Układ pokarmowy

Dolegliwości związane z układem pokarmowym to najczęstsze przyczyny zgłoszeń pacjentów do lekarza. Mogą występować w każdym wieku, a znaczna część stanowi symptom tak zwanej niestrawności i nietolerancji pewnych pokarmów. Jednak część objawów jest sygnałem poważniejszych schorzeń, do których zalicza się: chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy, zespół jelita drażliwego oraz nowotwory żołądka.

Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy

Choroba wrzodowa charakteryzuje się obecnością wrzodów trawiennych, czyli ubytków w błonie śluzowej. Jest jedną z najczęstszych chorób przewodu pokarmowego. Występuje u około 5-10% ludzi dorosłych. Aż 60% wrzodów mieści się w dwunastnicy. Pacjent może „mieć wrzody”, a przy tym nie odczuwać choroby wrzodowej. Najczęstszymi przyczynami są: zakażenie Helicobacter pylori i leki przeciwzapalne. Rzadsze przyczyny choroby wrzodowej to także: palenie papierosów, nadczynność przytarczyc, zespół rakowiaka. Chorobę diagnozuje się na podstawie gastroskopii. Dzięki temu badaniu, polegającemu na zaglądaniu do wnętrza układu pokarmowego za pomocą specjalnego przyrządu z włóknami światłowodowymi, można pobrać próbki tkanek i wykluczyć obecność nowotworu, a także potwierdzić zakażenie wirusem Helicobacter pylori. Choroba wrzodowa najczęściej objawia się charakterystycznym bólem zlokalizowanym w nadbrzuszu. Zazwyczaj ten ból pojawia się około 1-3 godzin po posiłku i można złagodzić go lub całkowicie wyeliminować poprzez zażycie leków zobojętniających kwas solny.

Bóle, które pojawiają się w nocy lub nad ranem, a przede wszystkim na czczo, oznaczają wrzody dwunastnicy. Dolegliwości mają charakter nawracający i pojawiają się co kilka miesięcy. Dodatkowe symptomy stanowią zgaga i kwaśne lub gorzkie odbijanie się treści żołądkowej. W terapii główną rolę odgrywa leczenie zakażenia Helicobacter pylori oraz stosowanie blokerów pompy protonowej i H2-blokerów. Zachowanie, które wspomaga leczenie, powinno opierać się na wprowadzeniu zdrowej diety, zaprzestaniu palenia papierosów i unikaniu niektórych leków wrzodotwórczych. Niektórzy chorzy muszą zostać poddani operacji na wrzody.

Choroby wątroby

Do chorób wątroby i trzustki można zaliczyć m.in.: wirusowe zapalenie wątroby i marskość wątroby, zapalenie trzustki oraz raka trzustki.

Wirusowe zapalenie wątroby (w skrócie WZW), inaczej zwane żółtaczką, jest wywoływane przez kilka rodzajów wirusa. Wirusy te oznacza się literami alfabetu: A, B, C itd. Najczęściej występuje zakażenie spowodowane wirusem typu B i typu C. Przebieg choroby może być zupełnie bezobjawowy – chory dowiaduje się o chorobie gastrologicznej przypadkiem w czasie badań przesiewowych. Jednak w części przypadków zapalenie przechodzi w postać przewlekłą, doprowadzając aż do marskości narządu. Wirusowe zapalenie wątroby rozpoznaje się na podstawie badań laboratoryjnych. Niestety nie ma takich leków przeciwwirusowych, które pozwoliłyby na zwalczenie infekcji. Leczenie choroby jest objawowe i opiera się na zastosowaniu odpowiedniej diety oraz odpoczywaniu i leżeniu w łóżku.

