Prądy TENS – działanie, wskazania, odmiany i przeciwwskazania

Prądy TENS (Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation), czyli przezskórna elektryczna stymulacja nerwów, to jedna z najbardziej popularnych metod fizykoterapii, a także niefarmakologicznego i nieinwazyjnego leczenia bólu.

Istotą jej działania jest przezskórna elektryczna stymulacja zakończeń nerwów czuciowych impulsami prądu przepływającymi przez skórę i:

• zahamowanie przewodzenia pobudzeń bólowych związanych z różnymi patologiami,
• wywoływanie reakcji przeciwbólowej poprzez stymulowanie wydzielania naturalnych substancji przeciwbólowych, to jest opioidów endogennych.

Na czym polega przezskórna elektryczna stymulacja nerwów?

Podczas zabiegu prądów TENS z jednego lub większej liczby obwodów prądu jest dostarczany prąd:

• impulsowy niskiej częstotliwości (najczęściej w granicach od około 1 do około 130 impulsów na sekundę, 1-130 Hz),
• płynący w jednym kierunku (prąd jednofazowy, unipolarny, jednokierunkowy) lub w dwóch kierunkach (prąd dwufazowy, bipolarny, dwukierunkowy),
• o impulsach, które mają różne kształty. Są też bardzo krótkie (najczęściej od około 0,1 do około 0,4 milisekundy, 100-400 µs).

Elektrody stosowane w terapii TENS mogą być układane lokalnie (w miejscu bólu), w punktach akupunkturowych i motorycznych oraz obszarze odpowiednich dermatomów (obszar skóry, który jest zaopatrywany czuciowo przez pojedynczy nerw rdzeniowy).

Prądy TENS wykorzystuje się w terapii stanów chorobowych, pourazowych i dysfunkcji, którym towarzyszy ból.

Ponieważ podstawowym zastosowaniem tej metody fizjoterapii jest bezinwazyjne, bezpieczne i niefarmakologiczne leczenie bólu, główne wskazania do jej wykorzystania to:

• neuropatie i radikulopatie, bóle o charakterze neurogennym,
• ból pourazowy, bóle po urazach i operacjach,
• reumatoidalne zapalenie stawów, bóle reumatyczne,
• choroba zwyrodnieniowa stawów,
• ból głowy, migrena,
• bóle kręgosłupa, bóle mięśni, bóle stawów,
• ból pooperacyjny (operacje ortopedyczne, operacje urologiczne, operacje na jamie brzusznej, operacje w obrębie klatki piersiowej i inne),
• bóle po amputacjach i bóle fantomowe,
• ból po zabiegach stomatologicznych, bóle zębów, w tym wywołane resekcją
• spastyczność i dysfunkcja po udarze mózgu,
• bolesne miesiączkowanie.

Prądy TENS nie znajdują zastosowania, jeśli chodzi o bóle pochodzenia trzewnego czy psychogenetycznego.

Termin prądy TENS obejmuje grupę prądów impulsowych niskiej częstotliwości o zastosowaniu przeciwbólowym. W jej obrębie wyróżnia się kilka odmian metody. To:

• TENS konwencjonalna (TENS tradycyjna, wysokiej częstotliwości, HF-TENS),
• TENS akupunkturowa (TENS niskiej częstotliwości, ALTENS),
• TENS krótka intensywna,
• TENS burst, prąd tradycyjny,
• TENS modulowana.

Odmiany stymulacji TENS różnią się między sobą natężeniem prądu, siłą i rodzajem reakcji i wrażeń czuciowych, mechanizmami działania przeciwbólowego, długością utrzymywania się efektu przeciwbólowego czy szybkością uzyskania efektu przeciwbólowego.

Dobór poszczególnych rodzajów prądu stosowanego w TENS zależy przede wszystkim od nasilenia bólu. Z zasady im bardziej silny ból, tym mniej drażniący prąd TENS.

Choć prądy TENS są uznawane za metodę bezpieczną, nie mogą być stosowane u wszystkich pacjentów. Przeciwwskazanie stanowią:

• rozruszniki serca i inne implanty elektroniczne,
• metalowe implanty,
• uszkodzenia skóry, otwarte rany, stany zapalne i ubytki na powierzchni skóry,
• choroby serca,
• choroby dermatologiczne,
• czynna lub podejrzewana zmiana nowotworowa,
• epilepsja (szczególnie aplikacja w okolicy głowy),
• zagrożenie krwawieniami i wysiękami,
• choroby przebiegające z gorączką,
• ciąża w pierwszych dwóch trymestrach (w okolicach brzucha przez całą ciążę),
• zaburzenia czucia,
• zaburzenia psychiczne oraz emocjonalne.

Prądy TENS – skutki uboczne

Jeśli chodzi o skutki uboczne, istnieje ryzyko wystąpienia reakcji alergicznej na materiał, z którego wykonana jest elektroda. Może pojawić się także złe samopoczucie po prądach TENS, gdy układ nerwowy został podrażniony zbyt intensywnie.

Przyczyną pojawienia się działań niepożądanych może być zbyt duże natężenie prądu, niewłaściwa aplikacja elektrod (nierównomierne przyleganie do powierzchni skóry) czy nieodpowiednie oczyszczenie skóry przed zabiegiem.

Prądy TENS są metodą stosowaną zarówno w gabinetach fizjoterapeutycznych, jak i w domach prywatnych.

Cena jednego zabiegu prądów TENS wynosi około 20 złotych. Do użytku domowego można wykorzystywać podręczne urządzenia przeciwbólowe TENS, które kosztują około 300 zł.