Szczepionka przeciw grypie - działanie, wskazania, skuteczność, ryzyko
Rokrocznie według Światowej Organizacji Zdrowia na grypę choruje 330-990 milionów osób, z czego 0,5-1 milion umiera. Najczęściej przyczyną są powikłania pogrypowe, wynikające z niewłaściwego leczenia grypy. Jeszcze przed rozpoczęciem sezonu jesiennego-zimowego warto zdecydować się na szczepionkę przeciw grypie, która chroni przed zachorowaniem i wystąpieniem groźnych komplikacji. Należy pamiętać, że grypa jest bardzo zaraźliwa. Podczas kichania lub kaszlu wirus przemieszcza się z prędkością nawet 100 km/h i osiada na napotkanych obiektach. Warto wykonać kilka kroków by uniknąć zachorowania i cieszyć się dobrym samopoczuciem.
- 1. Działanie szczepionki przeciw grypie
- 1.1. Rodzaje szczepionek przeciw grypie
- 1.2. Doustna szczepionka przeciw grypie
- 2. Dawkowanie szczepionki przeciw grypie
- 3. Kto powinien zostać zaszczepiony przeciw grypie?
- 4. Kiedy nie można być zaszczepionym przeciw grypie
- 4.1. Interakcje szczepionki przeciw grypie z innymi lekami
- 5. Kiedy zaszczepić się przeciw grypie?
- 6. Skuteczność szczepionki przeciw grypie
- 7. Czy szczepionka przeciw grypie chroni przed chorobą do końca życia?
- 8. Jakie ryzyko wiąże się ze szczepieniem przeciw grypie?
- 9. Jak uniknąć zachorowania na grypę?
- 10. Objawy grypy
- 11. Powikłania po grypie
- 12. Leczenie grypy
1. Działanie szczepionki przeciw grypie
Szczepienie jest stosowane u dorosłych i dzieci, aby zapobiegać zachorowaniu na grypę. Dzięki temu znacznie zmniejsza się ryzyko wystąpienia powikłań.
Po otrzymaniu dawki szczepionki układ odpornościowy produkuję przeciwciała, które w razie potrzeby skutecznie zwalczą chorobę. Organizm nabiera odporności po upływie 2-3 tygodni od iniekcji i utrzymuje ją przez 6-12 miesięcy.
1.1. Rodzaje szczepionek przeciw grypie
W Polsce zarejestrowanych jest kilka szczepionek inaktywowanych przeciw grypie, są to:
- 3 szczepionki zawierające rozszczepione wiriony wirusa grypy (szczepionki typu split),
- 3 szczepionki podjednostkowe (tzw. subunit), zawierające powierzchniowe białka wirusa grypy,
- szczepionka wirosomalna.
Dostępność szczepionek na rynku jest zależna od sezonu epidemicznego. Skład wymienionych preparatów jest taki sam, wszystkie zawierają antygeny identycznych szczepów wirusa grypy, które zostały dostarczone przez Światową Organizację Zdrowia.
1.2. Doustna szczepionka przeciw grypie
Naukowcy z Cardiff University stworzyli prototyp szczepionki przeciw grypie w formie tabletki. Preparat jest łatwiejszy w transporcie, ponieważ nie wymaga chłodzenia.
Nowa formuła szczepionki działa identycznie jak standardowa, ale zanim będzie dostępna na szeroką skalę konieczne jest przeprowadzenie wielu testów i badań na ludziach. Potrwa to co najmniej kilka lat, do tego czasu jedyną możliwością jest szczepionka w strzykawce.
2. Dawkowanie szczepionki przeciw grypie
Małe dzieci dostają szczepionkę domięśniowo w przednio-boczną część uda. Starszym dzieciom i dorosłym iniekcję wykonuje się w mięsień naramienny. Wyjątkiem są pacjenci z hemofilią, ponieważ im preparat wstrzykuje się podskórnie.
Szczepionki przeciw grypie podaje się według schematu:
- dzieci w wieku 6-35 miesięcy - 1 lub 2 dawki (po 0,25 ml każda),
- dzieci w wieku 3-8 lat - 1 lub 2 dawki (po 0,5 ml każda),
- dzieci od 9 roku życia - 1 dawka (0,5 ml),
- dorośli - 1 dawka (0,5 ml).
