Tungoza – przyczyny, objawy i leczenie zakażenia
Tungoza to choroba zakaźna wywoływana przez pchłę piaskową. Występuje głównie w krajach tropikalnych. Zwykle objawia się silnym świądem i bolesnym owrzodzeniem na skórze. Ponieważ pasożyt żyje w ziemi, zmiany lokalizują się zwykle w obrębie stóp. Nieleczona tungoza może doprowadzić groźnych powikłań. Co jeszcze trzeba o niej wiedzieć?
1. Co to jest tungoza?
Tungoza, inaczej tungiaza, jest pasożytniczym zakażeniem skóry wywołanym przez składającą jaja samicę pchły piaskowej (Tunga penetrans), znaną także jako: Jigger (Wielka Brytania), Chigoe (Indie Zachodnie), Niguas (Meksyk), Kuti (Boliwia).
Pasożyt występuje głównie w tropikalnych obszarach Afryki, Centralnej i Południowej Ameryki, Karaibów oraz Indii. Warto jednak mieć na uwadze, że pchła piaskowa, wskutek podróży człowieka, została przeniesiona na inne tereny. Obecnie występuje powszechnie na całym świecie.
Częstość występowania tungozy jest większa na terenach ubogich. Pchły najczęściej pojawiają się na plażach, w stajniach i w domach o niskim poziomie sanitarnym. Pchła piaskowa atakuje przede wszystkim tubylców, którzy chodzą boso lub w sandałach, które nie zabezpieczają stóp. Żywicielem insekta mogą być jednak nie tylko ludzie, ale również zwierzęta, takie jak psy, koty, świnie czy szczury. Głównym źródłem zakażenia jest kontakt z chorym osobnikiem.
2. Przyczyny zakażenia
Tungoza to choroba zakaźna wywoływana przez pchłę piaskową, która jest pasożytniczym stawonogiem i najmniejszą znaną pchłą. Jej maksymalna długość wynosi 1 milimetr. Dorosła pchła, która żywi się krwią człowieka, może żyć nawet 500 dni. Pchła piaskowa jest doskonale przystosowana do pasożytniczego trybu życia. Posiada mocny pancerz i spłaszczone ciało, a także bardzo dobrze rozwinięte odnóża, które zapewniają jej skoczność. Są pozbawione skrzydeł.
Jak dochodzi do zakażenia?
Przeniknięcie pchły do warstwy rogowej naskórka zajmuje jej około 30 minut. Ponieważ jest bardzo mała i jawi się jako czerwona lub różowa grudka, może pozostać niezauważona, a żywiciel nie jest świadomy osiedlania się pasożyta. Następnie składająca jaja samica przez kolejną dobę bądź dwie rośnie, powiększając się około 2000 razy. Wygląda jak biała grudka z ciemną kropką w środku. Z czasem zaczyna wystawać ponad powierzchnię skóry.
Samice pchły piaskowej, kryjąc się w skórze, składają nawet kilkaset jaj. W uszkodzonych tkankach rozwijają się larwy, żywiące się fragmentami skóry, którą rozkładają dzięki enzymom wydzielanym z otworów gębowych. Jaja mogą być składane nie tylko na skórze żywiciela, ale i poza nim, na przykład w bezpiecznych dla insektów szczelinach.
Charakterystyczne jest to, że Tunga penetrans kąsa skórę w regularnych odstępach, a i pije krew przez co najmniej dwie godziny. Następnie pasożyt opuszcza ciało żywiciela i ginie. Pchła, która pozostaje na skórze dłużej, może powodować infekcje i groźne powikłania.
3. Objawy tungiazy
Ponieważ pchły piaskowe żyją przede wszystkim na poziomie gruntu, stąd najczęściej miejscem zakażenia stają się stopy (zmiany pojawiają się typowo w okolicy paznokci). U dzieci zmiany mogą pojawiać się także w obrębie rąk i narządów płciowych.
Do typowych objawów tungiazy należą:
- bardzo silny, uporczywy świąd,
- stan zapalny,
- bolesne owrzodzenia z czarnymi kropkami w środku,
- obrzęki skóry, podrażnienie skóry,
- czarne paznokcie,
- ciemne zmiany skórne,
- niepokój i lęk,
- brak apetytu, chudnięcie.
- wtórne zakażenia bakteryjne, takie jak: bakteriemia, tężec i zgorzel gazowa.
4. Leczenie tungozy
Rozpoznanie choroby opiera się na badaniu klinicznym, w którym uwzględnia się wywiad dotyczący podróży do miejsc o klimacie tropikalnym i subtropikalnym.
Pchłę piaskową należy usunąć chirurgicznie, z zachowaniem jałowych warunków, a następnie zastosować środek odkażający. Larwę pasożyta można też usunąć za pomocą plastra. W miejscu, gdzie zostały złożone jaja, pozostaje niewielki otwór, przez który larwa oddycha. Aby się jej pozbyć, zakleja się go plastrem. Kiedy dusząca się larwa próbuje się wydostać, przykleja się do plastra.
Tungoza ma charakter samoograniczający się, stąd najważniejsze jest zachowanie odpowiedniej higieny. Można stosować preparaty przeciwpchelne, preparaty fosforoorganiczne, insektycydy pyretridowe, pyretrynę i pyretroidy.
Jeśli chorobę zostawi się bez podjęcia leczenia, może dojść do wystąpienia poważnych powikłań i wtórnych infekcji, takich jak bakteriemia, tężec czy zgorzel gazowa, w skrajnych przypadkach może dojść do samoistnej amputacji palców u nóg.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.