Uraz akustyczny ucha – ostry i przewlekły. Przyczyny, objawy, leczenie

Uraz akustyczny ucha (ang. acoustic trauma) to odbiorcze uszkodzenie słuchu wywołane hałasem. Z uwagi na czas oddziaływania fal dźwiękowych, dzieli się je na ostre i przewlekłe.

Ostry uraz akustyczny pojawia się, gdy do upośledzenia słuchu doszło w wyniku krótkotrwałego oddziaływania hałasu o wysokim natężeniu (>130 dB). Wskutek zaburzenia krążenia w naczyniach kapilarnych ucha wewnętrznego i spadku ciśnienia parcjalnego tlenu w płynach ucha wewnętrznego, uszkodzeniu ulega element ucha wewnętrznego zwany narządem Cortiego. Może również dojść do pęknięcia błony bębenkowej.

Przewlekły uraz akustyczny to trwałe uszkodzenie słuchu, które jest konsekwencją długotrwałej ekspozycji na umiarkowany hałas (około 80-85 dB). Przewlekły uraz akustyczny występuje znacznie częściej niż ostry. To najczęstsza choroba zawodowa w Polsce, przy czym upośledzenie słuchu postępuje najszybciej w pierwszych latach pracy w hałasie.

Przyczyną ostrego urazu akustycznego może być dźwięk, który powoduje uraz ciśnieniowy. To wybuch petardy, wystrzał z broni palnej czy eksplozja. Za przewlekły uraz akustyczny odpowiada długotrwałe narażenie na umiarkowany hałas.

Istnieją także czynniki, które zwiększają ryzyko urazu akustycznego ucha. To:

• podeszły wiek,
• zmiany zapalne w uchu środkowym,
• operacje w obrębie narządu słuchu,
• dziedziczne zaburzenia słuchu,
• przyjmowanie leków mających negatywny wpływ na słuch. To tak zwane leki ototoksyczne.

Objawy ostrego urazu akustycznego to:

• ból ucha,
• szum i pisk w uszach, świst, brzęczenie,
• odbiorcze upośledzenie słuchu. Często w pierwszej fazie ubytek słuchu obejmuje wyłącznie zakres wysokich częstotliwości,
• krwawienie z ucha,
• głuchota.

Ostry uraz ma charakter odbiorczy. Oznacza to, że niedosłuch powstaje wskutek zaburzeń odbioru i przekazywania dźwięku do mózgu. Objawy mogą ustąpić w ciągu kilku dni, niestety często utrzymują się i prowadzą do trwałego ubytku słuchu.

Objawy przewlekłego urazu akustycznego ucha to:

• szumy uszne, świsty, piski, brzęczenie,
• uczucie ciśnienia w uchu i głowie,
• zaburzenia koncentracji,
• stopniowe obustronne upośledzenie wrażliwości na bodźce o częstotliwości powyżej 4 kHz.

Nasilenie symptomów i dolegliwości zależy od natężenia dźwięku oraz czasu ekspozycji na hałas, ale i indywidualnej wrażliwości na bodźce słuchowe.

W sytuacji, gdy ekspozycja na hałas jest stała, odwracalne upośledzenie słuchu może przybrać charakter trwały. Uraz akustyczny przewlekły może być także okresowy.

Gdy pojawią się problemy ze słuchem, należy niezwłocznie udać się do lekarza (pierwszego kontaktu czy laryngologa). By postawić diagnozę, niezbędne jest przeprowadzenie wywiadu, a także badań (kluczowe znaczenie ma badanie otolaryngologiczne oraz badanie audiometryczne, dzięki któremu lekarz jest w stanie określić, jakich dźwięków pacjent nie słyszy).

Terapia urazu akustycznego zależy od stopnia uszkodzenia słuchu. Leczenie ostrego urazu ucha w pierwszej dobie po urazie polega na podawaniu glikokortykosteroidów. Niezbędna jest hospitalizacja. W przypadku uszkodzenia błony bębenkowej wykonuje się tympanoplastykę.

Przy znacznych zaburzeniach może być konieczne protezowanie narządu słuchu. W przypadku przewlekłego urazu akustycznego i odbiorczego uszkodzenia słuchu stosuje się aparaty słuchowe.

Ubytek słuchu będący skutkiem urazu akustycznego ucha może być odwracalny, niestety nie zawsze. Nie istnieją metody, które sprawdzają się zawsze i w każdym przypadku, zwłaszcza gdy doszło do przewlekłego urazu akustycznego.

Urazom akustycznym łatwiej zapobiegać, niż je leczyć. Co robić, by uniknąć kłopotów ze słuchem? Bardzo ważna jest:

• ochrona uszu podczas pracy w otoczeniu, które naraża na duży hałas. Konieczne jest używanie zatyczek czy ochraniaczy,
• unikanie źródeł hałasu, zatykanie uszu w sytuacji narażenia na głośny dźwięk. Niewskazane jest także na przykład stanie przy głośnikach podczas koncertu,
• zmniejszanie natężenia dźwięku: unikanie słuchania głośnej muzyki, zwłaszcza przez słuchawki dokanałowe.