Samobójstwa: Dlaczego mężczyźni przeważają w statystykach?
- Polska należy do krajów w Europie, gdzie przepracowanie jest ważnym problemem. Zajmujemy jedno z ostatnich miejsc na kontynencie pod względem jakości życia. Przekłada się to na depresję, choroby somatyczne, uzależnienie od alkoholu, kryzys w rodzinie, przedwczesną umieralność. Polak w porównaniu do osób mieszkających w Europie Zachodniej żyje o dwa lata krócej! - mówi w rozmowie z WP abcZdrowie psychiatra, prof. Janusz Heitzman.
1. Samobójstwa w Polsce
Każdego roku w Polsce ponad 5 tys. osób odbiera sobie życie. 8 na 10 osób to mężczyźni. Z danych Komendy Głównej Policji wynika, że tylko w 2020 roku 84 proc. samobójstw popełnili mężczyźni. Na 5165 ludzi, którzy odebrali sobie życie, stanowili grupę 4386 osób.
W naszej kulturze nie przyzwala się mężczyznom na słabość i przeżywanie emocji. Jest to efekt stereotypów, które cały czas funkcjonują w naszym społeczeństwie i są wpajane chłopcom od najmłodszych lat. Eksperci podkreślają, że jeśli nie zmienimy podejścia do wychowania chłopców, skutki mogą okazać się dramatyczne.
O smutnych statystykach rozmawiamy z prof. Januszem Heitzmanem z Instytutu Psychiatrii i Neurologii, wiceprezesem Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, członkiem komitetu Zdrowia Publicznego Polskiej Akademii Nauk, pełnomocnikiem Ministra Zdrowia ds. Psychiatrii Sądowej.
Martyna Chmielewska, WP abcZdrowie: 10 września obchodzimy Światowy Dzień Zapobiegania Samobójstwom. Każdego roku w Polsce ponad 5 tys. osób odbiera sobie życie. 8 na 10 osób to mężczyźni. Dlaczego panowie przeważają w statystykach?
Prof. Janusz Heitzman - Należy przyjąć, że samobójstwo to świadomy wybór. Jest wiele przyczyn. Jedną z nich jest depresja. Trudno powiedzieć, dlaczego mężczyźni bardziej niż kobiety przeżywają tę chorobę. Mają na to wpływ czynniki genetyczne i środowiskowe. W naszej kulturze mężczyzna jest odbierany jako osoba, która powinna być silna. Jest obciążony odpowiedzialnością za poziom materialny rodziny. Brak bodźców wzmacniających, nasilenie negatywnych impulsów prowadzi do rozwoju przewlekłego stresu. Jeśli dojdzie do jego eskalacji, to mężczyzna będzie czuł się bezradny. W takich sytuacjach mogą pojawić się u niego myśli samobójcze. Jeśli mężczyzna nie otrzyma wsparcia bliskich, pomocy ze strony psychologa lub psychiatry, może targnąć się na swoje życie.
Z jakiego powodu mężczyźni najczęściej popełniają samobójstwo?
- Najczęściej są to efekty rozwijającego się procesu o charakterze depresyjnym. Mężczyzna przechodzi kryzys. Brakuje mu bodźców wzmacniających. W jego życiu dominują negatywne bodźce takie jak: zaburzenia snu, utrata przyjemności, uczucie fizycznego zmęczenia, dolegliwości somatyczne (kołatanie serca, bóle w klatce piersiowej, niemożność zmobilizowania się do aktywności fizycznej). Wówczas taka osoba nie ma ochoty pójść do pracy i często wiąże się to z niezrozumieniem ze strony pracodawcy.
Co jest powodem rozwoju negatywnego myślenia?
- Powodem często jest przepracowanie. Mężczyzna przekonywany w pracy o swojej niedoskonałości czy opieszałości, szybko stwierdzi, że jest nieudacznikiem. Może wówczas popaść w depresję i popełnić samobójstwo. Mężczyźni, którzy zostali odrzuceni przez ukochaną osobę, dokonują samobójstw. Bardzo gwałtownie reagują na myśl o utracie osoby, którą darzyli uczuciem. Odebranie życia z powodu zawodu miłosnego staje się jednak stereotypem, którym obarcza się nagłe, zaskakujące samobójstwa, o których przyczynie nic nie wiemy. Poza tym za mało uwagi zwracamy na zdrowe życie, higienę psychiczną. Polska należy do krajów w Europie, gdzie przepracowanie jest ważnym problemem. Zajmujemy jedno z ostatnich miejsc na kontynencie pod względem jakości życia. Przekłada się to na depresję, choroby somatyczne, uzależnienie od alkoholu, kryzys w rodzinie, przedwczesną umieralność. Polak w porównaniu do osób mieszkających w Europie Zachodniej żyje o dwa lata krócej.
Jakie zachowania u mężczyzn mogą sugerować, że chcą popełnić samobójstwo?
