Ostry brzuch - charakterystyka, przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie ostrego bólu brzucha
Ostry brzuch to stan utrzymujących się lub narastających objawów, których przyczyną jest choroba dotycząca jamy brzusznej. Stan ten może objawiać się jako silne bóle w jamie brzusznej (bóle trzewne lub somatyczne), wymioty i nudności. Dodatkowo, pacjenci z ostrym brzuchem mogą uskarżać się na zatrzymanie wiatrów oraz nieoddawanie stolca. Co jeszcze warto wiedzieć? Jak wygląda leczenie tego problemu zdrowotnego?
1. Czym jest ostry brzuch?
Ostry brzuch to zespół objawowy, w którym dominującym objawem jest bardzo silny ból brzucha o nagłym początku i rozwijający się w krótkim okresie czasu. Przyczyną ostrego brzucha może być niedrożność (np. niedrożność jelit), krwawienie, ciąża pozamaciczna, choroba lub stan zapalny jednego z narządów jamy brzusznej.
Dolegliwość wymaga interwencji lekarza, a bardzo często również chirurga, gdyż stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia pacjenta. Stan nazywany ostrym brzuchem wywołuje wymioty, zatrzymanie gazów i stolca.
2. Ostry brzuch - przyczyny
Podłoże ostrego brzucha może być bardzo różne. Dolegliwość ta może wynikać:
- ze stanu zapalnego dotyczącego jednego z narządów jamy brzusznej – może to być zapalenie trzustki, zapalenie wyrostka robaczkowego, zapalenie żołądka lub zapalenie pęcherzyka żółciowego, ostre zapalenie dróg żółciowych. Wymioty i nagły ból brzucha mogą być spowodowane również ostrym zapaleniem uchyłku Meckela,
- z zaburzeń drożności przewodu pokarmowego, nerek lub wątroby, czyli takich dolegliwości, jak kolka nerkowa, kolka wątrobowa lub niedrożność jelit, kolka moczowodowa, ostry zastój moczu,
- z perforacji ściany żołądka i związanego z tym zapalenia otrzewnej – do perforacji może dojść w wyniku rozwoju choroby wrzodowej jelita, żołądka bądź pęcherzyka żółciowego. Dodatkowo, ostry brzuch, może stanowić konsekwencję perforacji uchyłku jelita, perforacji pęcherza moczowego, perforacji przełyku lub pękniętego tętniaka aorty brzusznej.
- z krwawienia z narządów jamy brzusznej w wyniku urazu,
- z krwawienia będącego wynikiem ciąży pozamacicznej, torbieli jajnika.
Silne bóle brzucha występujące z wymiotami, zatrzymaniem stolca i gazów mogą wynikać również z innych przyczyn ginekologicznych np. zapalenia narządów miednicy mniejszej, martwicy mięśniaka, endometriozy, ostrego zapalenia jajowodów.
3. Objawy ostrego brzucha
Główne objawy ostrego brzucha to:
- nagły ostry ból brzucha, który nasila się przy ruchach i kaszlu,
- nudności i wymioty,
- brzuch deskowaty, czyli napięcie mięśni jamy brzusznej,
- znaczne wzdęcie brzucha,
- brak perystaltyki jelit, tzw. cisza w brzuchu.
Pacjenci w wielu przypadkach uskarżają się nie tylko na ostre bóle w jamie brzusznej, nudności, wymioty czy brak perystaltyki jelit, ale również na objawy wstrząsu np. bladość, niepokój, odwodnienie oraz tachykardia, czyli przyśpieszenie akcji serca. Rodzaj manifestowanych objawów uzależniony jest od podłoża ostrego brzucha.
3.1. Ból trzewny i ból somatyczny
W przebiegu ostrego brzucha dolegliwości bólowe mogą mieć charakter somatyczny bądź trzewny.
Ból trzewny określany jest przez pacjentów jako tępy i głęboko umiejscowiony ból brzucha. Zazwyczaj ograniczony do obszaru, w którym położony jest narząd będący źródłem dolegliwości bólowych.
Ból somatyczny stanowi konsekwencję pobudzenia receptorów bólu otrzewnej ściennej i ściany brzucha. Opisywany jest przez pacjentów jako ostry lub straszny ból brzucha, precyzyjnie zlokalizowany i przedłużający się.
4. Diagnostyka ostrego brzucha
W razie wystąpienia niepokojących objawów należy zwrócić się o pomoc do specjalisty. Lekarz przeprowadzi wywiad i zleci niezbędne badania. Ważne jest, aby udzielić wyczerpujących informacji na temat symptomów i odczuwanych dolegliwości, gdyż leczenie będzie skuteczne tylko wtedy, gdy ustali się przyczynę schorzenia.
Najczęściej pojawiającym się objawem chorobowym u pacjentów z ostrym brzuchem jest mocny ból brzucha. Opisanie charakteru dolegliwości bólowych może dostarczyć specjaliście mnóstwo ważnych informacji o prawdopodobnych przyczynach problemu zdrowotnego. W trakcie wywiadu lekarze pytają pacjentów o lokalizację, charakter, nasilenie, zmiany w czasie oraz czas trwania bólu. Dodatkowo, pacjent może zostać zapytany o czynniki nasilające bądź łagodzące ból.
W rozpoznaniu ostrego brzucha dużą rolę odgrywa badanie fizykalne (lekarz dotyka brzucha chorego i próbuje określić charakter dolegliwości), badanie rentgenowskie i USG jamy brzusznej.
W razie konieczności zleca się również wykonanie:
- elektrokardiografii,
- RTG klatki piersiowej,
- badań laboratoryjnych takich jak badanie moczu, badanie stolca.
Osoba, u której istnieje podejrzenie ostrego brzucha, nie powinna przyjmować pokarmów, napojów ani leków, gdyż może to utrudnić diagnostykę. Najlepszym rozwiązaniem jest natychmiastowe udanie się do lekarza bądź wezwanie pogotowia.
Jest to szczególnie wskazane, jeśli brzuch chorego jest napięty lub wystąpią takie objawy, jak fusowate wymioty lub utrzymujące się ponad 24 godziny zatrzymanie stolca i gazów.
5. Leczenie ostrego brzucha
Ostry brzuch stanowi duże zagrożenie dla zdrowia i życia pacjenta. Nie wolno go lekceważyć ani leczyć domowymi sposobami. Osoba, u której wystąpi ostry brzuch powinna być skierowana na ostry dyżur, gdyż często w takich wypadkach niezbędne jest leczenie operacyjne.
Jeżeli stan pacjenta wynika z przyczyn internistycznych, a nie chirurgicznych, wskazane jest zastosowanie środków farmakologicznych np. niesteroidowych leków przeciwzapalnych, przeciwbólowych leków opioidowych, leków rozkurczowych.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.
