Splenomegalia (powiększenie śledziony) - przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Co to jest splenomegalia? Jest to stan, w którym dochodzi do powiększenia śledziony, narząd staje się wówczas wyczuwalny pod łukiem żebrowym. Schorzenie może być diagnozowane samodzielnie lub współwystępować z powiększeniem wątroby, wówczas rozpoznawana jest hepatosplenomegalia.

Co to jest śledziona i gdzie leży? Śledziona u człowieka to największy narząd układu limfatycznego, który znajduje się w lewym podżebrzu. Za co odpowiada śledziona? Do jej głównych zadań należy uczestniczenie w wytwarzaniu immunoglobulin, czyli przeciwciał i limfocytów.

Wspomaga również układ immunologiczny i usuwa niepotrzebne komórki krwi (erytrocyty, białe krwinki i trombocyty).

Organ przechowuje żelazo w postaci ferrytyny lub bilirubiny, transportuje tlen z płuc do wszystkich tkanek oraz magazynuje krew.

W przypadku konieczności usunięcia śledziony, np. z powodu pęknięcia narządu, organizm może funkcjonować dalej, jednak istnieje duże prawdopodobieństwo spadku odporności i większej podatności na infekcje.

W normalnych warunkach, w organizmie zdrowego człowieka waga śledziony nie przekracza 200 gramów (prawidłowe wymiary śledziony to 120 mm x 70 mm x 40 mm). Jednak wskutek różnych schorzeń, może dojść do zwiększenia wagi narządu, w niektórych przypadkach śledziona może osiągać wagę aż kilku kilogramów. Zdarza się również, że w przebiegu splenomegalii dochodzi do pęknięcia śledziony.

Istnieje długa lista schorzeń, które mogą przyczynić się do powstania splenomegalii. Powiększenie wielkości śledziony może być spowodowane marskością wątroby, podczas której dochodzi do zwiększenia ciśnienia krwi wewnątrz naczyń narządu.

Pozostałe przyczyny powiększonej śledziony to mukowiscydoza, nowotwór szpiku kostnego (białaczka, anemia hemolityczna, ziarnica złośliwa) oraz nowotwory węzłów chłonnych, tzw. chłoniaki.

Częstym powodem rozwoju splenomegalii są choroby zakaźne o podłożu wirusowym, bakteryjnym, pierwotniakowym lub pasożytniczym, takie jak:

• cytomegalia, 
• wirusowe zapalenie wątroby, 
• mononukleoza zakaźna,
• różyczka,
• gruźlica, 
• dur brzuszny, 
• borelioza, 
• kiła,
• kandydoza,
• malaria,
• toksoplazmoza,
• bąblownica.

Do powiększenia śledziony może dojść również w przebiegu chorób autoimmunologicznych i układowych (reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy czy sarkoidoza).

Inną grupą chorób powodującą powstawanie splenomegalii są choroby spichrzeniowe (choroba Gauchera, choroba Niemanna-Picka, mukopolisacharydoza oraz skrobiawica pierwotna i wtórna). Ponadto, do wzrostu masy śledziony mogą przyczynić się narośle powstające w okolicy narządu (tzw. torbiele śledziony).

Czy śledziona boli? Objawy splenomegalii to przede wszystkim wyczuwalna dotykiem powiększona śledziona, wystarczy wykonać delikatny ucisk w okolicy lewego podżebrza.

Jak boli śledziona i gdzie boli śledziona? Ból śledziony nie istnieje, ale dolegliwości mogą obejmować okoliczne tkanki lub cały brzuch, dodatkowo pacjenci skarżą się na uczucie pełności w jamie brzusznej, nudności lub wymioty, wrażenie ucisku w okolicy żeber w trakcie schylania się lub siadania.

Objawy chorej śledziony (objawy choroby śledziony) to także ból pleców promieniujący do jamy brzusznej, skłonność do występowania wybroczyn na skórze oraz siniaków, bladość skóry, przewlekłe zmęczenie i duszności.

Rozpoznanie choroby śledziony rozpoczyna się od wywiadu lekarskiego, podczas którego niezbędne jest dokładne wymienienie odczuwanych dolegliwości, takich jak:

• ból brzucha,
• skłonność do siniaków,
• osłabienie,
• bladość skóry,
• gorączka.

Specjalista z pewnością zapyta również o stosowane leki lub suplementy, a także choroby występujące u najbliższych członków rodziny. Kolejnym krokiem jest palpacyjne badanie brzucha, podczas którego możliwe jest rozpoznanie czy występuje nieznacznie powiększona śledziona, czy też narząd znacząco zwiększył swoje wymiary, a także czy obecny jest guz na śledzionie.

Lekarz powinien zwrócić również uwagę na rozmiar węzłów chłonnych i wygląd naczyń krwionośnych na skórze. Jak zbadać śledzionę? Konieczne jest wykonanie badania USG śledziony, które jest niezwykle istotne w diagnostyce splenomegalii, a także powiększonej wątroby i śledziony.

Ważne jest również badanie śledziony pod względem przepływu krwi w naczyniach krwionośnych, znajdujących się w pobliżu chorej śledziony. Dalsza diagnostyka uzależniona jest od podejrzewanej przyczyny powiększenia narządu, niekiedy pacjenci kierowani są również na tomografię komputerową (TK) i rezonans magnetyczny.

Jakie badania krwi zrobić na śledzionę? Zalecana jest morfologia krwi z rozmazem, wykładniki funkcji wątroby (ALT, AST), stężenie glukozy we krwi oraz profil lipidowy.

Jak wyleczyć śledzionę? Leczenie splenomegalii jest zależne od choroby, która ją wywołuje. Rak śledziony (nowotwór śledziony) wymaga zastosowania chemioterapii i/lub radioterapii, natomiast talasemia regularnych transfuzji krwi.

Jedynie lekarz prowadzący jest w stanie zalecić odpowiednie leki na śledzionę lub skierować pacjenta na zabieg, np. splenektomię, czyli wycięcie narządu.

Warto pamiętać, że w przypadku zdiagnozowanej splenomegalii należy unikać wszystkich sportów kontaktowych oraz czynności, które mogą doprowadzić do mocnego uderzenia w brzuch. Niewskazane jest również zbyt mocne dotykanie brzucha, choć zwykle to nagłe uderzenie prowadzi do pęknięcia śledziony oraz wystąpienia krwotoku do jamy brzusznej.

Pacjenci nie powinni sięgać również po leki na śledzionę bez recepty, pozornie bezpieczne farmaceutyki mogą mieć negatywny wpływ na kondycję i pracę narządu, szczególnie w przypadku zapalenia śledziony lub objawów guza śledziony.