Nawracające infekcje układu moczowego – przyczyny, objawy i leczenie
Nawracające infekcje układu moczowego to zakażenia, które występują przynajmniej dwa razy w ciągu sześciu miesięcy lub trzy razy w roku. Ich przyczyny są różne i w dużej mierze zależą od wieku, płci i stanu zdrowia. Jak objawiają się te choroby? Na czym polega ich diagnostyka i leczenie? Czy można im zapobiegać?
1. Jakie są najczęstsze nawracające infekcje układu moczowego?
Nawracające infekcje układu moczowego to zakażenia, które występują wielokrotnie, często kilka razy w ciągu roku. Zakażenie układu moczowego oznacza obecność drobnoustrojów w drogach moczowych. Te w prawidłowych warunkach, u zdrowego człowieka, są jałowe.
Gdy patogeny, najczęściej bakterie, wnikną i namnożą się w drogach moczowych, rozwija się stan zapalny. Zdecydowana większość przypadków infekcji układu moczowego to zapalenie pęcherza moczowego. Bardziej poważne jest zakażenie spowodowane wniknięciem bakterii poprzez moczowód do nerki lub obu nerek, co powoduje rozwój odmiedniczkowego zapalenia nerek.
Warto podkreślić, że obecność drobnoustrojów chorobotwórczych w układzie moczowym nie zawsze wiąże się z rozwojem infekcji. Nie musi też dawać żadnych objawów. Gdy badania wykazują obecność bakterii w moczu, mówi się o bakteriomoczu bezobjawowym.
2. Przyczyny nawracających infekcji układu moczowego
Zakażenie układu moczowego (ZUM) to jednostka chorobowa, która rozwija się wskutek obecności drobnoustrojów w drogach moczowych. Jej bezpośrednią przyczyną jest najczęściej bakteria Escherichia coli (E. coli), nazywana pałeczką kałową (bytuje w jelicie grubym). Bakteria może przedostać się z odbytu do ujścia cewki moczowej, pęcherza lub wyżej. W zaledwie 10% przypadków przyczyną zakażenia układu moczowego są inne drobnoustroje.
Nawracające infekcje układu moczowego występują znacznie częściej u kobiet. Wpływają na to warunki anatomiczne: mała odległość pomiędzy odbytem a ujściem cewki moczowej oraz krótka cewka moczowa. Infekcje zdarzają się najczęściej u kobiet w trzeciej dekadzie życia oraz po 50. roku życia.
U kobiet zapalenie pęcherza przyczyny ma różne. Wszelkim zakażeniom układu moczowego sprzyja:
- aktywność seksualna (możliwość wniknięcia bakterii do cewki moczowej w trakcie stosunku płciowego, stąd nawracające zapalenie pęcherza po stosunku),
- stosowanie antykoncepcyjnych środków plemnikobójczych, zwłaszcza w połączeniu z krążkiem pochwowym lub kapturkiem naszyjkowym,
- anomalie anatomiczne, nieprawidłowości dróg moczowych (refluks pęcherzowo-moczowodowy, zaburzenia odpływu moczu, dysfunkcje w oddawaniu moczu),
- przebyte operacje dróg moczowych,
- stany obniżonej odporności,
- ogólnoustrojowe choroby przewlekłe (np. cukrzyca),
- przekwitanie: zmiany hormonalne, zanikowe zapalenie cewki moczowej i pochwy.
Do czynników ryzyka częstego zapalenia dróg moczowych u mężczyzn należą:
- nieprawidłowości anatomiczne w budowie układu moczowego,
- przebyte operacje dróg moczowych,
- stany obniżonej odporności,
- ogólnoustrojowe choroby przewlekłe (np. cukrzyca),
- niecałkowite opróżnianie pęcherza moczowego, co może być skutkiem powiększenia gruczołu krokowego.
U dzieci nawracające infekcje układu moczowego występują najczęściej w przypadku:
- zastoju moczu,
- słabszego przepływu moczu,
- zaburzeń odporności,
- zaparć.
3. Objawy zakażeń układu moczowego
Objawy zakażeń układu moczowego, zwłaszcza nawracające, bywają bardzo uciążliwe, wywołują bowiem wiele przykrych dolegliwości, takich jak:
- ból lub pieczenie cewki moczowej podczas oddawania moczu,
- problemy z oddawaniem moczu,
- konieczność częstego lub natychmiastowego oddawania moczu,
- ból w dole brzucha (tzw. bóle pęcherza moczowego).
Przy infekcji układu moczowego może pojawić się czerwone lub ciemnobrunatne zabarwienie moczu, co ma związek z obecnością krwi. To krwiomocz. Gdy dochodzi do zakażenia nerki, zwykle występuje gorączka, a także ból w okolicy nerki, nudności i wymioty.
4. Diagnostyka i leczenie ZUM
W diagnostyce infekcji układu moczowego wykorzystuje się ogólne badanie moczu. Te, które potwierdza zakażenie, wskazuje na podwyższony poziom leukocytów (białych krwinek) i obecność bakterii oraz nabłonków płaskich.
Jeżeli zapalenie dróg moczowych nawraca, diagnostyka obejmuje badanie ogólne moczu, bakteriologiczne badanie moczu (posiew moczu) oraz USG jamy brzusznej, które może potwierdzić lub wykluczyć obecność kamienia w nerce lub drogach moczowych. Częste zapalenie pęcherza i elementów układu moczowego może być wskazaniem do wykonania cystoskopii.
Nawracające infekcje układu moczowego leczy się tak samo jak pojedynczą infekcję. Lekarz zwykle przepisuje antybiotyk na bakterie w moczu, zwykle taki, na który wrażliwa jest E. coli lub inny, dobrany na podstawie wykonanego antybiogramu.
5. Jak zapobiegać nawracającym infekcjom układu moczowego?
W zapobieganiu nawracającym infekcjom układu moczowego bardzo ważne jest przestrzeganie kilku zasad. Kluczowe jest:
- Picie odpowiedniej ilości płynów w ciągu doby, wypicie dodatkowej szklanki wody przed stosunkiem płciowym.
- Oddawanie moczu zawsze, gdy zachodzi taka potrzeba, oddawanie moczu po stosunku płciowym.
- Picie soku z żurawiny lub sięganie po tabletki zawierające wyciąg z owoców żurawiny. Owoce te utrudniają przyleganie bakterii do błony śluzowej dróg moczowych.
- Odpowiednia higiena intymna. Podmywając się trzeba pamiętać, by podcierać się w kierunku od przodu do tyłu. To zapobiega przemieszczaniu się patogenów z okolicy odbytu w okolicę ujścia cewki moczowej.
Czasem konieczne są bardziej radykalne działania, na przykład przyjmowanie profilaktycznej pojedynczej dawki antybiotyku po stosunku płciowym lub immunoprofilaktyka, czyli stosowanie szczepionki uodparniającej na zakażenia bakteriami wywołującymi typowo zapalenie pęcherza. W przypadku nawracającego i częstego zapalenia warto stosować profilaktycznie leki, takie jak np. furagina, która skutecznie łagodzi nieprzyjemne dolegliwości.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.