Trwa ładowanie...

Podaruj życie innej osobie – co warto wiedzieć o transplantologii?

 Aleksandra Miłosz
Aleksandra Miłosz 23.11.2018 15:10
Podaruj życie innej osobie – co warto wiedzieć o transplantologii?
Podaruj życie innej osobie – co warto wiedzieć o transplantologii? (Grafika / Shutterstock)

Przeszczepy to wciąż trudny temat na całym świecie. O ile te od żywych dawców zależą w głównej mierze od tego, jaką decyzję podejmie dawca, o tyle te od zmarłych wzbudzają mnóstwo kontrowersji. Jeżeli za życia dawca nie podjął decyzji o oddaniu organów, to zgoda na ich pobranie zależy tylko od rodziny zmarłego. I choć wciąż przeszczepy wywołują wiele dyskusji nie tylko w Polsce, ale także na całym świecie, to wciąż niewiele o nich wiemy.

spis treści

1. Na czym polega przeszczep?

Sama nazwa transplantacji pochodzi z łaciny i oznacza „szczepić” i „sadzić”. To właśnie do tych czynności można porównać przeszczep. Najpierw lekarze przygotowują organ do przeszczepu, umieszczają go w organizmie biorcy, a potem robią wszystko, aby organ się przyjął oraz zaczął pracować w organizmie biorcy. Sama operacja przeszczepu jest jednym z najtrudniejszych i najbardziej czasochłonnych zabiegów, który wymaga od lekarzy niezwykłej dokładności i ostrożności.

80% przeszczepów kończy się powodzeniem, jednak zdarzają się sytuacje, w których organizm biorcy odrzuca przeszczepiony organ. Wtedy potrzebna jest kolejna transplantacja
80% przeszczepów kończy się powodzeniem, jednak zdarzają się sytuacje, w których organizm biorcy odrzuca przeszczepiony organ. Wtedy potrzebna jest kolejna transplantacja
Zobacz film: "Rak prostaty. Historia Stanisława"

Zobacz także:

  • Jak zostać dawcą organów?
  • Życie po przeszczepie
  • Co to jest odrzucenie przeszczepu?
  • Przeszczepy u dzieci
  • Dlaczego na otrzymanie przeszczepu trzeba czekać?
  • Problemy transplantologii w Polsce

Zarówno podczas samej operacji, jak i w czasie rekonwalescencji pacjenta może dojść do wielu groźnych sytuacji. Najpoważniejszą jest odrzucenie organu przez organizm biorcy. Zdarza się także, że wszczepiony organ zaczyna traktować organizm biorcy jak wroga i próbuje go zwalczyć. Aby zapobiec tego typu powikłaniom, bezpośrednio po przeszczepie zaczyna się podawanie pacjentowi leków immunosupresyjnych, które mają za zadanie zapobiec odrzutom. Szacuje się, że aż 80% pacjentów po przeszczepie przeżywa przynajmniej 5 lat, ale zdarza się też, że przeżywają jeszcze 20-40 lat. Wszystko zależy od tego, jakie życie po operacji zdecyduje się prowadzić biorca.

2. Każdy z nas może zostać dawcą

Po śmierci dawcy przeprowadza się szereg czynności, które mają potwierdzić jego zgon. Potwierdzenie śmierci przez kilku specjalistów daje zielone światło na pobranie od niego organów
Po śmierci dawcy przeprowadza się szereg czynności, które mają potwierdzić jego zgon. Potwierdzenie śmierci przez kilku specjalistów daje zielone światło na pobranie od niego organów

Aby zostać pośmiertnym dawcą, między organizmem dawcy i organizmem biorcy musi być spełniony szereg warunków. Wśród nich wymienia się zgodność tkankową oraz brak wyników świadczących o możliwości szybkiego odrzucenia przeszczepu. Dawcą nie może być też osoba chora na choroby przewlekłe oraz infekcje wirusowe i bakteryjne, cierpiąca na zaburzenia psychiczne lub mająca ponad 65 lat. Wszyscy pozostali mogą podpisać zgodę na zostanie dawcą. Co prawda, każda osoba, która zmarła śmiercią tragiczną może zostać potencjalnym dawcą z prawnego punktu widzenia, to jednak zazwyczaj lekarze pytają najbliższą rodzinę o zgodę na pobranie organów. Nie dzieje się tak tylko wtedy, gdy osoba zmarłego jest wpisana do Krajowego Rejestru Sprzeciwów lub gdy nosi przy sobie pisemne oświadczenie potwierdzone własnoręcznym podpisem.