- Relacje są zazwyczaj zaburzone. Mężczyzna zamyka się w sobie. Jest smutny. Ma zmienne nastroje. Dominują u niego negatywne myśli. Odczuwa brak sensu życia, wiary w przyszłość, poczucia własnej wartości. Pojawiają się u niego wówczas myśli samobójcze. Czasami osoba, która chce popełnić samobójstwo, potrafi uśpić naszą czujność. Po rozliczeniu sie ze swoim życiem staje się spokojna. Zmiana nastroju powinna być dla nas dzwonkiem alarmowym. W tej sytuacji osoba ta powinna skorzystać z pomocy psychoterapeuty lub lekarza POZ, który wskaże najszybszą i skuteczną pomoc w postaci odpowiedniego specjalisty, psychologa, psychiatry.
Jak pomóc mężczyźnie, jeśli podejrzewamy, że chce popełnić samobójstwo?
- Należy zwrócić uwagę na zmiany w jego zachowaniu. Jeśli zauważymy, że jest nadmiernie pobudliwy, stracił swoje dotychczasowe zainteresowania, ujawnia myśli samobójcze - powinniśmy udzielić mu wsparcia. Rodzina powinna udać się do punktu zgłoszeniowo-konsultacyjnego w Centrum Zdrowia Psychicznego. Terapeuta środowiskowy powinien udzielić porady, podczas której będzie mógł skierować pacjenta do psychologa, psychiatry. Wspomnę, że ważna w tej kwestii jest reforma psychiatrii. Niestety pilotaż Centrów Zdrowia Psychicznego jest bardzo wolno realizowany. Wszystko jest podporządkowane pod NFZ oraz interes dużych szpitali psychiatrycznych, które boją się utraty swojej pozycji w systemie ochrony zdrowia psychicznego.
Jak w ogóle namówić osobę, która ma myśli samobójcze na wizytę u psychologa? To często temat tabu...
- Przede wszystkim należy uświadomić tej osobie, że grozi jej rozwój poczucia beznadziejności. Ludzie z zaburzeniami depresyjnymi, postrzegają siebie dwojako. Z jednej strony mają poczucie beznadziejności, z drugiej zaś konfrontują się z przeszłością. Pamiętają, że kiedyś dobrze sobie radzili w życiu, uprawiali sport itp. Należy zadać pytanie człowiekowi, który ma myśli samobójcze: czy nie chciałbyś żyć tak, jak wcześniej? Każdy odpowie, iż chce wrócić do normalności. W ten sposób możemy obudzić w nim tęsknotę za dobrostanem, w którym funkcjonował.
W naszej kulturze mężczyzna powinien być silny, zdecydowany, pewny siebie. Nie przyzwala się mu na oznaki słabości, przeżywanie emocji, a tym bardziej łzy. Bo przecież chłopaki nie płaczą. Mężczyźni wstydzą się poprosić o pomoc. Jak walczyć ze stereotypami?
- Należy przeprowadzić psychoedukację społeczną. Coraz więcej publicznych osób i celebrytów nie wstydzi się mówić o depresji i myślach samobójczych. Udowadniają w ten sposób, że trzeba mówić o swoich dolegliwościach.
2. Gdzie szukać pomocy?
Jeżeli zauważysz u siebie albo bliskich niepokojące zmiany w zachowaniu – obniżony nastrój, problemy ze snem, utratę zainteresowań, brak zadowolenia z życia, niechęć do życia, zamartwianie się, niepokój itp. – nie zwlekaj, tylko porozmawiaj ze specjalistą.
W sytuacji zagrożenia życia (nasilone myśli samobójcze, chęć zrobienia sobie/komuś krzywdy, zaburzenia świadomości, urojenia) nie wahaj się, tylko dzwoń pod numer alarmowy 112.
Telefony zaufania
Jeżeli potrzebujesz rozmowy z psychologiem przez telefon, dzwoń pod:
- Kryzysowy Telefon Zaufania 116 123; czynny codziennie od 14.00 do 22.00
- Antydepresyjny Telefon Zaufania 22 484 88 01; czynny od poniedziałku do piątku od 15.00 do 20.00, dyżurują tu też lekarz psychiatra i seksuolog
- Antydepresyjny Telefon Forum Przeciw Depresji 22 594 91 00; czynny w środy i czwartki od 17.00 do 19.00
- Telefon Zaufania Młodych 22 484 88 04; czynny od poniedziałku do soboty od 11.00 do 21.00
- Telefon zaufania dla dzieci i młodzieży 116 111; czynny całodobowo 7 dni w tygodniu
Pomoc znajdziesz też w Ośrodkach Interwencji Kryzysowej. Są one nie tylko w dużych aglomeracjach, ale też mniejszych miastach. Najbliższy ośrodek znajdziesz przez internet. OIK-i działają w większości całodobowo, jest tam możliwość rozmowy telefonicznej czy bezpłatnego umówienia się na spotkanie z psychologiem, interwentem kryzysowym, prawnikiem.
Przeczytaj także: W weekend nie wiesza się nikt...
Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.