służyć do unieruchomienia, odciążenia lub korekcji kręgosłupa. Tego rodzaju ortezy są stosowane często u osób ze schorzeniami kręgosłupa, takimi jak skolioza czy kifoza;
- orteza odcinka lędźwiowo-krzyżowego – stabilizuje ten odcinek kręgosłupa. Stosuje się ją przy złamaniach kręgów oraz u osób cierpiących na zespół bólowy kręgosłupa lędźwiowego i osteoporozę;
- orteza dłoni – stosowana przy kontuzjach nadgarstka oraz w przypadku zespołu cieśni nadgarstka;
- orteza stawu barkowego – stabilizuje ramię w przypadku urazów i po operacjach w obrębie stawu barkowego. Ortezy tego typu są zalecane również w przypadku przeciążeń ścięgien i naciągnięciach wiązadeł;
- orteza stawu łokciowego – jest często stosowana przy urazach sportowców, takich jak łokieć tenisisty czy łokieć golfisty. Czasami są wykorzystywane do zapobiegania urazom przez osoby wyczynowo uprawiające sport (np. koszykówkę);
- orteza stawu biodrowego – stosowana do stabilizacji po operacjach na stawie biodrowym (takich jak wymiana stawu biodrowego czy plastyka biodra);
- orteza stawu skokowego – często określana jako orteza na stopę. Wykorzystywana po złamaniach i skręceniach stawu skokowego w celu rehabilitacji. Ortezy stawu skokowego (stabilizatory stawu skokowego) zaleca się pacjentom z urazami ścięgna Achillesa oraz w przypadku choroby zwyrodnieniowej stawu skokowego;
- orteza stawu kolanowego – stosuje się ją w przypadku stanu zapalnego stawu kolanowego, bólu stawu, dla zmniejszenia obciążenia i stabilizacji w chorobie zwyrodnieniowej stawów, a także po przeciążeniach oraz kontuzjach stawu kolanowego. Ortezy stawu kolanowego są stosowane też profilaktycznie przez sportowców, którzy chcą uniknąć bolesnych kontuzji kolan
4. Kiedy stosuje się ortezę?
Ortezy są polecane w przypadku chorób reumatycznych, ponieważ zmniejszają ból i zapobiegają postępowi schorzeń i deformacji stawów. Aparatów ortopedycznych mogą używać również osoby ze schorzeniami neurologicznymi. W przypadku uszkodzenia rdzenia kręgowego, ucisku kości na nerwy, dyskopatii lub wylewu, ortezy mogą okazać się przydatnym narzędziem zmniejszającym ból, odciążającym stawy i zapobiegającym rozwojowi uszkodzeń.
Bardzo często ortezy stosuje się zamiast gipsu przy różnych urazach, takich jak: złamanie, zwichnięcie, skręcenie, stłuczenie. Orteza stabilizuje kończyny i odciąża je, ale przy tym jest lżejsza i wygodniejsza niż gips. Umożliwia też wcześniejsze podjęcie ćwiczeń rehabilitacyjnych.
Ortezy są też polecane przy wadach postawy oraz wadach wrodzonych. Bardzo często pacjenci muszą nosić ortezę po zabiegach, aby chronić stawy i zmniejszyć ich ból.
5. Jak prawidłowo dobrać ortezę?
Należy pamiętać o tym, że nie w każdym przypadku można stosować ortezę. Decyzję o wykorzystaniu tego narzędzia podejmuje lekarz specjalista (ortopeda, neurolog, fizjoterapeuta, reumatolog, traumatolog). Aby noszenie ortezy przyniosło oczekiwane skutki, pacjent musi zastosować się do wskazówek lekarza. To właśnie on dobiera rodzaj ortezy, a także wyznacza czas i sposób jej użytkowania.
Zobacz także:
Do prawidłowego doboru ortezy jest potrzebne określenie celu jej założenia – czy ma służyć profilaktycznie, leczniczo czy do korekcji. Poza tym lekarz bierze pod uwagę rodzaj schorzenia i stopień zaawansowania choroby. Istotnym elementem jest też waga pacjenta – im cięższy chory, tym mocniejsza musi być orteza.
Nieodpowiednie dopasowanie ortezy może mieć niekorzystne skutki. Luźne ortezy nie spełnią swoich funkcji, ponieważ nie będą wystarczająco stabilizować stawów. Z kolei zbyt ciasne mogą powodować obrzęki oraz otarcia.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.
