Toczniowe zapalenie nerek – przyczyny, objawy i leczenie

Toczniowe zapalenie nerek rozwija się u większości osób zmagających się z toczniem rumieniowatym układowym. Choroba typowo dotyczy kłębuszków nerkowych, choć może także obejmować cewki nerkowe i tkankę miąższową nerek. Schorzenie może mieć różne nasilenie, od łagodnego do bardzo ciężkiego. Postępując prowadzi do ciężkiej nieodwracalnej niewydolności nerek. Jakie są jej przyczyny i objawy? Jak ją leczyć?

1. Co to jest toczniowe zapalenie nerek?

Toczniowe zapalenie nerek typowo rozwija się u osób z toczniem rumieniowatym układowym. Choroba, obok zajęcia układu nerwowego i zapalenia błon surowiczych, jest jedną z jego najcięższych manifestacji. Stanowi główną przyczynę śmiertelności w tej grupie pacjentów.

Toczeń rumieniowaty układowy (TRU) jest przewlekłą chorobą o charakterze autoimmunologicznym i różnym obrazie klinicznym. Występuje u około 5 na 10 tysięcy osób. Może pojawić się u obu płci w każdym wieku, częściej jednak chorują młode kobiety (pomiędzy 20. a 40. rokiem życia). To jedna z układowych chorób tkanki łącznej (tzw. kolagenoz).

Zobacz film: "Polacy żyją aż 7 lat krócej niż Szwedzi"

Jej przyczyną jest zaburzona praca układu immunologicznego. Ten produkuje przeciwciała, które uszkadzają prawidłowe tkanki ustroju. Choroba dotyczy wielu narządów.

Zajęcie nerek dotyczy około 2/3 chorych z toczniem rumieniowatym układowym. Najczęściej dochodzi wówczas także do objawów zajęcia innych narządów. Toczniowe zapalenie nerek zwykle dotyczy kłębuszków nerkowych (to rodzaj kłębuszkowego zapalenia nerek), ale może także zajmować cewki nerkowe i tkankę miąższową nerek.

Przyczyną toczniowego zapalenia nerek są przeciwciała skierowane przeciwko własnym tkankom (autoprzeciwciała), które wiążą się z innymi substancjami wskutek czego powstają kompleksy immunologiczne. Te gromadzą się w kłębuszkach nerkowych i wywołują zapalenie nerek.

2. Objawy toczniowego zapalenia nerek

Obraz kliniczny choroby może być bardzo zmienny, począwszy od bezobjawowych nieprawidłowości w badaniu ogólnym moczu, w którym występuje białko, erytrocyty oraz wałeczki ziarniste aż do niewydolności nerek. Wówczas obserwuje się zwiększone stężenie kreatyniny i mocznika, objętość moczu może się wyraźnie zmniejszyć. Zdarza się, że osoba chora nie oddawać moczu.

Najbardziej typowe objawy toczniowego zapalenia nerek to:

• pienienie się moczu, co ma związek z dużą ilością białka w moczu, zmiana koloru moczu na ciemnobrunatną lub czerwonawą, co wynika z obecności krwi w moczu,
• bóle i obrzęki stawów, obrzęki stóp i podudzi, opuchnięcie twarzy,
• nadciśnienie tętnicze,
• zaczerwienienie skóry nosa i policzków,
• wysypka na skórze wystawionej na słońce,
• utrata włosów,
• ból w klatce piersiowej i kaszel.

Toczniowe zapalenie nerek zwiększa ryzyko schyłkowej niewydolności nerek oraz zgonu.

3. Diagnostyka i leczenie

Toczniowe zapalenie nerek rozpoznaje się, gdy obecne są cechy tocznia (wykrywa się autoprzeciwciała typowe dla tocznia oraz obserwuje objawy zajęcia przez toczeń innych narządów) i symptomy zapalenia nerek.

W celu rozpoznania rodzaju zapalenia nerek wykonuje się:

• badanie ogólne moczu: na chorobę wskazuje obecne białko, erytrocyty oraz wałeczki ziarniste,
• badania krwi: w przypadku choroby wynik wskazuje zwiększone stężenie kreatyniny i mocznika oraz inne nieprawidłowości,
• biopsję nerki. Ocena pod mikroskopem pozwala rozpoznać toczniowe zapalenie nerek i określić, jak bardzo uszkodzone są kłębuszki nerkowe.

Ponieważ choroba może mieć różne nasilenie, od łagodnego do bardzo ciężkiego, wyróżnia się 5 typów, które rozpoznaje się po wykonaniu biopsji nerki i w badaniach mikroskopowych kłębuszków nerkowych. Klasyfikacja obejmuje:

• klasy 1 i 2: łagodne zapalenie,
• klasy od 3 do 5: oznaczają coraz cięższe zapalenie i większe uszkodzenie nerek.

Od ustalenia tak zwanej klasy toczniowego zapalenia nerek zależy sposób leczenia. Terapię prowadzi nefrolog lub reumatolog. Leczenie toczniowego zapalenia nerek polega na stosowaniu:

• leków immunosupresyjnych, to jest hamujących czynność układu immunologicznego oraz zmniejszają produkcję autoprzeciwciał,
• glikokortyskosteroidów (tzw. steroidy), które działają przeciwzapalnie i immunosupresyjnie.

W większości przypadków leczenie immunosupresyjne prowadzi do ustąpienia objawów zapalenia nerek (tzw. całkowita remisja choroby) lub znacznej poprawy (tzw. częściowa remisja).

Gdy zapalenie nerek doprowadzi do ciężkiej niewydolności nerek, konieczne jest leczenie nerkozastępcze, czyli dializy. Jeżeli uszkodzenie nerek jest już nieodwracalne, najlepszym rozwiązaniem jest przeszczepienie nerki (transplantacja).

Chorzy na toczeń układowy muszą pozostawać pod stałą opieką lekarza. Ma to związek z tym, że zarówno samego tocznia układowego, jak i toczniowego zapalenia nerek nie można wyleczyć, a jedynie zniwelować objawy choroby. Oznacza to, że nawet jeśli leczenie doprowadzi do ustąpienia zapalenia nerek, choroba po jakimś czasie może powrócić.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.