Jedną dawkę otrzymuje dziecko, które było już zaszczepione przeciw grypie. Jeżeli maluch nigdy nie przyjmował preparatu dostaje dwie dawki w odstępie minimum 4 tygodni.
3. Kto powinien zostać zaszczepiony przeciw grypie?
Inaktywowana szczepionka przeciwko grypie może być podawana już od 6 miesiąca życia o ile nie występują żadne przeciwwskazania medyczne.
Istnieją jednak grupy osób, które są szczególnie narażone na zakażenie wirusem i powinny zostać zaszczepione w pierwszej kolejności, są to:
- dzieci od 6 miesięcy do 18 lat,
- kobiety w ciąży,
- osoby powyżej 50. roku życia,
- osoby po przeszczepach,
- pacjenci z przewlekłymi chorobami układu krążenia,
- pacjenci z przewlekłymi chorobami układu oddechowego,
- osoby chore na astmę,
- pensjonariusze domów opieki i hospicjum,
- pracownicy szpitali,
- pracownicy przychodni,
- członkowie rodzin osób z grup wysokiego ryzyka,
- osoby, które mają kontakt z dziećmi w wieku 0-59 miesięcy,
- pracownicy służb publicznych,
- osoby narażone na kontakty z dużą liczbą ludzi,
- osoby pracujące na otwartej przestrzeni,
- osoby, które wymagały regularnych kontroli lekarskich z powodu chorób metabolicznych, dysfunkcji nerek, hemoglobinopatii lub immunosupresji,
- osoby z upośledzeniem funkcji układu oddechowego lub usuwania wydzieliny z dróg oddechowych,
- osoby w wieku od 6 miesięcy do 18 lat, które podlegają długoterminowej terapii aspirynowej.
4. Kiedy nie można być zaszczepionym przeciw grypie
Szczepionka przeciw grypie zazwyczaj jest dobrze tolerowana przez organizm, ale istnieją sytuacje, kiedy jej podanie jest przeciwwskazane:
- alergia na białka jaj kurzych,
- alergia na antybiotyki aminoglikozydowe,
- nadwrażliwość na którykolwiek składnik szczepionki,
- alergia na szczepionkę przeciw grypie, która wystąpiła przy poprzednim podaniu,
- zespół Guillaina-Barrégo po szczepionce,
- choroby z wysoką gorączką.
Za każdym razem o szczepieniu przeciw grypie powinien zdecydować lekarz, który potwierdzi możliwość bezpiecznej iniekcji. W wielu przypadkach u osób z grupy wysokiego ryzyka korzyści z zaszczepienia przewyższają ewentualne zagrożenia.
4.1. Interakcje szczepionki przeciw grypie z innymi lekami
Specjalista powinien wiedzieć o wszystkich stosowanych lekach, również o preparatach dostępnych bez recepty. Produkcję przeciwciał po szczepieniu może obniżać zażywanie kortykosteroidów i leków cytotoksycznych oraz radioterapia.
Szczepionka przeciw grypie może być stosowana równocześnie z innymi szczepionkami, ale każdą z nich należy podawać w inną kończynę. Wówczas istnieje mniejsze ryzyko wystąpienia działań niepożądanych.
5. Kiedy zaszczepić się przeciw grypie?
Najlepiej zaczepić się przed rozpoczęciem sezonu epidemicznego, który w Polsce trwa zazwyczaj od września do końca kwietnia. Szczyt zachorowań przypada z kolei na czas między styczniem a marcem.
Jeżeli iniekcja nie może być wykonana przed okresem wzmożonych zachorowań, szczepionkę można podać również w okresie jego trwania.
6. Skuteczność szczepionki przeciw grypie
Inaktywowana szczepionka zapobiega wystąpieniu grypy u 70-90% dzieci i dorosłych poniżej 65. roku życia. Skuteczność zależy od kilku czynników, takich jak:
- odporność danej osoby,
- wiek,
- typ wirusa,
- podtyp wirusa,
- czas, który minął od szczepienia,
- dopasowanie szczepionki do obecnie występującego wirusa.
Według przeglądu Cochrane z 2008 szczepionki przeciw grypie są skuteczne u dzieci w wieku od dwóch lat, ale Centers for Disease Control and Prevention zaleca szczepienie każdego malucha w wieku powyżej 6 miesięcy.