PRZECZYTAJ KONIECZNIE

Pierwszy na świecie mężczyzna poddany transplantacji penisa zostanie ojecem!

3. Szansa na nowe życie

Przeszczep organów jest długą i skomplikowaną operacją, wymagającą udziału lekarzy wielu specjalności, którzy czuwają nad życiem biorcy
Przeszczep organów jest długą i skomplikowaną operacją, wymagającą udziału lekarzy wielu specjalności, którzy czuwają nad życiem biorcy

Pełny rozkwit transplantologii nastąpił w XX wieku. W 1906 roku w Czechach wykonano pierwszy udokumentowany przeszczep rogówki od zmarłego dawcy, a pierwsze przeszczepienie nerki od żywego dawcy miało miejsce w 1954 roku w Stanach Zjednoczonych. Jeśli chodzi o Polskę, to pierwszym przeszczepem od nieżywego dawcy była wykonana w 1965 roku transplantacja nerki przeprowadzona we Wrocławiu. Oprócz rogówek i nerek na całym świecie przeszczepia się także serca, wątroby, płuca, trzustki, jelita, a od niedawna także ręce, twarze i penisy.

4. Transplantacje na przestrzeni lat

Obecnie prawie 90% Polaków deklaruje, że po śmierci chciałoby oddać swoje organy potrzebującym. Pomimo tak wielu deklaracji, Polska pod względem przeprowadzanych transplantacji jest wciąż na szarym końcu w Europie. W pierwszych dwóch miesiącach 2015 roku w Polsce wykonano jedynie 192 przeszczepy. W styczniu było ich 106, a w lutym 86. Aż 65% tej sumy stanowią przeszczepy nerek, a najmniej wykonano transplantacji serca i przeszczepów łączonych nerki i trzustki. Przerażające jest to, że w lutym na Krajowej Liście Oczekujących na Przeszczepienie organu unaczynionego widniało aż 1550 nazwisk, w tym aż 927 osób czeka na przeszczep nerki. Według Poltransplantu, na dzień 28 lutego 2015 roku w Polsce zarejestrowanych jest już 783 855 potencjalnych dawców organów.

Liczba przeszczepów na początku 2015 roku nie zachwyca, jednak w przeszłości jeszcze więcej ludzi skazanych było na śmierć z powodu braku możliwości przeszczepienia im organów od dawców. Od 1996 roku, czyli od czasu, w którym powstało Centrum Koordynacyjno-Transplantacyjne POLTRANSPLANT prowadzone są dokładne statystyki dotyczące wykonywania przeszczepów w całej Polsce. Wiadomo, że w 1991 roku wszystkich przeszczepów odbyło się nieco ponad 400, a pierwsze przeszczepy wątroby zaczęły być wykonywane dopiero od 1996 roku. W całym 1997 roku wykonano 431 przeszczepów, z czego 359 było transplancjami nerek. W 2005 roku wszystkich przeszczepień było już 1425, a w 2010 roku 1376. W 2014 roku liczba przeszczepów od zmarłych dawców utrzymywała się na tym samym poziomie, co w latach 2005 i 2010, jednak dwukrotnie wzrosła ilość przeszczepów od dawców żywych.

