PTSD, czyli zespół stresu pourazowego. Jak sobie z nim radzić

PTSDoznacza skrót pełnej nazwy zaburzenia, czyli Posttraumatic Stress Disorder. Po polsku określamy to jako zespół stresu pourazowego. PTSD pojawia się niejako w odpowiedzi na traumę – doświadczenie, które przekracza zdolności przystosowawcze człowieka, które ma bardzo silny wpływ na emocje człowieka, wywołuje przerażenie i panikę.

Do traumatycznych przeżyć możemy zaliczyć wszystkie te wydarzenia, które zostawiają po sobie trwały ślad na całe życie, o których trudno jest zapomnieć, które chciałoby się wymazać z pamięci, ale nie można.

Każdy człowiek ma inną tolerancję na stres, co uwarunkowane jest różnymi czynnikami. Przede wszystkim temperamentem. Nie mniej jednak każdy posiada pewną granicę wytrzymałości, po której przekroczeniu funkcjonowanie jego organizmu zostaje zaburzone. Przejawia się to poprzez najróżniejsze objawy, zarówno na poziomie ciała, jak i psychiki.

Pierwszymi symptomami przekroczenia wytrzymałości człowieka na stres mogą być trudności z koncentracją, drażliwość, zaburzenia snu, stany lękowe, dysforia, depresja, nerwica serca, nadmierne i chroniczne napięcie w obszarach różnych grup mięśniowych (np. mięśni barku), bóle głowy i inne.

Szacuje się, że PTSD występuje aż dwukrotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn. Tłumaczyć można to między innymi większą wrażliwością i emocjonalnością kobiet oraz tendencją do intensywniejszego analizowania sytuacji.

Wpływ na rozwój zespołu stresu pourazowego mogą mieć dodatkowo pewne cechy osobowości, takie jak neurotyzm i zaburzenie typu borderline, a także wcześniej występujące zaburzenia psychiczne - nerwica obsesyjno-kompulsyjna, depresja, alkoholizm.

Chociaż PTSD pojawia się u osób, które doświadczyły traumatycznego przeżycia, nie oznacza to, że zaburzenie wystąpi u wszystkich ofiar katastrofy czy wypadku. Okazuje się bowiem, że PTSD występuje średnio u 10-45% z nich. Trudno określić ten przedział dokładnie, gdyż dużo zależy od wymiaru katastrofy, od wsparcia społecznego, od pomocy specjalistycznej uzyskanej tuż po wypadku i innych czynników. Stąd różne dane statystyczne podają odmienne wartości tego wskaźnika.

Nie mniej jednak faktem jest, że PTSD stanowi poważny problem, którego możemy się spodziewać w określonych sytuacjach. Warto dowiedzieć się na jego temat na tyle dużo, aby można w odpowiednim momencie mu zaradzić i złagodzić jego skutki.

Zespół stresu pourazowego jest zaburzeniem o charakterze lękowym. Osoba, która doświadcza PTSD odczuwa uporczywy strach, lęk i poczucie bezradności. Towarzyszą temu reminiscencje (tzw. flashbacki), podczas których człowiek przypomina sobie fragmenty traumatycznych wydarzeń.

Tzw. flashbacki mogą pojawiać się nagle, w ciągu dnia, wywołując silny niepokój i napięcie. Osoba przypomina sobie szczegóły wydarzenia. Wracają one również w snach. Człowiek z PTSD, przebudzony z koszmaru, może zachowywać się jakby nadal był uczestnikiem traumatycznego wydarzenia, budzić się z krzykiem, w stanie pełnej gotowości do działania w obronie siebie lub innej zagrożonej osoby.

Depresyjny nastrój i pesymistyczna wizja przyszłości wpływają na mniejsze zaangażowanie w życie rodzinne i emocjonalne cierpiącej osoby. Traci ona zdolność do odczuwania radości, satysfakcji czy szczęścia. Jej myśli i uczucia krążą wokół traumatycznego zdarzenia i przekonania, że nic już nie będzie takie, jak kiedyś (z założeniem, że będzie tylko gorzej).

PTSD charakteryzuje się unikaniem ludzi i miejsc, które mogą kojarzyć się z traumą. W towarzystwie innych, osoba z zespołem stresu pourazowego czuje się nieswojo. To wyobcowanie oraz depresyjny nastrój wpływają na obniżanie się jakości wykonywanej pracy i mniejsze zaangażowanie w realizację podjętych działań.

Osoba ma trudności z koncentracją, pojawiają się zaburzenia snu, drażliwość, poczucie zmęczenia i inne zaburzenia nerwicowe. Objawem charakterystycznym może być również nieumiejętność przypomnienia sobie samego wydarzenia. Osoba pamięta okres czasu przed i bezpośrednio po traumie, ale bez kluczowego momentu zdarzenia.

Chociaż objawy zespołu stresu pourazowego są niemalże takie same u wszystkich osób, ich przebieg może się od siebie różnić. Stan ostry występuje wtedy, gdy wymienione wcześniej symptomy utrzymują się nie dłużej niż trzy miesiące.

Jeśli objawy PTSD trwają powyżej trzech miesięcy, można mówić o chronicznym zespole stresu pourazowego.

Wyróżniamy również PTSD z odroczonym początkiem. Diagnozuje się go wtedy, gdy objawy wystąpiły po co najmniej półrocznym okresie latencji, a więc sześć miesięcy po traumatycznym zdarzeniu. Chociaż u większości osób PTSD ustępuje z czasem, u niektórych z nich zaburzenie może utrzymywać się przez wiele lat i przejść w trwałą zmianę osobowości.

Zespół stresu pourazowego leczy się przede wszystkim poprzez rozmowę z psychologiem i psychoterapeutą. Regularne spotkania mogą pomóc załagodzić lęk i wyciszyć emocje związane z traumatycznym przeżyciem. Jeśli objawy są silne, a stan psychiczny chorego pogarsza się, można wdrożyć farmakoterapię. Najczęściej wykorzystuje się leki z podobnych grup, co w przypadku depresji.

Źródła

1. Dudek B., Zaburzenia po stresie traumatycznym, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot 2003, ISBN 978-83-89120-50-2.
2. Jarosz M., Co każdy powinien wiedzieć o chorobach psychicznych, Piątek Trzynastego, Łódź 2004, ISBN 83-7415-003-3.
3. Sidorowicz S., (red.), Psychiatria kliniczna, Urban & Partner, Wrocław 2004, ISBN 83-89581-95-7.
4. Sidorowicz S., (red.), Psychiatria – praktyczny przewodnik kliniczny, Urban & Partner, Wrocław 2010, ISBN 978-83-7609-151-8.