Psychoterapia humanistyczna

Psychoterapia humanistyczna to nurt terapeutyczny, w którym mieści się zarówno psychoterapia rogeriańska, jak i terapia Gestalt. Zazwyczaj jednak utożsamia się podejście humanistyczne w terapii z psychoterapią skoncentrowaną na osobie Carla Rogersa. Psychoterapia humanistyczna jest opozycją wobec ortodoksyjnej psychoanalizy i behawioryzmu. Terapeuci osadzeni w nurcie humanistycznym zwracają uwagę na czynniki typowo ludzkie, jak: ambicja, wolna wola, twórczość, chęć rozwoju osobistego, poczucie sensu życia czy autonomia, a nie tylko na nieświadome popędy albo zachowanie zależne od kar i nagród. Czym odznacza się psychoterapia humanistyczna, jakie metody terapeutyczne stosuje i jakie znajduje zastosowanie?

1. Psychoterapia według Carla Rogersa

Oryginalna koncepcja Carla Rogersa wykrystalizowała się w latach 1937-1941. Według Rogersa, jednostka ma samokierujące zdolności, które wyłaniają się dzięki terapii. Terapeuta powinien jedynie pomagać i wspierać klienta w rozumieniu siebie, samoakceptacji oraz pozytywnej zmianie zachowań. Psychoterapia humanistyczna ma charakter niedyrektywny i koncentruje się na osobie, na jej aktualnym stanie, na teraźniejszości, czyli „tu i teraz”, a nie na przeszłości czy traumach z dzieciństwa, jak w podejściu psychoanalitycznym. Psychoterapeuta towarzyszy klientowi w jego indywidualnej pracy nad rozwojem potencjału osobistego i w procesie szukania odpowiedzi na nurtujące go pytania, które znajdują się w nim samym.

Psychoterapia Rogersa znalazła zastosowanie m.in. w poradnictwie małżeńskim i rodzinnym, czyli wszędzie tam, gdzie powstają relacje międzyludzkie. Carl Rogers zwracał uwagę na konieczność empatycznego wczuwania się w stan klienta i traktowania wszelkich treści jego świadomości jako faktycznie istniejących w jego subiektywnym świecie, nawet jeżeli w rzeczywistości wydają się nieprawdziwe i dziwaczne. Celem terapii humanistycznej jest uniknięcie rozbieżności między doświadczeniem „Ja” a aktualnym przeżyciem człowieka oraz wyeliminowanie mechanizmów obronnych świadczących o lęku. Rogers wyróżnił trzy mechanizmy obronne:

Zobacz film

1. zaprzeczanie przeżycia, czyli niedopuszczanie do świadomości takich myśli, które są niezgodne z koncepcją własnego „Ja”;
2. wypaczenie, zniekształcenie doświadczenia niezgodnego ze strukturą „Ja” w kierunku uczynienia go zgodnym z koncepcją „Ja”;
3. intencjonalne spostrzeganie przy zaprzeczaniu rzeczywistości.

Psychoterapia humanistyczna podkreśla, że człowiek jest z natury dobry, odznacza się specyficznie ludzkimi właściwościami, jest autonomicznym bytem, który zmaga się z losem, usiłując znaleźć swą tożsamość i miejsce w świecie. Terapeuta ma pomóc mu odkryć jednostkowy wymiar egzystencji, być facilitatorem, który ułatwia uwolnienie się od blokad uniemożliwiających samorozwój, wolność wyboru, samosterowność i tendencje do doskonalenia się.

2. Cele psychoterapii humanistycznej

Cele terapii według Carla Rogersa dają się ująć w czterech myślach:

• otwartość na przeżycia,
• stan optymalnego przystosowania,
• plastyczność,
• dojrzałość (odpowiedzialność).

Terapia jest spontanicznym procesem z doświadczaniem wzajemnych związków pomiędzy klientem a terapeutą. Terapia składa się z przeżywania przez klienta własnego „Ja” wspólnie z terapeutą. Rogers uważa, że wzajemny, emocjonalny związek na linii psychoterapeuta-klient to najważniejszy element terapii, a słowa pełnią jedynie rolę drugoplanową. Najważniejsze, by terapeuta był autentyczny, empatyczny, akceptujący i troskliwy. Na postawę rogeriańską składają się:

• pozytywne uznanie wartości klienta oraz emocjonalne ciepło,
• empatyczne zrozumienie,
• kongruencja, czyli spójność, autentyzm, otwartość,
• kontakt z tym, co nieświadome.

Terapeuta musi stworzyć możliwości sprzyjające rozwojowi klienta i wyzwolić tkwiące w nim lecznicze siły, by mógł pojąć własny problem i wprowadzić konstruktywne zmiany w swoim życiu. Jakie kierunki zmian uwzględnia się w terapii humanistycznej?

1. Od braku kontaktu z przeżyciami do nawiązania kontaktu z nimi.
2. Od zaprzeczania przeżyć do akceptacji ich istnienia.
3. Od ukrywania własnych przeżyć do dzielenia się nimi z terapeutą.
4. Od spostrzegania świata w kategoriach dychotomicznych (skrajnych, czarno-białych) do widzenia go w pełnym bogactwie.
5. Od spostrzegania punktu oceny poza sobą do odnalezienia go w sobie w oparciu o doświadczenia, przeżywanie, mądrość i sumienie.

Według psychologów humanistycznych, zaburzenia psychiczne i patologie w zakresie poczucia własnej wartości wynikają z niedogodnych warunków wychowawczych i warunkowej akceptacji dziecka przez rodziców, co generuje dysproporcje między „Ja realnym” a „Ja idealnym”. Człowiek, zamiast w pełni doświadczać własnego człowieczeństwa, uczy się utrzymywać fasadę, odgrywać role. Zachowania jednostki zdeterminowane są przez postrzegane oczekiwania innych ludzi. Osoba zaczyna się kierować opinią publiczną, a nie własnymi potrzebami - „Nieważne, co ja chcę, istotne, czego inni chcą ode mnie”. Terapia ma odblokować osobiste pragnienia i zdolność do samorealizacji. Pomagają w tym różne metody terapeutyczne, zarówno te niedyrektywne, jak: klaryfikacja uczuć, parafrazowanie słów klienta przez terapeutę, bezwarunkowa akceptacja, strukturalizacja, jak i te bardziej dyrektywne, np. zadawanie pytań, zmuszanie klienta do odpowiedzialności, interpretacja słów, wyrażanie uznania, informowanie i udzielanie wsparcia. Niektórzy krytykują postawę rogeriańską za mało efektywną pomoc, jednak inni cenią psychoterapię skoncentrowaną na osobie za szczególny rodzaj zrozumienia i atmosferę zaufania, co pozwala im lepiej zrozumieć siebie i optymistyczniej patrzeć w przyszłość.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.