Wazektomia - na czym polega, powikłania, przeciwwskazania
Wazektomia to bardzo bezpieczny i całkiem popularny zabieg, określany mianem męskiej antykoncepcji. Charakteryzuje się dużą skutecznością, jednak rodzą się wokół niego pewne kontrowersje. W Stanach Zjednoczonych wazektomia uważana jest za jedną z najpowszechniejszych metod ochrony przed niechcianą ciążą - stanowi około 20% wszystkich stosowanych rodzajów antykoncepcji. Jego cena jest wysoka, ale idzie w parze ze skutecznością.
- 1. Charakterystyka wazektomii
- 2. Na czym polega zabieg wazektomii?
- 3. Wskazania do stosowania
- 4. Ile kosztuje zabieg i gdzie mozna go wykonać?
- 5. Możliwe powikłania po zabiegu
- 5.1. Stany zapalne
- 5.2. Zespół bólowy
- 5.3. Wazektomia a nowotwór
- 5.4. Kiedy zgłosić się do lekarza?
- 6. Jak przygotować się do zabiegu wazektomii?
- 7. Przeciwwskazania do wykonania zabiegu
- 8. Wazektomia a ciąża
- 9. Wazektomia a libido
- 10. Kontrowersje związanie z zabiegiem
- 11. Kwestie prawne dotyczące wazektomii
1. Charakterystyka wazektomii
Wazektomia to zabieg przecięcia i podwiązania nasieniowodów, które odpowiadają za transport plemników z jąder do ejakulatu. Nie mają one możliwości wydostać się na zewnątrz organizmu, jednak mężczyzna pozostaje w pełni sprawny seksualnie. Może osiągać wzwód i pełny stosunek z wytryskiem. Różnica polega na tym, że w spermie nie ma plemników, więc ryzyko zajścia w ciążę jest niemal zerowe.
Jest to zabieg całkowicie bezpieczny i mało inwazyjny, a ponadto całkowicie legalny. Uważa się, że to nowoczesna antykoncepcja dla mężczyzn, która może być alternatywą dla środków hormonalnych stosowanych przez kobiety. W przeciwieństwie do antykoncepcji hormonalnej nie wiąże się z wieloma skutkami ubocznymi dla zdrowia, z którymi muszą mierzyć się kobiety.
Skuteczność wazektomii jako metody antykoncepcyjnej sięga 99%, dlatego ten sposób zapobiegania ciąży staje się coraz bardziej popularny na całym świecie, również w Polsce. Wskaźnik Pearla dla wazektomii wynosi 0.2%. Zabieg wykonywany jest przez przeszkolonych lekarzy, przede wszystkim urologów, ginekologów i chirurgów.
Wazektomia w przypadku kobiet w Polsce nie jest jeszcze uregulowana prawnie.
2. Na czym polega zabieg wazektomii?
Zabieg wazektomii wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym - dzięki temu pacjent nie odczuwa bólu, a jedynie lekki dyskomfort. Następnie lekarz przecina nasieniowody około 3 cm za najądrzem. Kolejnym krokiem jest ich zamknięcie przy pomocy elektrokoagulacji i umieszczenie każdego z końców po przeciwnych częsciach moszny.
Cały zabieg trwa od 30 do 60 minut.
Mężczyźni powinni pamiętać o tym, że przez pierwszy tydzień po zabiegu należy zrezygnować z aktywności seksualnej. Po tym czasie można wrócić do regularnych stosunków, jednak na początku należy stosować wcześniejsze metody antykoncepcyjne.
Oczyszczanie spermy z plemników może trwać nawet przez 20 ejakulacji, dlatego przez ten czas należy stosować inne metody zapobiegania ciąży. Następnie trzeba przeprowadzić badanie nasienia, które wykaże, czy można już uprawiać seks bez zabezpieczenia.
Warto też pamiętać, że wazektomia nie chroni przed chorobami przenoszonymi drogą płciową, a jedynie zapobiega niechcianej ciąży.
3. Wskazania do stosowania
Nie ma wielu medycznych wskazań do przeprowadzenia wazektomii. Jest to zabieg prowadzący do bezpłodności, dlatego decydują się na niego mężczyźni, którzy w ogóle nie chcą mieć dzieci lub mają już tyle, ile zawsze chcieli.
Wskazaniem do wykonania zabiegu jest także zły stan zdrowia partnerki. Jeśli kolejna ciąża mogłaby zagrozić jej życiu, lekarze polecają wazektomię. To samo tyczy się ryzyka urodzenia dziecka z wadą genetyczną (pierwszego lub kolejnego).
4. Ile kosztuje zabieg i gdzie mozna go wykonać?
W Polsce zabieg wazektomii nie jest w żadnym przypadku refundowany przez NFZ, dlatego jeśli mężczyzna decyduje się na podwiązanie nasieniowodów, musi liczyć się z kosztami. Cena zabiegu wynosi około 2000 złotych i jest jednorazowa - wazektomii nie trzeba powtarzać ani odnawiać co jakiś czas. Niektóre placówki dają możliwość płatności w ratach.
