Różyczka wrodzona – przyczyny, objawy, leczenie i zapobieganie
Różyczka wrodzona, obserwowana u małych dzieci, jest poważną chorobą. Jej najczęstsze objawy to niedosłuch odbiorczy, zaćma oraz wady serca. Wirus różyczki w ciąży zwiększa także ryzyko wczesnego poronienia lub urodzenia martwego dziecka. Jak jej zapobiegać?
1. Co to jest różyczka wrodzona?
Różyczka wrodzona jest skutkiem zakażenia pierwotnego nieuodpornionej ciężarnej w ciągu pierwszych 16 tygodni ciąży. Najbardziej narażone są kobiety, które nie przeszły wcześniej szczepienia przeciwko różyczce.
Ryzyko wystąpienia różyczki wrodzonej u płodu jest odwrotnie proporcjonalne do wieku ciążowego, w którym dochodzi do zakażenia matki. Oznacza to, że im wcześniejszy tydzień ciąży, tym większe ryzyko wad wrodzonych płodu.
Jeśli zakażenie nastąpi w ciągu pierwszych 12 tygodni ciąży, zwłaszcza pierwszych 8 tygodni, u ponad 80% noworodków stwierdza się wady wrodzone. Zakażenie w drugiej połowie ciąży wiąże się z niedużym ryzykiem powstania nieprawidłowości narządów wewnętrznych. Zakażenie u kobiet kilka tygodni przed zajściem w ciążę nie stanowi zagrożenia dla płodu.
2. Co trzeba wiedzieć o różyczce?
Różyczka jest powszechnie występującą wirusową chorobą zakaźną typową dla wieku dziecięcego. Jej jedynym rezerwuarem wirusa jest człowiek. Materiałem zakaźnym jest wydzielina jamy nosowo-gardłowej chorego, krew, kał i mocz.
Różyczką można się zakazić:
- od innego człowieka przez bezpośredni kontakt (droga kropelkowa),
- przez kontakt z materiałem zakaźnym,
- drogą krwionośną przez łożysko (płód od matki) w przypadku różyczki wrodzonej. Z uwagi na brak matczynych przeciwciał wirus przenika przez łożysko.
Choroba rozwija się zwykle po 14–21 dniach od kontaktu z osobą zainfekowaną. Zakaźność dla otoczenia występuje 7 dni przed pojawieniem się objawów i około 5 dni po ich wystąpieniu. Dziecko z różyczką wrodzoną może wydalać wirusa z moczem nawet do 18. miesiąca życia.
Różyczka zwykle rozpoczyna się objawami infekcji górnych dróg oddechowych, takimi jak katar, kaszel, ból głowy, zapalenie spojówek, ogólne rozbicie, powiększenie węzłów chłonnych okolicy karkowej i potylicznej, a także drobna wysypka, zwykle zaczynająca się na twarzy, schodząca na dolne partie ciała.
3. Objawy różyczki wrodzonej
Różyczka zwykle przebiega łagodnie, w około połowie przypadków bezobjawowo. Nie pozostawia poważnych następstw. Niestety gdy zapada na nią kobieta w ciąży, istnieje ryzyko poważnego uszkodzenia płodu. Niebezpieczeństwo wiąże się głównie z rozwojem zakażenia pierwotnego.
Przeniesienie infekcji na płód wskutek choroby matki grozi pojawieniem się zespołu różyczki wrodzonej, na który składają się nieprawidłowości w obrębie trzech układów: słuchu, wzroku i serca. Charakterystyczne objawy różyczki wrodzonej (zespół Gregga, ang. congenital rubella syndrome, CRS) tworzą tak zwaną triadę Gregga, która obejmuje:
- niedosłuch odbiorczy (uszkadza komórki zmysłowe ucha),
- zaćmę, czyli zmętnienie soczewki,
- wady serca (nie ulegają zamknięciu struktury płodowe, takie jak przewód tętniczy czy przegrody w sercu).
Najczęstszym występującym pojedynczo objawem zespołu różyczki wrodzonej jest niedosłuch. Tuż po urodzeniu może wystąpić zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych, powiększenie wątroby i śledziony. W późniejszym wieku notuje się wzrost ryzyka zachorowania na cukrzycę insulinozależną, pojawienia się zaburzeń tarczycy czy jaskry oraz innych problemów ze wzrokiem.
Choroba może mieć postać lekką, ale i prowadzić do ciężkiego niedorozwoju narządu. Wirus różyczki zwiększa również ryzyko wczesnego poronienia lub urodzenia martwego dziecka.
4. Jak zapobiegać różyczce wrodzonej?
Opieka nad dziećmi z zespołem Gregga wymaga intensywnej współpracy specjalistów z różnych dziedzin: pediatrii, laryngologii, okulistyki, kardiochirurgii czy neurologii. Niektóre problemy mogą zanikać z czasem, inne pojawiają się w późniejszym okresie życia.
To dlatego tak ważne jest, by różyczce wrodzonej zapobiegać. Co robić? Każda kobieta, która planuje zajście w ciąże, powinna wykonać badanie poziomu przeciwciał przeciwko różyczce (także ospie i toksoplazmozie). Dalsze działanie, mające na celu zabezpieczenie przed potencjalnym rozwojem choroby w przypadku kontaktu z osobą zainfekowaną, zależy od wyniku badań, czyli ilości przeciwciał.
Różyczce wrodzonej można zapobiegać decydując się na szczepienie ochronne. W tym celu wykonuje się iniekcje:
- dzieci (13-14 miesiąc życia),
- dziewcząt w wieku pokwitania (13 rok życia),
- kobiet w wieku rozrodczym, jeśli nie stwierdza się przeciwciał przeciwróżyczkowych lub jeśli od szczepienia podstawowego w 13. roku życia minęło więcej niż 10 lat.
Ponieważ szczepionka zawiera żywe, atenuowane wirusy, po szczepieniu kobiety nie powinny zachodzić w ciążę przez co najmniej miesiąc.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.