Wchłanianie produktów trawienia – gdzie i jak przebiega proces?
Wchłanianie produktów trawienia, czyli transport rozpuszczonych składników organicznych, zachodzi w jelicie cienkim. To główna funkcja kosmków jelitowych, które pokrywają jego powierzchnię. Nieliczne substancje wchłaniane są w innych częściach przewodu pokarmowego, takich jak jama ustna, żołądek, jelito grube. Od czego zależy prawidłowe wchłanianie produktów trawienia?
1. Co to jest wchłanianie produktów trawienia?
Wchłanianie produktów trawienia to proces transportu rozpuszczonych składników organicznych, które powstały w wyniku trawienia pokarmu. Odbywa się to głównie w jelicie cienkim (dwunastnica, jelito czcze i jelito kręte). Tylko nieliczne substancje wchłaniane są w innych częściach przewodu pokarmowego (jama ustna, żołądek, jelito grube).
Absorpcja prostych związków organicznych w jelicie cienkim jest możliwa dzięki budowie jego ściany. Ta jest pofałdowana, ponadto pokryta kosmkami, które zwiększają powierzchnię wchłaniania trzykrotnie oraz mikrokosmkami, które zwiększają powierzchnię wchłaniania sześciokrotnie.
Ponieważ do każdego kosmka jelitowego wnikają naczynia krwionośne i limfatyczne, wchłanianie polega na przetransportowaniu produktów trawienia poprzez błony kosmka do naczyń krwionośnych lub limfatycznych.
Wraz z krwią i limfą rozpuszczone składniki organiczne są rozprowadzane po całym organizmie. Jak są wykorzystywane? To:
- surowce ce energetyczne,
- elementy budulcowe niezbędne do odtwarzania struktur organizmu,
- materiały zapasowe (glikogen, tłuszcze).
2. Mechanizmy wchłaniania produktów trawienia
Przechodzenie cząsteczek przez nabłonek jelitowy do naczyń krwionośnych i limfatycznych odbywa się na zasadzie biernej dyfuzji i aktywnego transportu.
Dyfuzja, czyli przenikanie przez błony cytoplazmatyczne komórek nabłonka jelitowego i śródbłonka naczyń włosowatych, polega na ruchu substancji zgodnie z gradientem stężeń. Transport aktywny odbywa się za pomocą nośników białkowych i wymaga znacznego nakładu energii metabolicznej.
To sprawia, że niektóre substancje mogą być przenoszone do krwi wbrew gradientowi stężeń (większość cukrów prostych, aminokwasy). Dzięki dyfusji wchłaniana jest woda i niektóre cukry proste oraz substancje mogące przenikać przez warstwę lipidową błony (to np. kwasy tłuszczowe, cholesterol, witaminy rozpuszczalne w tłuszczach).
3. Wchłanianie i przemiany substancji odżywczych
Jak przebiega wchłanianie różnych składników odżywczych: węglowodanów, białek i tłuszczów? Wchłanianie i przemiany cukrów prostych
W przypadku cukrów prostych produkt końcowy trawienia - glukoza – wchłaniana jest do naczyń krwionośnych kosmków jelitowych, skąd żyłą wrotną przenika do wątroby, po czym jest rozprowadzana w układzie krwionośnym po całym organizmie.
Nadwyżka glukozy w wątrobie może zostać wykorzystana do syntezy. Gdy jest duża, a proces długotrwały, zostaje przekształcona w glicerol i kwasy tłuszczowe. Te wędrują do komórek tłuszczowych wraz z krwią. Tam zamieniają się w tłuszcze.
Wchłanianie i przemiany białek
Produkty trawienia białek – aminokwasy - są wchłaniane krwi. Żyłą wrotną dostają się do wątroby, skąd ich część jest transportowana do komórek ciała.
Nadwyżka aminokwasów jest przekształcana w wątrobie. Powstaje amoniak (potem mocznik) oraz ketokwasy (mogą zostać wykorzystane do syntezy cukrów bądź innych aminokwasów).
Wchłanianie i przemiany tłuszczów
W jelicie cienkim działa lipaza jelitowa i fosfataza alkaliczna, które rozkładają tłuszcze do glicerolu i kwasów tłuszczowych. Powstaje mieszanina glicerolu, kwasów tłuszczowych i rozłożonych tłuszczów. Kwasy tłuszczowe o krótkich i średnio długich łańcuchach oraz glicerol wchłaniają się z jelita do krwi i żyłą wrotną przedostają się do wątroby.
4. Zespół upośledzonego wchłaniania
Od czego zależy prawidłowe wchłanianie produktów trawienia? Efektywność procesu jest związana z właściwą strukturą anatomiczną błony śluzowej jelit oraz prawidłową motoryką i unaczynieniem.
To z kolei zależy od rodzaju stosowanej diety, rodzaju flory jelitowej oraz w stanu zdrowia. Nieodpowiednie trawienie i wchłanianie substancji odżywczych skutkuje niedoborami w zakresie witamin, minerałów, węglowodanów, tłuszczów czy białek.
Przyczyną może być nieprawidłowe trawienie, ale i wchłanianie składników odżywczych do krwioobiegu z przewodu pokarmowego. Wówczas diagnozuje się zespół złego lub upośledzonego trawienia i wchłaniania, który obejmuje wszelkie zaburzenia transportu składników pokarmowych przedostających się przez błonę jelitową.
Gdy pojawią się niepokojące dolegliwości i objawy, które wskazują na nieprawidłowości w zakresie trawienia i wchłaniania, należy skontaktować się z lekarzem. Bardzo ważne jest bowiem zarówno uzupełnienie niedoborów żywieniowych, jak i zapobieganie problemom, czyli leczenie przyczynowe choroby.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.