Wazektomia obecnie jest zabiegiem dostępnym w niemal wszystkich klinikach prywatnych.
5. Możliwe powikłania po zabiegu
Zabieg podwiązania nasieniowodów uchodzi za bezpieczny, jednak jak każda procedura medyczna wiąże się z pewnymi powikłaniami.
Bezpośrednio po zabiegu u części mężczyzn może występować obrzęk, zaczerwienienie oraz ból moszny. Jest to naturalna reakcja organizmu na zabieg chirurgiczny. Dolegliwości można złagodzić przy pomocy ogólnodostępnych środków przeciwbólowych i zimnych okładów.
W operowanym miejscu może powstać krwiak oraz siniak, jednak objawy te zwykle ustępują po kilku dniach. Po zabiegu można również zaobserwować obecność krwi w nasieniu.
Należy również pamiętać, że w niektórych przypadkach zabieg nie pozostaje bez wpływu na psychikę. Część mężczyzn może cierpieć na obniżoną samoocenę, która jest wynikiem niepłodności. Z tego powodu bardzo ważne jest, by decyzja była świadoma, całkowicie dobrowolna i uzgodniona z partnerką.
5.1. Stany zapalne
Najczęściej występującym powikłaniem po wazektomii jest tworzenie się stanu zapalnego. Infekcja objawia się przez zaczerwienienie, ból, stan podgorączkowy oraz występowanie ropnej wydzieliny. Jeśli pacjent zauważy u siebie takie dolegliwości, to powinien skontaktować się z lekarzem. Zwykle zastosowanie antybiotykoterapii przynosi efekt i po kilku dniach stan zapalny mija.
Szacuje się, że u 0,5 % mężczyzn po wazektomii zdarza się zapalenie najądrza. Typowe symptomy to powiększenie oraz dolegliwości bólowe najądrza. W takich przypadkach jest konieczne zastosowanie leków przeciwzapalnych oraz antybiotyków.
Innym możliwym powikłaniem są ziarniaki nasienne, czyli zgrubienia, które powstają przy końcach podwiązanych nasieniowodów. Są wyczuwalne podczas dotykania. Pojawia się u około pół procenta pacjentów. Ziarniakom towarzyszy często lekki ból, jednak nie wymagają one specjalistycznego leczenia.
5.2. Zespół bólowy
Jednym z częściej występujących powikłań jest zespół bólowy, który może się utrzymywać nawet do kilku tygodni po wazektomii. Dolegliwości dotyczą moszny oraz jąder, a ból pacjenci odczuwają jako tępy i długo utrzymujący się.
Ból może się też pojawiać w czasie stosunku seksualnego, wytrysku oraz podczas uprawiania sportów. W niektórych przypadkach objawy mogą być przewlekłe, wówczas wymagane jest specjalistyczne leczenie. Czasami konieczna okazuje się ponowna wazektomia lub rewazektomia.
5.3. Wazektomia a nowotwór
Wielu mężczyzn, którzy rozważają zabieg podwiązania nasieniowodów, obawia się zwiększonego ryzyka wystąpienia raka prostaty. Przeprowadzone badania nie potwierdzają jednak związku pomiędzy wazektomią a większą skłonnością do zachorowania na nowotwory. Wcześniejsze dane, które sugerowały powiązanie, mogą być przekłamane, dlatego że mężczyźni, którzy przeszli wazektomię częściej zgłaszają się do lekarzy i dbają o swoje zdrowie.
W związku z tym u osób tych można wcześniej wykryć ewentualne zmiany nowotworowe – większość mężczyzn wciąż niechętnie odwiedza gabinety i poddaje się badaniom profilaktycznym, dlatego często nie wiedzą o swoich chorobach.
5.4. Kiedy zgłosić się do lekarza?
Swoje obawy warto skonsultować z lekarzem, jeśli po zabiegu występuje gorączka wyższa niż 38 stopni i towarzyszące jej dreszcze. Powikłania po zabiegu mogą objawiać się także poprzez obrzęk moszny i trudności w oddawaniu moczu (ból, pieczenie, częste oddawanie moczu i parcie na pęcherz)
Niepokój powinno wzbudzić także krwawienie z miejsca zabiegu, które trudno jest zatamować.
6. Jak przygotować się do zabiegu wazektomii?
Zanim poddamy się wazektomii, warto przeprowadzić kilka niezbędnych badań. Przede wszystkim należy wykonać pełną morfologię i antygen HBS. Wyniki należy pokazać lekarzowi, który ma wykonać zabieg. Należy go też poinformować o wszystkich chorobach i przyjmowanych lekach, a także o obciążeniu genetycznym.
Przed zabiegiem nie należy zażywać leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, takich jak ibuprofen, ketoprofen, aspiryna czy naproksen. Zabronione są także leki przeciwkrzepliwe. Przed zabiegiem nie trzeba być na czczo.
