Syndrom środkowego dziecka – co warto wiedzieć?

Syndrom środkowego dziecka czy kompleks środkowego dziecka to terminy, które w kontekście naukowym tak naprawdę nie funkcjonują. Dla niektórych to wręcz wyssana z palca teoria i mit. Czy rzeczywiście? Światło na tę kwestię rzuca teoria kolejności urodzeń. Czy oznacza bycie pierworodnym, średnim i najmłodszym dzieckiem?

1. Co to jest syndrom środkowego dziecka?

Syndrom środkowego dziecka, także kompleks środkowego dziecka, to dla wielu osób oczywiste prawidło. Dla innych to jednak mit. Choć na potwierdzenie słuszności teorii, która zakłada specyficzną i szczególną pozycję dziecka, które nie jest w rodzinie ani najstarsze, ani najmłodsze, nie można powołać się na niezbite dowody, wydaje się, że coś w tym jest.

Choć wiele zależy od okoliczności, w tym obrazu rodziny, postawy rodziców czy stylu wychowania, można przypuszczać, że syndrom średniaka istnieje i faktycznie wpływa na życie emocjonalne, społeczne i zawodowe.

2. Przyczyny syndromu średniaka

Zobacz film: "Rozpoznaj stan zdrowia psychicznego on-line"

Jak wygląda rzeczywistość średniaka? Rodzice skupiają się na sukcesach najstarszego dziecka i troszczą o najmłodsze. Najbardziej ufają i kibicują pierworodnemu, polegają na nim, zaś o najmłodszego syna czy córkę martwią się najbardziej. Siłą rzeczy dziecko „środkowe” często pozostaje nieco z boku, ale i często jest porównywane z resztą gromadki.

O ile role najstarszego i najmłodszego dziecka w rodzinie są dość jasno sprecyzowane, o tyle dziecko środkowe często bywa niedookreślone. Nie jest tak ani tak samodzielne jak pierworodne, ani tak dopieszczane jak najmłodsze. Raz słyszy, że ponieważ jest starsze, powinno w czymś ustąpić młodszemu bratu czy siostrze. Za chwilę dowiaduje się, że nie może iść na podwórko ze starszakiem, ponieważ jest za małe.

Najstarsze dziecko w rodzinie ma tendencje do bycia odpowiedzialnym, zaś najmłodsze - nieco roszczeniowym i wymagającym. A dziecko środkowe? Ono bierze przykład ze starszego rodzeństwa, ale też jest wzorem do naśladowania dla młodszych braci i sióstr. Zdarza się, że samo do końca nie wie, jak się definiować i czego się od niego oczekuje.

3. Objawy syndromu środkowego dziecka

Ponieważ średniak wychowuje się w cieniu rodzeństwa, a i pojawia się w wielu różnorodnych kontekstach, musi walczyć o siebie, swoje racje, miejsce i tożsamość, ale i być jednocześnie skory do kompromisów. Uczy się dogadywać zarówno ze starszym, jak i z młodszym rodzeństwem. Często to on właśnie łagodzi konflikty, stąd opanowuje sztukę mediacji i dyplomacji. Jest nauczycielem i uczniem jednocześnie.

Według niektórych psychologów specyficzna pozycja i sytuacja dziecka średniego może sprawić, że pojawiają się u niego problemy związane z poznaniem własnej tożsamości, ale i z właściwą samooceną.

To dlatego syndrom środkowego dziecka może objawiać się poczuciem niewidzialności, zewnątrzsterownością i większą podatnością na wpływ i opinie innych. Inne negatywne skutki bycia środkowym dzieckiem to obniżone poczucie satysfakcji z życia oraz podejmowanie decyzji niespójnych z własnymi przekonaniami.

4. Teoria kolejności urodzeń

Kolejność urodzin dzieci w rodzinie i wynikające z tego konsekwencje interesowały psychologów od dawna. Jej wpływ na osobowość w latach 20. XX wieku analizował Alfred Adler, austriacki psychiatra, psycholog i pedagog, twórca psychologii indywidualnej. Według opracowanej przez niego teorii:

• najstarsze dziecko ma tendencje do bycia konserwatywnym, opiekuńczym, silnym. Posiada zdolności organizacyjne, zdradza zapędy przywódcze. Ma to związek z tym, że często bierze odpowiedzialność za młodsze rodzeństwo,
• najmłodsze dziecko zwykle otrzymuje najwięcej uwagi i troski zarówno ze strony rodziców, jak i rodzeństwa. To dlatego może czuć się mniej doświadczone i niezależne,
• dziecko środkowe często boryka się z próbą prześcignięcia starszego rodzeństwa, stąd jest ambitne, wydaje się być bardziej sumienne i pracowite. Rzadko jest samolubne – musi i wspierać, i wykazywać się zrozumieniem w stosunku do młodszego rodzeństwa.

Dzieci środkowe najbardziej ze wszystkich potrzebują aprobaty rodziców. W myśl teorii Adlera przez to, że często muszą wykazywać dużą aktywność, aby skierować na siebie uwagę dorosłych, jako dorośli sprawdzają się w roli mediatorów.

Zdolność do obserwacji, ale i świadomego analizowania racji obu stron pozwala im w wielu konfliktowych sytuacjach wypracować kompromis bądź porozumienie.

5. Jak pokonać syndrom środkowego dziecka?

Co mogą zrobić rodzice, aby dzieci w rodzinie czuły się dobrze, a średniak w dorosłe życie nie wchodził z kompleksem środkowego dziecka? Przede wszystkim opiekunowie muszą starać się, by traktować swoje dzieci równo, bez faworyzowania najmłodszego i najstarszego potomka. Średnie dziecko także powinno być traktowane indywidualnie.

A jeśli się to nie udało? Jak pokonać w sobie syndrom środkowego dziecka? Zdecydowanie warto odkrywać w sobie mocne strony i wykorzystywać atuty, wzmacniać tak zwaną wewnątrzsterowność (zdolność do rozpoznawania przekonań zgodnych ze swoim ja, obrony ich i postępowania w życiu zgodnie z nimi) oraz poczucie kontroli nad własnym życiem.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.