Spektrum autyzmu u dorosłych i dzieci — przyczyny i objawy
Spektrum autyzmu to zespół cech neurorozwojowych cechujących się trudnościami w inicjowaniu i utrzymywaniu relacji oraz komunikacji społecznej, powtarzalnym i nieelastycznym zachowaniem, intensywnymi zainteresowaniami i nietypowymi reakcjami na bodźce sensoryczne. Jakie są jego przyczyny?
1. Co to jest spektrum autyzmu?
Spektrum autyzmu (ang. autism spectrum disorder – ASD) to pojęcie, które obejmuje różnorodność funkcjonowania osób autystycznych. Każda z nich prezentuje charakterystyczne zachowania i cechy typowe dla zaburzenia, ale inne nasilenie objawów i profil objawów. Ponieważ rozwój osób ze spektrum autyzmu jest odmienny od standardowego, każda może funkcjonować w bardzo różny sposób.
Autyzm po raz pierwszy został opisany przez Leo Kannera w 1943 roku. Grupę dzieci, którą nazwał autystycznymi, w 1944 roku opisał także Hans Asperger. Po raz pierwszy autyzm został opisany jako spektrum zaburzeń w klasyfikacji do diagnozowania DSM-IV w 1994.
Klasyfikacja spektrum autyzmu to tak zwany „termin parasol”, który obejmuje spektrum zaburzeń autystycznych. Należą do niego zaburzenia diagnozowanie do niedawna jako autyzm dziecięcy, autyzm atypowy, zespół Aspergera, dziecięce zaburzenia dezintegracyjne i całościowe zaburzenie rozwoju. Oznacza to, że zaburzenia ze spektrum autyzmu to szersze ujęcie zaburzenia niż jednostki podstawowe.
2. Zaburzenia ze spektrum autyzmu — objawy
Autyzm to nie choroba, a zespół objawów. Te nie są charakterystyczne. U każdego mogą być zarówno inne, jak i objawiać się z różnym nasileniem. Zwykle manifestują się między 2. a 3. rokiem życia, nie jest to jednak regułą. Objawy mogą ujawnić się później.
Jakie są objawy autyzmu? Zaburzenie manifestuje się w trzech sferach, takich jak komunikacja, interakcje społeczne oraz powtarzalne, stereotypowe wzorce zachowania. Tym samym objawy autyzmu widoczne są w takich obszarach jak:
- mowa i komunikacja,
- relacje z ludźmi,
- stereotypowe zachowania, zainteresowania i wzorce aktywności.
Co to znaczy? Zarówno dziecko, jak i osobę dorosłą ze spektrum autyzmu może cechować:
- niechęć do zabawy czy rozmowy, unikanie nawiązywania relacji, nienawiązywanie relacji emocjonalnej, trudność w zdobywaniu przyjaciół lub preferowanie spędzania czasu w samotności,
- unikanie dotyku, unikanie kontaktu wzrokowego, unikanie patrzenia innym w oczy, odczuwanie niepokoju w sytuacjach społecznych,
- problemy z koncentracją uwagi,
- trudność w rozumieniu tego, co inni ludzie myślą i czują, nierozumienie sarkazmu lub znaczenia powiedzonek, niezamierzone bycie niemiłym lub okazywania braku zainteresowania innym,
- nietypowe zachowania, np. układanie zabawek bądź przedmiotów w jeden ściśle określony sposób, uporczywe powtarzanie czynności czy słów,
- dostrzeganie szczegółów, wzorców, dźwięków, zapachów lub innych bodźców, których nie zauważają inni,
- szczegółowe planowanie i podążanie według planu,
- duże zainteresowanie określonymi dziedzinami.
W rozpoznaniu spektrum autyzmu pomocne są zarówno konsultacje ze specjalistami, jak i różne narzędzia diagnostyczne, także te stosowane na własną rękę (np. spektrum autyzmu — test).
Wprawdzie nie zastąpią one diagnozy, ale mogą rzucić światło na tę ważną kwestię, która może utrudniać życie. O ile bowiem lekkie spektrum autyzmu nie musi komplikować relacji towarzyskich i zawodowych, w poważniejszych przypadkach zaburzenie istotnie wpływa na codzienne funkcjonowanie.
3. Przyczyny autyzmu
Przyczyny autyzmu nie są dokładnie poznane. Według specjalistów występowanie spektrum autyzmu nie jest związane z jednym, a z kilkoma czynnikami, zarówno genetycznymi, jak i środowiskowymi.
Ze spektrum autyzmu połączono takie czynniki jak:
- mutacje genetyczne. Do wystąpienia autyzmu mogą przyczyniać się mutacje de novo, czyli nowe zmiany w genach, które tworzą się przed lub po zapłodnieniu. Uwagę zwraca także historia rodzinna zaburzenia, tj. inne osoby w spektrum autyzmu w rodzinie,
- zespół łamliwego chromosomu X i niektóre choroby genetyczne,
- choroby metaboliczne,
- niska waga urodzeniowa dziecka,
- krótka przerwa pomiędzy ciążami (mniej niż rok),
- znaczne wcześniactwo (przed 26 tyg. ciąży),
- ciąża mnoga,
- niedotlenienie przy porodzie,
- choroby autoimmunologiczne matki,
- zaawansowany wiek rodziców,
- infekcje wirusowe w czasie ciąży,
- niektóre leki przyjmowane podczas ciąży.
Czynniki środowiskowe — w połączeniu z czynnikami genetycznymi — zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia spektrum autyzmu. Wiadomo, że wpływu na wystąpienie autyzmu nie mają szczepienia.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.