Tymianek pospolity – wygląd, uprawa, właściwości i zastosowanie

Tymianek pospolity to gatunek rośliny z rodziny jasnotowatych. Jest półkrzewem wykorzystywanym zarówno w sztuce kulinarnej, jak i medycynie naturalnej. Jakie ma właściwości? Jak działa? Czy istnieją przeciwwskazania do jego stosowania?

1. Co to jest tymianek pospolity?

Tymianek pospolity, czyli macierzanka tymianek (Thymus vulgaris), znany także jako tymianek właściwy, włoska macierzanka czy tymianek ogrodowy, czy macierzanka zwyczajna to gatunek rośliny z rodziny jasnotowatych.

Macierzanka tymianek rośnie dziko ba terenach położonych w basenie Morza Śródziemnego oraz w Ameryce Południowej. Jest także uprawiany w wielu krajach Europy i Ameryki, także w Polsce: w zielnikach, warzywniakach, na rabatach i doniczkach na tarasach oraz balkonach.

Zobacz film: "Choroby serca najczęstszą przyczyną zgonów Polaków"

Tymianek pospolity – uprawa

Tymianek pospolity lubi nasłonecznione miejsca i gleby zasadowe o wysokiej przepuszczalności, średnio-zwięzłe, lekkie i żyzne. Optymalny odczyn gleby powinien wynosić 5,5-6,5 pH. Źle rośnie na glebach zakwaszonych, podmokłych i zbyt suchych.

Jest bardzo odporny na suszę, choć młode rośliny trzeba umiarkowanie i systematycznie podlewać. Ważne jest też odchwaszczanie rośliny oraz zabezpieczanie jej na zimę. Roślina nie jest mrozoodporna.

Tymianek pospolity można rozmnażać przez podział, sadzonki zielne lub wysiew. Ziele tymianku zbiera się w okresie od czerwca do lipca, po czym suszy w warunkach naturalnych lub w suszarniach.

Jak wygląda tymianek pospolity?

Tymianek pospolity jest półkrzewem, który dorasta do 30 cm wysokość (w klimacie chłodniejszym jest byliną), której:

• łodygi są prosto wzniesione, silnie rozgałęzione, czterokątne, gęsto owłosione,
• liście są zimnozielone, krótkoogonkowe. Cała roślina ma kolor szarozielony,
• kwiaty są krótkoszypułkowe, osadzone w nibyokółkach w kątach liści. Tymianek pospolity posiada główkowate, groniaste kwiatostany, które są złożone z nibyokółków drobnych, wargowych kwiatów, w kolorze różowym do ciemnofioletowego. Kwitnie od końca maja do października. Jest rośliną miododajną. Owocem jest rozłupnia. Organem podziemnym jest cienki korzeń palowy, rozgałęziony i drewniejący.

2. Zastosowanie tymianku pospolitego

Tymianek pospolity jest rośliną przyprawową oraz leczniczą. W sztuce kulinarnej ziele tymianku wykorzystywane jest do nadawania smaku potrawom mięsnym (pieczenie, wędliny, pasztety), przygotowanych z roślin strączkowych, także tak zup, zapiekanek i sałatek, ale i napojów alkoholowych (głównie wódek i likierów ziołowych). Nadaje potrawom wyrazisty smak i aromat.

Macierzanka tymianek jest wykorzystywana również w celach leczniczych (zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie). Surowcem zielarskim jest:

• ziele tymianku (Thymi herba),
• otrzymany przez destylację parą wodną olejek tymiankowy (Thymi oleum).

Można je stosować na wiele sposobów. Ziele jest na przykład składnikiem mieszanek o działaniu wykrztuśnym i odkażającym, a olejek jest obecny w maściach rozgrzewających czy łagodzących dolegliwości reumatyczne. Wykazuje również właściwości przeciwświądowe i odstraszające owady.

3. Właściwości i działanie tymianku pospolitego

Ziele tymianku pospolitego zawiera do 2,5% olejku, garbniki (głównie w postaci depsydów kwasu kawowego), flawonoidy (pochodne apieniny, luteoliny, kemferolu, naryngeniny, taksyfoliny), fenolkwasy (kwas rozmarynowy, kwas syryngowy, kwas synapinowy, kwas ferulowy, kwas protokatechowy, kwas salicylowy, kwas kawowy, kwas kumarowy), triterpeny (kwas ursolowy, oleanolowy), sole glinu i cukry.

Olejek tymiankowy zawiera fenole: tymol (30-50%) i karwakrol (do5%), monoterpeny: beta-pinen, limonen, p-cymen, myrcen, alfa-terpinen, etery metylowe tymolu i karwarolu (do 1,5%), a także alkohole terpenowe: linalol, borneol, 1,8-cyneol, terpineol i ich estry.

Za cenne właściwości odpowiada olejek tymiankowy o działaniu bakteriobójczym i grzybostatycznym oraz wykrztuśnym i przeciwutleniającym, przeciwirusowym, rozkurczowym, żółciopędnym i uspakajające. Dzięki niemu roślina sprawdza się w różnych okolicznościach zdrowotnych:

• przy kaszlu, w zakażeniach dróg oddechowych, zwłaszcza zapaleniu oskrzeli, przeziębieniach, stanach zapalnych górnych dróg oddechowych,
• przy bólu gardła, chrypce (płukanka do gardła, napar inhalacyjny),
• zaburzeniach trawienia,
• brak apetytu.

Tymianek odnajduje się także w kosmetyce. Można go znaleźć w składzie past do zębów, płukanek jamy ustnej i preparatów przeznaczonych do higieny osobistej. Z uwagi na właściwości stosowany bywa również jako płukanka do pielęgnacji włosów.

4. Tymianek pospolity – przeciwwskazania, skutki uboczne i środki ostrożności

Choć tymianek pospolity jest rośliną bezpieczną, stosując go w celach leczniczych należy zachować środki ostrożności: przede wszystkim nie używać go w nadmiarze, a i uwzględniać przeciwwskazania (ciąża, nadwrażliwość, alergia). To pozwoli uniknąć działań niepożądanych, takich jak: nudności i wymioty czy nawet białkomocz.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.