Osteoliza – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Osteoliza jest procesem, istotą którego jest ogniskowy, nadmierny rozkład tkanki kostnej. Nazwa pojęcia pochodzi od greckiego osteon, tłumaczonego jako kości.

Za osteolizę kości odpowiadają komórki zwane osteoklastami lub komórkami kościogubnymi, które w prawidłowych warunkach, także u osób zdrowych, rozkładają tkankę kostną, nie prowadząc jednak do jej ubytków. Warunkuje to obecność osteoblastów. To komórki kościotwórcze, dzięki którym powstają nowe elementy kości. Współpraca dwóch typów komórek sprawia, że kościec jest odporny na uszkodzenia mechaniczne, a i się regeneruje się. Osteoliza wynika więc z przewagi działania komórek kościogubnych nad funkcją budowy nowych struktur.

Dla osteolizy charakterystyczne jest, że w przeciwieństwie do osteoporozy czy osteomalacji, zmiany obejmują wyłącznie niektóre obszary, w których na kość miejscowo oddziałuje niekorzystny czynnik, a nie cały układ kostny. Można powiedzieć, że to zlokalizowany, ograniczony proces rozpadu tkanki kostnej.

Przyczyną osteolizy jest najczęściej choroba nowotworowa, toczący się proces zapalny albo nadmierne obciążanie i mikrourazy kośćca. To dlatego, ze względu na przyczynę i podłoże problemu, wyróżnia się osteolizę:

• nowotworową,
• zapalną,
• z obciążenia.

Osteoliza z obciążenia jest spowodowana przewlekłym naciskiem na kość. Osteoliza zapalna to konsekwencja przewlekłego stanu zapalnego kości i stawów związanych z chorobą układową, zakażeniem lub obecnością ciała obcego. Przyczyną jest najczęściej łuszczycowe zapalenie stawów, reumatoidalne zapalenie stawów, paradontoza obecność endoprotez stawowych.

Osteoliza nowotworowa to skutek przerzutów osteolitycznych raka do kości, to jest takich, które prowadzą do zaniku okolicznej tkanki kostnej.

Przerzuty do kości występują głównie w przypadku takich nowotworów jak rak piersi, rak płuc i rak prostaty. Zmiany nowotworowe najczęściej zlokalizowane są w dużych kościach: miednicznej, kręgosłupie, żebrach, ramieniowej i udowej.

Objawy przerzutów do kości mają związek ze zmniejszenia ich wytrzymałości mechanicznej, ucisku na rdzeń kręgowy bądź nerwy, zajęcia szpiku kostnego i uwalniania do krwi substancji powstałych podczas rozpadu tkanki kostnej. To dlatego zmiany zwykle skutkują stopniowym zniszczeniem struktury kości i powstawaniem ubytków. Pojawiają się ogniska osteolityczne (tzw. dziury serowe).

Objawy osteolizy kości w przypadku przerzutów raka to: silny ból, utrudnione poruszanie się, zaburzenia czucia. Może również dochodzić do złamań patologicznych kości w miejscu występowania ogniska osteolitycznego. Przerzuty nowotworowe do kości prowadzą do bardzo poważnych powikłań, w tym złamań kręgosłupa i złamań kończyn (zwłaszcza kości udowej i ramieniowej).

Diagnostyka przerzutów raka do kości wymaga wykonania badań obrazowych i laboratoryjnych. Kluczowa jest tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny i scyntygrafia. Pomocna jest morfologia krwi obwodowej i stężenie wapnia oraz innych markerów obrotu kostnego we krwi.

Zdiagnozowanie osteolizy nowotworowej zazwyczaj oznacza, że nie można wyleczyć pacjenta, a jedynie spowolnić rozwój choroby i zapobiec dokuczliwym dolegliwościom. Celem terapii farmakologicznej w przypadku osteolitycznych przerzutów do kości jest spowolnienie wzrostu nowotworu, zaniku tkanki kostnej oraz uśmierzenie dolegliwości bólowych.

W sytuacji, gdy pojawia się ucisk na rdzeń kręgowy lub duże nerwy obwodowe oraz złamania w obrębie kości długich bądź stawu biodrowego, przeprowadza się interwencję chirurgiczną. W przypadku towarzyszących przerzutów do innych narządów stosuje się również chemioterapię lub leczenie hormonalne.

Ponieważ osteoliza świadczy o rozsiewie nowotworu oraz zaawansowaniu zmian nowotworowych, rokowania nie są pomyślne. Długość przeżycia w dużym stopniu zależy od momentu wykrycia ogniska przerzutowego i rodzaju nowotworu.

W pozostałych przypadkach (osteoliza zapalna czy z obciążenia), leczenie zależy od podłoża choroby. Kluczowa jest terapia choroby podstawowej i wyeliminowanie przyczyny problemu.