Skuteczność szczepionki u ludzi w podeszłym wieku jest najmniejsza. Szacuje się, że w wieku 65 lat wynosi ona 40-50%, a powyżej 70. roku życia jedynie 15-30%. Prawdopodobną przyczyną jest spadek odporności immunologicznej.
7. Czy szczepionka przeciw grypie chroni przed chorobą do końca życia?
Szczepionka musi być powtarzana w każdym sezonie, ponieważ wirusy grypy stale się zmieniają. Co roku eksperci Światowej Organizacji Zdrowia przygotowują nowy skład preparatu.
Opierają się przede wszystkim na danych z ogólnoświatowej sieci laboratoriów oraz z Krajowego Ośrodka ds. Grypy. Ponadto, ilość przeciwciał, które powstały po szczepieniu spada wraz z upływem czasu i może nie wystarczyć do zapewnienia ochrony.
Osoba zaszczepiona może zachorować na grypę, ale wówczas przebieg będzie bezobjawowy lub bardzo łagodny, bez ryzyka powikłań. Ponadto, szczepionka nie daje ochrony przed ptasią lub świńską grypą ani przed pandemią grypy.
8. Jakie ryzyko wiąże się ze szczepieniem przeciw grypie?
Inaktywowane szczepionki są bezpieczne i nie są one w stanie wywołać choroby. Zawierają jedynie niewielki fragment martwego wirusa, który nie potrafi się rozmnożyć.
Szczepienie przeciw grypie może wywołać jedynie odczyny poszczepienne, takie jak:
- zaczerwienie wokół miejsca wkłucia,
- bolesność ręki,
- miejscowy obrzęk,
- niewielki wzrost temperatury ciała,
- ból mięśni,
- ból stawów,
- ból głowy.
Wymienione dolegliwości ustępują po kilku dniach, nie wymagają leczenia i nie są niebezpieczne dla zdrowia.
9. Jak uniknąć zachorowania na grypę?
W sezonie jesienno-zimowych infekcje dróg oddechowych są powszechne i dotykają osoby w każdym wieku. Każde kichnięcie rozsiewa zarazki na duże obszary i zaraża coraz większą liczbę osób.
Warto wykonać kilka kroków, by nie zachorować i cieszyć się dobrym samopoczuciem. Podstawowym krokiem powinna być szczepionka przeciw grypie, ponieważ w najprostszy sposób chroni organizm przed poważnymi powikłaniami, które mogą pozostawić ślady do końca życia.
Po iniekcji układ odpornościowy w ciągu 6-8 tygodni wyprodukuje przeciwciała, które będą mogły zwalczać wirusa grypy. Styl życia ma ogromny wpływ na częstotliwość zachorowań.
Aby uniknąć infekcji należy spać codziennie 7-8 godzin na dobę, a w diecie zawrzeć dużą ilość warzyw i owoców. Szczególnie istotna jest witamina C, która znajduje się w papryce, warzywach z zielonymi liśćmi, kiwi, malinach, jabłkach czy cytrusach.
Równie ważna jest aktywność fizyczna, szczególnie ta na świeżym powietrzu. Nie można zapominać także o częstym wietrzeniu mieszkania.
Ogrzewanie wysusza śluzówkę nosa, jamy ustnej i okolice oczu, co ułatwia wniknięcie do organizmu drobnoustrojów chorobotwórczych. Po rozpoznaniu grypy należy pozostać w domu i unikać kontaktu z innymi osobami.
Jeżeli wyjście z domu jest konieczne chusteczki higieniczne to podstawowa rzecz, jaka musi znaleźć się w kieszeni. Warto zasłaniać nimi nos i usta w trakcie kaszlu i kichania.
Podstawowym nawykiem powinno być częste mycie rąk wodą z mydłem. Niestety szybkie opłukanie dłoni pod bieżącą wodą nie usuwa z nich bakterii. Mycie powinno zajmować co najmniej 20 sekund.
Objawy choroby nie mogą być ignorowane, ponieważ również mogą doprowadzić do powikłań. Katar może spowodować zapalenie zatok przynosowych, a gorączka negatywnie wpływa na funkcjonowanie organizmu.
