SSRI – leki, skuteczność, wskazania i skutki uboczne
SSRI, czyli selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny, to grupa psychoanaleptycznych leków przeciwdepresyjnych. Znajdują zastosowanie również w terapii innych chorób, takich jak choroba afektywna dwubiegunowa, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, zaburzenia lękowe, zespół stresu pourazowego czy zaburzenia odżywiania. Na czym polega ich działanie? Czy wywołują skutki uboczne?
1. Co to SSRI?
SSRI (z ang. selective serotonin reuptake inhibitor), czyli selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny, to grupa psychoanaleptycznych leków przeciwdepresyjnych hamujących reabsorpcję serotoniny przez neurony.
Serotonina (5-HT, znana także jako hormon szczęścia) to organiczny związek chemiczny, 5-hydroksylowa pochodna tryptaminy należący do grupy amin biogennych. To ważny neuroprzekaźnik w ośrodkowym układzie nerwowym i hormon tkankowy.
5-HT jest produkowany głównie w komórkach enterochromatofilnych w błonie śluzowej jelit, jądrach szwu w mózgu, w szyszynce i trombocytach. Pełni bardzo ważną rolę. Między innymi uczestniczy w przesyłaniu impulsów między komórkami układu nerwowego, wpływa na stany emocjonalne, koncentrację i pamięć. Niedostateczna ilość serotoniny w szczelinach synaptycznych uznawana jest za przyczynę depresji.
2. Co to znaczy wychwyt zwrotny serotoniny?
Na czym polega działanie SSRI? Substancje w sposób wybiórczy hamują wychwyt zwrotny serotoniny. To sprawia, że zwiększa się jej stężenie w przestrzeni zewnątrzkomórkowej (międzysynaptycznej) i umożliwia stymulację postsynaptycznych receptorów serotoninowych na powierzchni komórek mózgowych, które odbierają impulsy nerwowe. Wychwyt zwrotny pozwala na ponowne wykorzystanie neuroprzekaźnika przez neuron.
Za działanie terapeutyczne SSRI odpowiada wzrost stężenia serotoniny w odpowiednich miejscach w mózgu. W efekcie obserwuje się poprawę nastroju. Co ważne, leki z grupy SSRI nie działają natychmiastowo. Zanim pojawi się efekt terapeutyczny, musi upłynąć kilka tygodni. Selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny mogą zacząć działać dopiero po 3 tygodniach. Pełny efekt może być widoczny dopiero po upływie od 6 do 8 tygodni.
3. SSRI – leki, nazwy
SSRI to substancje niejednorodne pod względem chemicznym. Mają podobny profil oraz zakres działania terapeutycznego, różnią się właściwościami farmakokinetycznymi i farmakodynamicznymi (siła działania czy szybkość metabolizmu).
Grupę selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny tworzy:
- fluoksetyna – pierwsza nazwa handlowa: Prozac,
- citalopram – pierwsza nazwą handlowa: Celexa,
- escitalopram - prawoskrętny enancjomer citalopramu, pierwsza nazwa handlowa: Lexapro,
- paroksetyna - pierwsza nazwa handlowa: Seroxat,
- sertralina – (pierwsza nazwa handlowa: Zoloft).
Leki dostępne w Polsce to:
- citalopram (Aurex, Citabax, Cital),
- escitalopram (Pralex, Escitil),
- sertralina (Asentra, Asertin, Zoloft),
- paroksetyna (Parogen, Paxtin),
- fluoksetyna (Andepin, Bioxetin),
- fluwoksamina (Fevarin).
4. Wskazania do stosowania SSRI
Wszystkie leki z grupy SSRI wpływają na układ serotonergiczny, zarówno mózgu, jak i narządów obwodowych. Wskazaniem do stosowania SSRI jest:
- depresja, depresja poporodowa,
- fobia społeczna,
- zespół Aspergera,
- lęk uogólniony, zespół lęku napadowego,
- nerwica natręctw,
- zespół PTSD (zespół stresu pourazowego),
- przedwczesny wytrysk.
SSRI przyjmuje się raz dziennie, rano lub wieczorem, niezależnie od posiłku. Jeżeli po pewnym czasie dany lek przestaje działać, aby utrzymać efekt terapeutyczny wymagana jest jego zamiana na inny lek z rodziny SSRI.
5. SSRI - skutki uboczne, środki ostrożności i przeciwwskazania
SSRI są dobrze tolerowane, nie powodują obniżenia aktywności ośrodkowego układu nerwowego (działają aktywizująco). Nie upośledzają funkcji poznawczych (intelektualnych) i sprawności psychofizycznej. Nie są kardiotoksyczne i nie wywołują uzależnienia psychicznego. Choć są uznawane za jedne z najbezpieczniejszych leków, z uwagi na wpływ serotoninergiczny, mogą powodować działania niepożądane, jak:
- apatia,
- anhedonia, to jest brak lub utrata zdolności odczuwania radości i przyjemności (zarówno zmysłowej, jak i emocjonalnej, intelektualnej czy duchowej),
- nadmierne pocenie się,
- nadmierne pobudzenie,
- osłabienie apetytu,
- obniżenie wrażliwości na bodźce seksualne, osłabienie popędu,
- zaburzenia hormonalne spowodowane zaburzeniem prawidłowej relacji poziomów serotoniny i dopaminy,
- nietypowe i wyraziste sny,
- senność,
- zmiana masy ciała (chudnięcie lub tycie),
- nudności,
- bóle głowy,
- bóle brzucha.
Stosując SSRI trzeba zachować środki ostrożności. Nie wolno ich łączyć z inhibitorami MAO i klomipraminą, tryptofanem, sumatryptanem, dekstrometorfanem czy tramadolem. Należy pamiętać, że niektóre selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny mają wpływ na metabolizm wątrobowy.
Choć SSRI nie wchodzą w interakcje z etanolem, podczas leczenia nie zaleca się spożywania alkoholu.
Szczególną ostrożność należy zachować podczas odstawiania SSRI. Nagłe lub zbyt szybkie może wywołać objawy odstawienne. Najczęściej są to zawroty głowy, zaburzenia snu, bóle głowy, ogólne pogorszenie samopoczucia, parestezje, wzmożona potliwość, drażliwość, uczucie zmęczenia, uderzenia gorąca, bezsenność, nudności, biegunka.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.