Polipragmazja – skutki, zagrożenia i zapobieganie

Polipragmazja, czyli przyjmowanie wielu leków jednocześnie, najczęściej dotyczy osób starszych. W takiej sytuacji medykamenty, zamiast leczyć, szkodzą. Pojawia się ryzyko wystąpienia groźnych powikłań i wzajemnych interakcji. Co warto wiedzieć?

1. Co to jest polipragmazja?

Polipragmazja to termin medyczny odnoszący się do sytuacji, kiedy chory przyjmuje kilka leków jednocześnie. Co ważne, stosowanie medykamentów jest nieracjonalne. Oznacza to, że są one przyjmowane bezzasadne, w niewłaściwym połączeniu, dawce czy większej ilości niż jest to wskazane. Dzieje się tak z wielu powodów. Najczęściej zdarza się, że leki zażywane są na własną rękę. Dotyczy to zwykle preparatów wydawanych bez recepty, stosowanych bez wyraźnej konieczności.

Przyczynami niewłaściwego zażywania leków jest:

Zobacz film: "Suplement diety a lek. Co warto wiedzieć przed ich użyciem"

• nieznajomość mechanizmów ich działania,
• nieznajomość interakcji między lekami,
• nieznajomość objawów niepożądanych wywoływanych przez stosowane leki.

Bywa też, że pacjent jest leczony przez kilku specjalistów z różnych dziedzin medycyny, a każdy z nich przepisuje leki, nie mając wiedzy na temat specyfików zleconych przez innego lekarza dla tego samego pacjenta.

Polipragmazja to istotny problem medyczny zwłaszcza w populacji osób starszych. Z raportu Narodowego Funduszu Zdrowia wynika, że aż 1/3 Polaków po 65. roku życia przyjmuje co najmniej 5 leków dziennie. Wiadomo również, że problem ten w nieznacznie większym stopniu dotyka mężczyzn (51%) niż kobiety (49%).

2. Politerapia a polipragmazja

Polipragmazja to - podobnie jak wielolekowość, nazywana także politerapią lub polifarmakoterapią - terapia wielolekowa. Różnica między nimi polega na tym, że politerapia jest metodą właściwego stosowania leczenia, najczęściej prowadzonego pod kontrolą lekarza.

Politerapia jest częstą praktyką stosowaną przez różnych specjalistów. Jej celem jest uzyskanie optymalnego, określonego efektu leczniczego. Niektóre preparaty podawane łącznie wykazują tak zwany synergizm hiperaddycyjny, to jest wzmocnienie działania wykazywanego oddzielnie przez każdy z nich. Z kolei polipragmazja to najczęściej samoleczenie, czyli zażywanie wielu leków jednocześnie, dostępnych bez recepty.

Terminem polipragmazji określa się niewłaściwą terapię wielolekową. Polifarmakoterapia zaś to bezpieczna i efektywna praktyka, dostosowana do zdrowia oraz potrzeb pacjenta.

3. Skutki polipragmazji

Nieracjonalne przyjmowanie kilku leków równocześnie, najczęściej dostępnych bez recepty lub przepisywanych przez lekarza z powodu wielu chorób, prowadzi do występowania niezamierzonych interakcji: lek–lek lub lek–pożywienie. Ma to różne konsekwencje.

W polipragmazji lekowej może dojść do:

• wzmocnionego działania leczniczego w sposób niekontrolowany,
• nasilenia działań niepożądanych, które mogą zagrażać zdrowiu pacjenta,
• wzajemnego zniesienia działania bądź osłabianie go, co prowadzi do braku efektu leczniczego.

Polipragmazja, czyli niewłaściwa ordynacja leków, może wywołać różne sytuacje medyczne, które są szkodliwe i niebezpieczne dla zdrowia i życia. Zdarza się, ze prowadzi do wystąpienia działań niepożądanych i powikłań terapeutycznych, groźnych dla zdrowia, a nawet życia. Chodzi między innymi o krwawienia z przewodu pokarmowego lub depresji oddechowej.

Dobrym przykładem są leki przeciwbólowe czy niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ, NSLPZ), o różnych nazwach handlowych i podobnym składzie, których łączne stosowanie może doprowadzić do ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.

4. Zapobieganie polipragmazji

Aby zapobiegać skutkom polipragmazji, należy przestrzegać kilku zasad. Co robić, a czego unikać, by zmniejszyć ryzyko niepożądanych skutków przyjmowania wielu leków?

1. Warto przygotować sobie spis zażywanych leków i suplementów diety, włącznie z dawkami.
2. Spis stosowanych leków należy zawsze pokazywać lekarzowi: zarówno rodzinnemu, jak i każdemu specjaliście. To ważne, ponieważ przepisywanie wielu medykamentów wymaga od lekarza znajomości mechanizmów działania leków, wiedzy na temat tego, z jakimi lekami może wchodzić w interakcję, jak zmienia się stężenie leku w organizmie czy jakie z jego zażywaniem wiążą się działania niepożądane.
3. Nie należy zażywać leków bez wyraźnej konieczności.
4. Nie wolno stosować leków polecanych przez rodzinę, znajomych lub reklamę, bez konsultacji z lekarzem prowadzącym. To, co jednym pomaga, innym może szkodzić.

Zażywanie kilku leków często jest koniecznością. Polipragmazja staje się problemem, gdy leków jest zbyt wiele, a ryzyko wystąpienia działań niepożądanych przewyższa potencjalny efekt terapeutyczny.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.