Plagiocefalia – przyczyny, objawy, leczenie i zapobieganie
Plagiocefalia, znana także jako zespół spłaszczonej główki, to deformacja kości czaszki, która polega na jej asymetrycznym spłaszczeniu. Wyróżnia się jej dwie główne przyczyny. To zarówno niezależne od opiekunów jednostronne przedwczesne zarośnięcie szwów czaszkowych, jak i skutek nieodpowiedniej pielęgnacji niemowlaka. Co robić, gdy dziecko ma spłaszczoną główkę? Jak temu zapobiegać?
1. Co to jest plagiocefalia?
Plagiocefalia (łac. plagiocephalia), inaczej skośnogłowie lub zespół spłaszczonej główki, może być wadą wrodzoną o charakterze deformacji należąca do kraniostoz, ale i mieć charakter nabyty. Przypadłość obserwuje się u około 20 procent niemowląt.
Jakie są przyczyny plagiocefalii u niemowlaka?
Kraniosynostoza może się tworzyć jeszcze przed narodzinami lub w pierwszych miesiącach po porodzie, podczas zrastania kości w czaszce dziecka. Może być wynikiem przedwczesnego, jednostronnego zarośnięcia szwów czaszkowych, w tym wypadku wieńcowego i węgłowego.
Plagiocefalia wrodzona może występować w zespołach wad wrodzonych z przedwczesnym zamknięciem szwów czaszkowych: zespole Aperta (to zespół wad wrodzonych, obejmujący wrodzone zarośnięcie szwów czaszkowych oraz palcozrost) i zespole Crouzona (inaczej dysostoza czaszkowo-twarzowa).
Częsta jest jednak także plagiocefalia ułożeniowa (pozycyjna), która jest schorzeniem łagodnym, będącym skutkiem ucisku mechanicznego, zarówno w życiu płodowym na przykład w przypadku małowodzia, jak i po porodzie, gdy małe dziecko zbyt wiele czasu spędza na plecach i zawsze zwraca główkę w tę samą stronę.
Dzieje się tak, ponieważ czaszka noworodka czy niemowlaka jest bardzo plastyczna. Składa się ze stosunkowo miękkich, płaskich kości, które są połączone niezrośniętymi szwami. To sprawia, że może być modelowana przez ucisk z zewnątrz.
2. Leczenie plagicefalii
Czy plagiocefalia się wyrówna? Wcześnie rozpoznaną plagiocefalię ułożeniową można korygować. Niemniej im później zostaną podjęte działania, tym ich skuteczność jest mniejsza. Czy to konieczne? Trzeba pamiętać, że zniekształcona główka niemowlaka to problem, który dotyczy nie tylko wyglądu i ustawienia główki, ale i wpływa na ułożenie reszty ciała w przestrzeni.
Aby nie dopuścić do utrwalenia defektu i pojawienia się trwałej asymetrii czaszki i twarzy, a także asymetrii tułowia, miednicy oraz dysfunkcji w obrębie stawów biodrowych czy stóp, trzeba realizować zalecenia lekarza: pediatry, neurochirurga lub ortopedy dziecięcego.
Wybór metody leczenia spłaszczonej główki dziecka zależy od rodzaju plagiocefalii oraz wieku dziecka. Podstawą leczenia plagiocefalii ułożeniowej jest dbanie o odpowiednie ułożenie dziecka (na brzuszku). Zmniejszony ucisk na odkształcone miejsce oraz szybki wzrost mózgu sprawią, że kształt główki niemowlaka wróci do normy.
Ważna jest także rehabilitacja (u każdego dziecka, u którego występuje zniekształcenie główki zalecana jest konsultacja z fizjoterapeutą). W bardziej zaawansowanych przypadkach, u starszych niemowląt (powyżej 6. miesiąca życia), pomocny jest kask ortopedyczny.
A poduszka dla dziecka z plagiocefalia? Nie ma dowodów na jej skuteczność, ponadto układanie na niej dziecka jest niezgodne z zaleceniami pediatrów, które mają wpływać na zmniejszenie ryzyka śmierci łóżeczkowej (inaczej zespół nagłego zgonu niemowląt, SIDS). Według specjalistów niemowlę powinno spać na płaskiej powierzchni, a w łóżeczku nie powinny znajdować się poduszki czy maskotki.
W sytuacji, gdy plagiocefalia została wywołana przedwczesnym zarośnięciem szwów czaszki, domowe sposoby i rehabilitacja nie pomogą. Konieczny jest zabieg operacyjny, który polega na nacięciu zarośniętych szwów i plastyce kości potylicznej. To umożliwia swobodne wzrastanie główki. Zabieg przeprowadza się najczęściej w okolicach 8.–10. miesiąca życia dziecka.
3. Jak zapobiegać plagiocefalii?
O ile nie można zapobiec plagiocefalia, która jest wadą wrodzoną, o tyle jest to możliwe w przypadku plagiocefalii ułożeniowej. Wystarczy pamiętać o tym, by:
- kłaść dziecko często na brzuchu, co ma wiele zalet: nie tylko odciąża głowę oraz mięśnie szyi, ale i ma pozytywny wpływ na rozwój motoryczny i układ wzrokowy, zwiększa świadomość otoczenia,
- regularnie zmieniać strony, w którą dziecko zwraca główkę, leżąc na plecach,
- ograniczać czas, który dziecko spędza w leżaczkach, siedziskach i fotelikach samochodowych,
- nosić dziecko w ramionach lub chuście, zwracając uwagę, by trzymać dziecko zarówna na prawej, jak i lewej ręce, co również zmienia ułożenie główki malucha.
Nie należy bez konsultacji z fizjoterapeutą używać jakichkolwiek klinów czy poduszek w celu unieruchomienia głowy dziecka.
Zobacz też:
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.