Używaj pastylek do ssania, syropów na kaszel i tabletek przeciwgorączkowych. Wizyta u lekarza jest konieczna, gdy symptomy infekcji nie ustępują po upływie 3-4 dni.
10. Objawy grypy
Grypa atakuje bardzo szybko, a dolegliwości bardzo szybko się zaostrzają. Podczas przeziębienia symptomy narastają powoli, zaczyna się od drapania w gardle, następnie pojawia się katar i stan podgorączkowy.
Grypa w ciągu zaledwie kilku godzin wywołuje wysoką gorączkę i osłabienie organizmu. Chory nie jest w stanie pracować i ma problemy z koncentracją. Objawy grypy to:
- szybko narastająca, wysoka gorączka (ok. 40 stopni),
- dreszcze,
- ból mięśni,
- ból stawów,
- ból głowy (skronie i oczodoły),
- postępujące osłabienie,
- rozdrażnienie,
- światłowstręt,
- trudności z oddychaniem,
- suchy kaszel (po kilku dniach przechodzi w mokry),
- ból gardła,
- zatkany nos,
- wodnisty katar,
- utrata apetytu.
Dodatkowe objawy grypy u dzieci to wymioty, biegunka i bóle brzucha. Warto pamiętać, że u najmłodszych oraz u osób starszych grypa może mieć znacznie bardziej gwałtowny przebieg i silniejsze symptomy.
Zdarza się, że konieczna jest wizyta w szpitalu, szczególnie po zaobserwowaniu dezorientacji, osłabienia mięśni, redukcji oddawania moczu, niskiego ciśnienia krwi, problemów z oddychaniem i plucia krwią.
11. Powikłania po grypie
Powikłania po grypie mogą być bardzo niebezpieczne, należy do nich:
- zapalenie oskrzeli,
- zapalenie płuc,
- zapalenie ucha środkowego,
- drgawki gorączkowe,
- niewydolności krążenia,
- zapalenia mięśnia sercowego,
- zapalenie osierdzia,
- zaburzenia rytmu serca,
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu,
- poprzeczne zapalenia rdzenia,
- zespół Guillian-Barré,
- zespół Rey'a.
Powikłania po grypie mogą skończyć się tragicznie. Najbardziej narażeni są pacjenci z chorobami nerek, układu krążenia, systemu oddechowego oraz cukrzycą.
Powikłania pogrypowe występują u około 6 procent ludzi, najczęściej dotykają dzieci do dwóch lat oraz osoby po 65. roku życia. Co roku w wyniku powikłań umierają 2 miliony osób.
12. Leczenie grypy
Gdy pojawią się pierwsze objawy grypy należy natychmiast pozostać w domu i leżeć w łóżku. Niedoleczona, zaniedbana lub przechodzona grypa niesie ryzyko poważnych powikłań.
Organizm potrzebuje w tym czasie bardzo dużo odpoczynku oraz sporej ilości płynów. Świetnie sprawdzi się woda, soki owocowe, herbaty ziołowe lub owocowe.
Warto sięgać po ekstrakt z czarnego bzu, ponieważ prawdopodobnie hamuje rozwój wirusa i skraca czas choroby o 3-4 dni. We wczesnym etapie należy wykorzystywać metody naturalne leczenia infekcji.
Świetnie sprawdzi się syrop z cebuli, jedzenie czosnku, picie herbaty z miodem oraz soku z malin. Produkty działają rozgrzewająco i przeciwbakteryjnie.
W aptece warto kupić krople na katar, syrop na kaszel i środki przeciwgorączkowe. Należy pamiętać, aby dzieciom do 15. roku życia nie należy podawać preparatów z kwasem acetylosalicylowym, ponieważ może to prowadzić do niewydolności wątroby (tzw. zespół Rey'a).
Stosunkowo bezpieczne środki to paracetamol lub ibuprofen. Jeżeli naturalne metody nie przynoszą ulgi, a symptomy stale się zaostrzają warto w ciągu pierwszych 30. godzin choroby udać się do lekarza po leki przeciwwirusowe.
Najskuteczniejsze są inhibitory neuraminidazy, które hamują replikację wirusa typu A i B. W przypadku konieczności zażywania antybiotyku należy zakupić probiotyk, który chroni i regeneruje florę bakteryjną.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.