Sprawność Karnofsky'ego – jak wygląda skala, kiedy się ją stosuje?

Sprawność Karnofsky'ego, inaczej skala Karnofsky’ego czy skala sprawności Karnofsky’ego to narzędzie opracowane w 1949 roku przez Davida A. Karnofsky’ego i Josepha H. Burchenala. Pozwala ono określić stan sprawności, rozumiany jako ogólny stan i jakość życia. Stosuje się go u pacjentów z chorobą nowotworową kwalifikowanych do chemioterapii bądź radioterapii. Wykorzystuje się także do oceny sprawności osób zmagających się z innymi chorobami (np. przewlekłymi).

Stan sprawności, PS (ang. performance status) to miara zdolności chorego do podejmowania codziennych czynności i samodzielnego funkcjonowania. Stanowi element oceny wpływu choroby na jakość życia chorego, jest też istotnym czynnikiem rokowniczym w wielu chorobach nowotworowych i nienowotworowych.

W oparciu o skalę sprawności Karnofsky'ego i uzyskany wynik można z dużą precyzją opisać stan ogólny pacjenta i jego jakość życia z postawioną diagnozą choroby nowotworowej. Jakość życia to subiektywna satysfakcja z życia. Jest związana z poczuciem dobrostanu obejmującego wszystkie sfery funkcjonowania. Według WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) to indywidualne postrzeganie życia, wartości, celów, standardów i zainteresowań w ramach kultury, w której żyjemy. W przypadku pacjentów chorych na raka jakość życia odzwierciedla zadowolenie z poziomu funkcjonowania oraz stopnia kontroli choroby.

Zarówno rozpoznanie, jak i leczenie choroby nowotworowej jest długotrwałym procesem, który naraża pacjenta zarówno na ograniczenia wynikające z samej choroby, jak i powikłania po wykonanych procedurach. Pojawia się także duży dyskomfort psychofizyczny, przewlekła ekspozycja na stres oraz objawy psychiatryczne: trudności ze snem, nadmierne obawy dotyczące przyszłości czy nastrój depresyjny. To często wiąże się z obniżonym samopoczuciem oraz niższą jakością życia. Stan sprawności jest ważnym elementem oceny skuteczności leczenia.

Ocena stanu ogólnego stanowi próbę ilościowego określenia samopoczucia pacjenta oraz wykonywanych przez niego codziennych czynności. Skala Karnofsky'ego ma rozpiętość od 100 do 0, gdzie 100 oznacza stan idealny, a 0 – śmierć i przedstawia się następująco:

• 100 oznacza stan prawidłowy, brak dolegliwości i objawów choroby
• 90 - stan prawidłowej aktywności, niewielkie dolegliwości i objawy choroby
• 80 - stan niemal pełnej aktywności (wymaga pewnego wysiłku). Obserwuje się niewielkie dolegliwości i objawy choroby
• 70 - stan niemożności wykonywania pracy lub prawidłowej aktywności, przy zachowanej zdolności do samoobsługi
• 60 - stan wymagający okresowej opieki, przy zachowanej zdolności do samodzielnego spełniania większości codziennych potrzeb
• 50 - stan wymagający częstej opieki i częstych interwencji medycznych
• 40 - stan niewydolności i konieczność szczególnej opieki
• 30 - stan poważnej niewydolności, wskazania do hospitalizacji
• 20 - stan poważnej choroby, bezwzględna konieczność hospitalizacji i prowadzenia leczenia wspomagającego
• 10 - stan gwałtownego narastania zagrożenia życia
• 0 – zgon.

Szacowanie sprawności pacjenta podczas procesu diagnostycznego i terapeutycznego jest bardzo ważne. W tym celu wykorzystuje się nie tylko skalę sprawności Karnofsky’ego, ale i skalę Zubroda.

Skala sprawności Zubroda, inaczej skala ECOG (skala sprawności wg Eastern Cooperative Oncology Group, skala Zubroda-ECOG-WHO) jest narzędziem, które umożliwia określenie stanu ogólnego i jakość życia pacjenta z chorobą nowotworową. Stosuje się ją również w geriatrii, psychiatrii oraz ciężkich i przewlekłych chorobach.

Skala ECOG ma rozpiętość od 0 do 5, gdzie 0 oznacza stan idealny, a 5 – śmierć i przedstawia się następująco:

• 0 - sprawność prawidłowa, zdolność do samodzielnego wykonywania codziennych czynności
• 1 - obecność objawów choroby, możliwość chodzenia i wykonywania lekkiej pracy
• 2 - zdolność do wykonywania czynności osobistych, niezdolność do pracy, spędzanie w łóżku około połowy dnia
• 3 - ograniczona zdolność wykonywania czynności osobistych, spędzanie w łóżku ponad połowę dnia
• 4 - konieczność opieki osoby drugiej, spędza w łóżku cały dzień
• 5 – zgon.

Zaletą skali WHO w stosunku do skali Karnofsky’ego jest jej prostota.