Skrofuloza – gruźlicze zapalenie węzłów chłonnych
Skrofuloza, czyli gruźlica węzłów chłonnych to choroba, którą obecnie spotyka się rzadko. Jej przyczyną są mikrobakterie, a najbardziej charakterystycznym objawem zakażenia jest powiększenie węzłów chłonnych. Chorobę zalicza się do chorób przewlekłych, a skrofuloza wymaga długofalowego leczenia. Co warto o niej wiedzieć?
1. Co to jest skrofuloza?
Skrofuloza (skrofuły lub przestarzale zołzy) to gruźlicze zapalenie węzłów chłonnych. To jedna z najłagodniejszych postaci gruźlicy i jedna z odmian gruźlicy pozapłucnej, która nie ma związku z osłabioną odpornością.
Najczęstszą postacią gruźlicy jest gruźlica płuc. Gruźlica pozapłucna występuje rzadziej. Najczęściej dotyczy opłucnej, węzłów chłonnych, układu moczowego i kości. Zajęcie węzłów chłonnych jest drugą co do częstości występowania pozapłucną lokalizacją gruźlicy.
2. Przyczyny choroby
Przyczyną gruźliczego zapalenia węzłów chłonnych są mikrobakterie. Czynnikiem powodującym chorobę w przeszłości było najczęściej M. bovis, obecnie M. tuberculosis. Inne mikobakterie powodujące zapalenie węzłów chłonnych to: M. scrofulaceum, M. avium-intracellularae oraz M. kansasi.
Gruźlicze zapalenie węzłów chłonnych uaktywnia się wskutek złych warunków bytowych, stąd choroba kiedyś dotykała zwłaszcza ubogie rodziny wielodzietne. Dziś, z uwagi na poprawę warunków higienicznych oraz standardy opieki medycznej skrofuloza występuje rzadko.
O ile w krajach o dużym rozpowszechnieniu gruźlicy chorują głównie dzieci ze skłonnością do odczynów wysiękowych, o tyle w krajach cechujących się ustabilizowaną sytuacją epidemiologiczną gruźlicy chorują najczęściej młodzi dorośli. Do zachorowania dochodzi częściej wśród kobiet i pacjentów rasy nie białej. Chorobie sprzyja także zakażenie wirusem HIV.
3. Objawy gruźliczego zapalenia węzłów chłonnych
Zajęcie węzłów chłonnych w gruźlicy jest zwykle miejscowym objawem uogólnionego zakażenia. Prątki dostają się do płuc, stamtąd do węzłów chłonnych wnęk i śródpiersia.
Do zajęcia węzłów obwodowych dochodzi w wyniku rozsiewu drogą krwi z ognisk w miąższu płuca lub drogą chłonki z węzłów chłonnych śródpiersiowych.
Objawem skrofulozy jest:
- opuchlizna węzłów chłonnych zlokalizowanych na szyi, okolicy głowy i karku,
- obrzęk węzłów przedusznych, podbródkowych, podżuchwowych, nadobojczykowych,
- obrzęk węzłów pachowych, pachwinowych, podobojczykowych, międzyżebrowych,
- zmiany obejmują jedynie węzły umiejscowione wyłącznie z jednej strony,
- u dzieci znaczne powiększenie węzłów chłonnych może być obustronne,
- przewlekły nieżyt nosa,
- objawy zapalne spojówek,
- złe samopoczucie,
- osłabienie,
- utrata apetytu,
- chudnięcie,
- sporadycznie stany podgorączkowe.
4. Przebieg skrofulozy
Najbardziej charakterystycznym, a także pierwszym objawem skrofulozy jest powiększenie węzłów chłonnych. Początkowo są one twarde, przesuwalne, a skóra nad nimi nie jest zmieniona (I stopień zajęcia węzłów chłonnych).
Z upływem czasu, w miarę rozwoju gruźlicy, obserwuje się zaczerwienienie skóry nad węzłem chłonnym (stopień II). Narastające rozmiękania węzłów chłonnych objawiające się chełbotaniem przy badaniu palpacyjnym to III i IV stopień zajęcia węzłów chłonnych.
Stopień V cechuje się tworzeniem przetok skórnych, które nie mają tendencji do gojenia. Kiedy pękają, obserwuje się wysięk zgromadzonej w nich ropy. W rezultacie węzły znacznie się zmniejszają, w miejscu wysięku pojawia się blizna, a ściany objętych choroba węzłów się zapadają.
Treść ropna, która wydostaje się z węzłów, jest zainfekowana – zawiera nie tylko martwiczy materiał zgromadzony w węzłach, ale i prątki gruźlicy. W około połowie przypadków gruźlicy obwodowych węzłów towarzyszą zmiany w innych narządach (gruźlica płuc, gruźlica nosogardzieli).
5. Diagnostyka i leczenie gruźlicy węzłów chłonnych
Diagnozę gruźliczego zapalenia węzłów chłonnych potwierdza wywiad oraz analiza plwociny pacjenta. Materiałem do badania bakteriologicznego może być wymaz z przetoki lub fragment węzła chłonnego. Stwierdzenie powiększonych obwodowych węzłów chłonnych jest wskazaniem do wykonania RTG klatki piersiowej.
W diagnostyce różnicowej gruźlicy węzłów chłonnych i skóry należy uwzględnić takie choroby jak promienica, trąd i zakażenia grzybicze, a także leiszmanioza. Skrofuloza zaliczana jest do chorób przewlekłych.
Przebiega z okresami remisji i zaostrzeń objawiających się zwiększonym wydzielaniem ropnej treści z przetok. Wymaga długofalowego leczenia. Podstawą terapii jest ograniczenie i hamowanie namnażających się prątków.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.