Śledziona – budowa, funkcje, choroby
Śledziona (łac. lien, gr. splen) to największy narząd należący do układu limfatycznego, włączony jednocześnie w krwiobieg. Śledziona bierze udział we wzmacnianiu odporności organizmu. Jak się okazuje, jej choroby nie są dużym zagrożeniem dla życia i zdrowia.
1. Gdzie jest i jak wygląda śledziona
Śledziona znajduje się w jamie brzusznej i jest otoczona otrzewną. Śledzionę można zlokalizować w lewym podżebrzu, pomiędzy 9 a 11 żebrem. Jednocześnie śledziona umieszczona jest pomiędzy żołądkiem a lewą nerką.
W pozycji stojącej jej długa oś przebiega u człowieka wzdłuż dziesiątego żebra i nigdy nie wychodzi spod łuku żebrowego. Dlatego u zdrowego człowieka podczas dotykania brzucha śledziona będzie niewyczuwalna.
Wygląd śledziony przypomina połączone cząstki pomarańczy. Jej wielkość w dużej mierze warunkuje stopień nasiąknięcia narządu krwią. Średnia waga śledziony to ok. 150 gramów. Mieści jednocześnie około 50 ml krwi, choć mogłaby magazynować jej o wiele więcej.
Śledziona zbudowana jest z tkanki łącznej siateczkowej, która stanowi rusztowanie dla wypełniającej śledzionę miazgi białej i miazgi czerwonej. Te dwa kolory miazg świadczą o tym, że śledziona jest elementem dwóch układów: limfatycznego i krwionośnego.
Część śledziony zwana miazgą białą przynależy do układu limfatycznego (inaczej chłonnego) i dba o odporność organizmu. Natomiast miazgę białą otacza miazga czerwona, czyli naczynia krwionośne włosowate razem z tkanką limfatyczną.
Śledziona jest pokryta błoną surowiczą oraz torebką włóknistą. Od niej odchodzą beleczki łącznotkankowe, czyli podłużne pasma tkanki włóknistej, które wciskają się w miąższ narządu. Beleczki łącznotkankowe budują sprężyste włókna i komórki mięśni gładkich. Te ostatnie umożliwiają skurcze i rozkurcze śledziony, zasysając krew lub wypychając ją do krwiobiegu.
2. Funkcje śledziony
Śledziona spełnia wiele funkcji, jednakże najważniejszą z nich jest oczyszczanie krwi ze starzejących się krwinek (erytrocyty, leukocyty, trombocyty), płytek krwi i drobnoustrojów. Powstałe z rozpadu produkty, razem z krwią, przekazywane są do wątroby, gdzie tworzony jest z nich składnik żółci – bilirubina.
Oprócz tego, inną funkcją śledziony jest udział w tworzeniu limfocytów, które, jako komórki odpornościowe, są niezbędne dla organizmu do walki z zakażniami. Śledziona ma jeszcze jedną funkcję, którą jest magazynowanie krwi, ponieważ nie zawsze cała jej ilość znajduje się w krwiobiegu. Istnieją sytuacje, gdy jej część trafia do śledziony lub wątroby.
Można tutaj wymienić obronę organizmu przed utratą ciepła. Natomiast w przypadku chwilowej utraty tlenu, np. podczas wysokogórskiej wspinaczki, powstałe w śledzionie substancje ułatwiające przepływ krwi, dotleniają organizm.
Ciekawostką jest fakt, iż w życiu płodowym przez śledzionę wytwarzane są krwinki czerwone. Dzieje się tak, ponieważ szpik kostny, który jest miejscem produkowania erytrocytów po porodzie, nie jest jeszcze wystarczająco rozwinięty.
Zobacz także:
Śledzionę usuwa się tylko w wyjątkowych sytuacjach. Operacyjne usuwanie śledziony odbywa się, gdy dojdzie do jej urazu i dochodzi do zagrażającego życiu krwawienia do jamy brzusznej. Jednak poza taką sytuacją ratowania życia, są również inne medycznie uzasadnione przypadki, kiedy lekarze usuwają śledzionę. Dotyczy to np. osób, które cierpią z powodu małopłytkowości.
Życiu osób cierpiącym na małopłytkowość zagrażają krwotoki i o ile stosowanie leków nie przynosi skutków, lekarz może podjąć decyzję, aby usunąć śledzionę. Dzięki temu, że śledziona takich osób jest usunięta, ich stan zdrowia szybko ulega poprawie, ponieważ śledziona nie niszczy starych płytek krwi. Brak śledziony sprawia jednak, że spada ich odporność.
3. Śledziona a splenomegalia
Zdrowej śledziony nie można wyczuć poprzez dotyk, jest niewielka i dobrze ukryta pod łukiem żebrowym. Co innego powiększona śledziona. Choć powiększenie śledziony samo w sobie nie jest chorobą, ale objawem niedyspozycji innego narządu. Warto jednak podkreślić, że nie odczuwamy bólu śledziony w związku z jej powiększeniem.
Zamiast bólu śledziony możliwy jest dyskomfort, wywoływany przez powiększoną śledzionę. Dzieje się tak, ponieważ podczas splenomegalii śledziona waży nawet dwa razy więcej niż w normalnych warunkach. W takim przypadku powiększenie śledziony można wyczuć podczas ucisku lewego podżebrza. Jeśli tak się dzieje, oznacza to, że śledziona jest powiększona półtora raza.
Pierwszym objawem powiększenia śledziony jest uczucie pełności w jamie brzusznej. Pojawiają się także nudności i wymioty, bóle brzucha i pleców, które promieniują od lewej strony jamy brzusznej.
3.1. Przyczyny splenomegalii
Powiększenie śledziony ma miejsce w skutek wielu czynników. Śledziona może być powiększona np. wskutek przebiegu choroby nowotworowej – przewlekłej białaczki szpikowej, ostrej białaczki czy przewlekłej białaczki limfatycznej. Śledziona może być także powiększona z powodu innych nowotworów: chłoniaka (guzy węzłów chłonnych), ziarnicy złośliwej (nowotwór układu limfatycznego) oraz guza śledziony.
Innymi przyczynami powiększenia śledziony mogą być: choroby wirusowe, np. WZW, bakteryjne – np. dur brzuszny i -borelioza, grzybicze, pasożytnicze, choroby autoimmunologiczne czy marskość wątroby.
Powiększona śledziona może wrócić do swoich rozmiarów pod jednym warunkiem – należy podjąć leczenie. Jeśli jednak zachowawcze ratowanie narządu nie przynosi skutków, chory musi poddać się zabiegowi wycięcia narządu – splenektomii. Bez śledziony można bowiem żyć.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.