Bezpośrednio przed zabiegiem należy także ogolić miejsca intymne. Znacznie ułatwi to pracę lekarzowi.
Po zabiegu dobrze jest nie wykonywać ciężkiej pracy przez okres 5-7 dni. Jeśli mężczyzna na co dzień ma siedzącą pracę, może bez obaw wrócić do niej już dzień po zabiegu. Jeśli jednak jest to fizyczna praca, warto poczekać kilka dni, aby nie doszło do groźnych powikłań.
Zabieg nie jest inwazyjny i uznawany jest za bezpieczny, niemniej jednak warto zachować wszelkie środki ostrożności.
7. Przeciwwskazania do wykonania zabiegu
Mimo że jest to zabieg dobrowolny i służy przede wszystkim utracie płodności, nie u każdego można przeprowadzić wazektomię. Młodzi mężczyźni, którzy jeszcze nie są pewni, czy za 10 lat nie będą chcieli mieć dzieci, powinni poważnie rozważyć decyzję o poddaniu się zabiegu.
Wazektomia może też wpłynąć na męską psychikę i sprzyjać rozwojowi chorób psychonerwicowych. Zabiegowi nie powinni poddawać się mężczyźni o niskiej samoocenie i nie są do końca pewni swojej męskości. Podwiązanie nasieniowodów może tylko pogłębić problem, ponieważ mężczyzna wówczas może poczuć się jeszcze mniej "przydatny".
Decyzji o poddaniu się wazektomii nie można podejmować pod presją. Musi to być decyzja mężczyzny, a nie nacisk ze strony partnerki, rodziny czy lekarzy. Należy także porozmawiać z bliskimi, zanim zapadnie ostateczna decyzja.
Bardzo ważne jest, aby nie podejmować jej w sytuacjach kryzysowych (np. po utracie pracy, kiedy wydaje nam się, że nie damy rady utrzymać dziecka).
Jeśli chodzi o czynniki medyczne, nie istnieją wyraźne przeciwwskazania do przeprowadzenia zabiegu.
8. Wazektomia a ciąża
Poddając się zabiegowi, warto wiedzieć, że w niektórych przypadkach dochodzi do rekanalizacji nasieniowodów, czyli samoistnego udrożnienia nasieniowodów. Na skutek tego mężczyzna odzyskuje płodność i powinien stosować inne metody antykoncepcji. Takie powikłanie może wystąpić rok lub więcej po zabiegu.
Wazektomię można odwrócić. Jest to jednak dość skomplikowane i dużo bardziej bolesne. Mężczyzna wówczas zwykle odzyskuje płodność w 90%, jednak nie zawsze zapłodnienie jest tak samo możliwe przed i po.
Dlatego jeśli mężczyzna nie jest pewien, czy kilka lat po zabiegu nie zapragnie mieć dzieci, dobrym pomysłem jest skorzystanie z banku nasienia. Pozwoli to na zapłodnienie w warunkach laboratoryjnych, a mężczyzna nie będzie musiał poddawać się rewazektomii.
9. Wazektomia a libido
Zabieg wazektomii nie wpływa ani na sprawność seksualną, ani na poziom hormonów odpowiedzialnych za libido. Krótko po zabiegu chęć na seks może być mniejsza ze względu na dolegliwości i powikłania, jednak kiedy minie okres rekonwalescencji, mężczyzna może być tak samo sprawny, jak przed zabiegiem. Zmianie nie ulega popęd seksualny ani wygląd czy zapach spermy.
10. Kontrowersje związanie z zabiegiem
Choć zabieg wazektomii staje się coraz bardziej popularny także w naszym kraju, nadal budzi sporo kontrowersji. Głównie mają one podłoże religijne. Wielu ludzi nie wierzy w odwracalność zabiegów ani nie uznaje korzystania z banków nasienia.
Wazektomia uznawana jest więc w wielu środowiskach za grzech i objaw moralnego zepsucia.
11. Kwestie prawne dotyczące wazektomii
Obecnie nie istnieją ściśle określone przepisy, które regulowałyby przeprowadzanie wazektomii. Z tego też powodu nie ma dolnej ani górnej granicy wieku. Do zabiegu mogą podejść zarówno mężczyźni 18-letni, jak i ci w średnim wieku.
Granica wiekowa ustalana jest indywidualnie w każdym kraju.
Lekarz ma prawo odmówić wykonania zabiegu, ponieważ etyka lekarska wymaga od niego wzięcia pod uwagę wielu czynników. Może uznać, że pacjent jest zbyt mało świadomy istoty całego procesu lub podjął decyzję poddania się wazektomii zbyt pochopnie.
Specjalista nie może jednak odmówić pacjentowi poddania się wazektomii ze względu na jego orientację seksualną. Nie stanowi to żadnego problemu w ujęciu prawa.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.