Marskość wątroby to stan chorobowy, w którym prawidłowa tkanka wątroby zostaje zastąpiona tkanką łączną, co w konsekwencji prowadzi do stopniowego pogorszenia czynności i niewydolności tego narządu. Przebudowa miąższu wątroby prowadzi do zmian w przepływie krwi w obrębie narządów jamy brzusznej. Rozwija się tak zwane nadciśnienie wrotne, które rzutuje na poszerzenie naczyń żylnych w przełyku oraz żołądku. W Polsce marskość wątroby najczęściej wywołana jest przez wirusowe zapalenie wątroby typu B i C oraz nadużywanie alkoholu. Pozostałe przyczyny, które mogą spowodować marskość wątroby, to: autoimmunologiczne zapalenie wątroby i genetycznie uwarunkowane choroby przemiany materii - hemochromatoza oraz choroba Wilsona.

Choroby trzustki

Ostre zapalenie trzustki jest bardzo poważną chorobą układu pokarmowego. Przewlekłe zapalenie trzustki związane jest najczęściej z uzależnieniem od alkoholu. Choroba może toczyć się podstępnie, nie sprawiając żadnych dolegliwości. Typowe są jednak tymczasowe zaostrzenia przypominające ból w nadbrzuszu, promieniujący w lewą stronę i okolice klatki piersiowej. Bóle nasilają się po spożyciu posiłku, występują nudności, czasami biegunka. W ciężkim przebiegu choroby chory może doświadczyć wstrząsu, który objawia się nagłym spadkiem ciśnienia. Leczenie jest prowadzone poprzez hospitalizację chorego, podczas której pozostaje on na ścisłej diecie.

Rak trzustki występuje częściej u mężczyzn i pojawia się zwykle po 60. roku życiu. Powszechnie wiadomo, że chorobie sprzyjają palenie papierosów i picie w dużej ilości kawy. Jego objawy przypominają przewlekłe zapalenie trzustki: pojawiają się bóle w nadbrzuszu, utrata apetytu, spadek masy ciała. Z czasem mogą pojawić się żółtaczka i cukrzyca. Rak trzustki jest bardzo podstępną chorobą. Jeśli rak jest mało zaawansowany, to częściowe wycięcie trzustki może uratować do 30% chorych.

Choroby żołądka

Choroba refluksowa charakteryzuje się cofaniem treści żołądkowej do przełyku. Wpływa to na uszkodzenie i zapalenie błony śluzowej oraz pojawienie się zgagi. Główną przyczynę refluksu stanowi dysfunkcja mięśniowego zwieracza dolnego przełyku. Zwieracz w warunkach prawidłowych nie pozwala na przejście kwaśnej treści pokarmowej w kierunku jamy. Choroba refluksowa jest uważana za dolegliwość cywilizacyjną i do jej przyczyn zalicza się m.in.: otyłość, ciążę, wiek i styl życia. W refluksie niezmiernie ważne jest unikanie używek, czekolady, smażonych i tłustych potraw. Ważne jest powstrzymywanie się od jedzenia przynajmniej dwie godziny przed snem oraz używanie podwójnej poduszki.


Rak żołądka jest bardzo niebezpieczną chorobą. Uważa się, że występowaniu raka żołądka sprzyja spożywanie solonych i wędzonych pokarmów zawierających azotany. Początkowo chory nie odczuwa objawów bólu lub są one bardzo nietypowe i przebiegają pod postacią ucisku w nadbrzuszu. Następnie pojawić się mogą: ogólny brak apetytu, chudnięcie oraz powiększenie węzłów chłonnych, a wreszcie ciągły ból.

Choroby układu pokarmowego mogą występować u niemowląt, dzieci w wieku szkolnym i oczywiście dorosłych. Najważniejsze objawy chorobowe to między innymi: bóle w jamie brzusznej, nudności, wymioty, odbijanie i zgaga, zaburzenia w oddawaniu stolca, krwotoki wewnętrzne, żółtaczka oraz stany gorączkowe. Do dolegliwości układu pokarmowego należą również: zespół jelita drażliwego oraz kamica pęcherza żółciowego.