5. Serce od świni

Ze względu na podobną wielkość narządów, najwięcej organów do przeszczepów pobiera się od świń
Ze względu na podobną wielkość narządów, najwięcej organów do przeszczepów pobiera się od świń

Zapotrzebowanie na przeszczepy przewyższające ilość organów od dawców skłoniło badaczy do rozpoczęcia prób przeszczepiania ludziom organów zwierzęcych. Ksenotransplantacja, bo tak nazywa się przeszczep od organizmu innego gatunku, pozwoliła na odrodzenie się nadziei dotyczącej powszechnego przeszczepiania i ratowania ludzkiego życia. Od ponad 20 lat na całym świecie wykonywane są transplantacje, które nie zawsze jednak przyjmują się w ludzkim organizmie. Organy świni hodowanej na polskich wsiach nie nadadzą się do przeszczepu. Takie transplantacje możliwe są tylko od świń modyfikowanych genetycznie, których niezgodność tkankowa z komórkami ludzkimi została usunięta ową modyfikacją.

Czy przeszczepianie organów od zwierząt, które zjadamy jest etycznie moralne? Można mieć co do tego wątpliwości, jednak niewątpliwie dalsze badania i rozwijająca się technologia dają nadzieję dla osób, które bez nowego serca, nerki, wątroby czy płuca nie przeżyją kolejnego roku.

6. Jak to wygląda w innych kulturach?

Nie wszystkie narodowości i religie akceptują przeszczepianie organów. Dla wyznawców chrześcijaństwa decyzja o oddaniu niepotrzebnych po śmierci organów bliźniemu jest wysoko cenionym dowodem miłości do ludzi. Inaczej sprawa wygląda wśród wyznawców Jehowy. Ich religia wybór przeszczepu pozostawia samym wyznawcom. Jedyne czego zabrania, to transfuzji krwi podczas samej operacji. Islam także zgadza się na przeszczepianie organów, jednak sama transplantacja musi być jedyną możliwością pomocy choremu i nie może „sprzeciwiać się ludzkiej godności muzułmanina”. Absolutnie zakazane jest za to przeszczepianie organów od świń, jako że muzułmanie uznają je za zwierzęta nieczyste. Buddyzm nie sprzeciwia się transplantacjom, o ile organy nie zostały pozyskane w nielegalny sposób.

7. Innowacje w transplantologii

W 2013 roku cała Polska żyła przeszczepem twarzy 33-letniego mężczyzny, który uległ wypadkowi. Maszyna do cięcia kostki brukowej ucięła mu część twarzy. Gdyby nie przeszczep, mężczyzna nie przeżyłby kolejnych miesięcy. Był to pierwszy na świecie całkowity przeszczep twarzy, który został wykonany, aby ratować życie mężczyzny. Na zjeździe Amerykańskiego Towarzystwa Chirurgii Rekonstrukcyjnej i Mikronaczyniowej operacja ta została uznana za najlepszy zabieg rekonstrukcyjny w 2013 roku na świecie.

Równie rzadka jak przeszczep twarzy jest także transplantacja penisa. Pierwszy taki zabieg został przeprowadzony w połowie grudnia ubiegłego roku w Republice Południowej Afryki. Penis biorcy został amputowany z powodu bardzo poważnych komplikacji zabiegu obrzezania, któremu przed kilkoma laty poddał się pacjent.

Innym przeszczepem, który co prawda nie ratuje życia, ale pozwala na macierzyństwo jest przeszczep macicy. Najwięcej tego typu transplantacji wykonano dotychczas w Szwecji, a pierwszy zabieg odbył się w 2012 roku. Nie u wszystkich kobiet, które poddały się przeszczepowi macica została zaakceptowana przez organizm, w wyniku czego lekarze byli zmuszeni usunąć organ. W 2011 roku lekarze z Turcji przeszczepili macicę od zmarłej dawczyni, jednak w 8 tygodniu ciąży kobieta biorca straciła dziecko. W Polsce nikt jeszcze nie podjął się badań nad tym rodzajem transplantacji.

Pobranie organów w wypadku naszej śmierci może ocalić aż 8 innych istnień. Warto rozważyć opcję zgody na oddanie organów i poinformować o swojej decyzji rodzinę. Co prawda, nikt z nas nie myśli o nagłej śmierci, ale nigdy nie wiadomo co nas może spotkać, a podpisana deklaracja to zapewnienie, że nasze organy posłużą jeszcze niejednej osobie.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze