Włosień kręty – cykl rozwojowy, zakażenie i objawy włośnicy

Włosień kręty, inaczej włosień spiralny (Trichinella spiralis) to gatunek pasożytniczego nicienia z rodziny Trichinellidae. Należy do pasożytów poliksenicznychm czyli wielodomowych. Oznacza to, że nie żeruje wyłącznie na jedynym gatunku, ale na wielu. W cyklu życiowym pasożyta występuje zwykle dwóch różnych żywicieli, z których każdy jest żywicielem ostatecznym. Żywiciele pośredni nie występują. U każdego z nich rozwijają się formy dorosłe. U człowieka do zakażenia dochodzi przez spożycie zainfekowanego pasożytem mięsa. W tym kontekście szczególnie niebezpieczne jest mięso świń, owiec, kóz, koni, królików oraz dzików. Trichinella spiralis to jeden z najgroźniejszych pasożytów człowieka. Wywołuje chorobę włośnicę (trychinozę), która może mieć ciężki przebieg. Prowadzi także do śmierci. W Polsce, gdzie badanie wieprzowiny jest obowiązkowe, włośnica występuje zwykle w niewielkich ogniskach epidemicznych.

W cyklu rozwojowym włosienia krętego wyróżnia się:

• osobniki dorosłe: męskie i żeńskie. Samce włosienia krętego osiągają 1,4–1,6 mm, a samice 3–4 mm długości. U samców nie występują szczecinki kopulacyjne, mają natomiast dwa stożkowate wyrostki na końcu ciała,
• postacie larwalne: larwę nowo narodzoną, wędrującą oraz larwę otorbioną, która jest formą inwazyjną.

Zarażenie pasożytem następuje po zjedzeniu zainfekowanego mięsa, zawierającego otorbione larwy włośni (najczęściej świni lub dzika) albo przetworów zawierających inwazyjne larwy włośnia krętego, nie poddanych odpowiedniej obróbce termicznej. Aby zginęły wszystkie larwy, niezbędne jest gotowanie mięsa przez co najmniej pół godziny.

W żołądku człowieka, pod wpływem enzymów trawiennych, otorbione larwy znajdujące się w mięśniach zwierzęcia (mięsie lub przetworach), wydostają się z otoczek. Podążają do jelita cienkiego, gdzie w ciągu maksymalnie 72 godzin osiągają dojrzałość płciową i kopulują. Przyczepione do błony śluzowej przewodu pokarmowego samice po około 5 dniach rozpoczynają rodzenie larw. Samica rodzi około 1500 żywych larw, które dostają się do krwiobiegu lub układu limfatycznego żywiciela, a z krwią lub limfą do mięśni poprzecznie prążkowanych. Tak usytuowane mogą mieć zdolność do zarażania nawet przez kilkadziesiąt lat.

Po wniknięciu do włókna mięśniowego zwijają się spiralnie i otorbiają. Niektóre giną, a te, które przetrwają, mogą wywoływać różne, często poważne zaburzenia. Włośnicą nie można się zarazić od osoby będącej nosicielem włosienia.

Włośnica rozpoczyna się zwykle gwałtownie. Pierwszym objawem jest wysoka gorączka (często powyżej 40°C), zaburzeniami funkcji przewodu pokarmowego (biegunka z domieszką śluzu, nudności i wymioty) oraz ból i obrzęk mięśni.

Inne objawy włośnicy to:

• ból głowy,
• nadmierna potliwość,
• obrzęk twarzy,
• obrzęk okolic oczu, zaczerwienienie spojówek oraz łzawienie,
• wybroczyny podpaznokciowe,
• ból w klatce piersiowej (pojawiają się miany w EKG),
• zamroczenie i senność,
• nadmierne pobudzenie,
• zawroty głowy,
• szumy uszne.

Objawy choroby ustępują po około 5–7 tygodniach, gdy dojdzie do otorbienia larw w tkance mięśniowej. W związku z bardzo ciężkim przebiegiem może dojść do porażenia nerwu twarzowego, zaburzeń połykania, a także szczękościsku. W przypadkach łagodnych objawy mogą nawet nie zostać zdiagnozowane i ustąpić samoistnie.

Okres wylęgania włośnicy wynosi od 7 do nawet 60 dni. Zależy to od nasilenia inwazji oraz osobniczej wrażliwości organizmu. Im krótszy okres wylęgania, tym cięższy przebieg choroby. Leczenie włośnicy dzieli się na przyczynowe, mające na celu zwalczenie pasożytów, oraz objawowe. Całkowite wyleczenie włośnicy jest możliwe. Większość przypadków włośnicy ma lekki przebieg, nie pozostawia trwałych następstw.

Zakażeniu włosieniem krętym można zapobiegać. Co robić, a czego unikać? Nie należy spożywać mięsa, które pochodzi z niepewnego źródło (dotyczy to zwłaszcza dziczyzny i wyrobów z dziczyzny, a także wieprzowiny) oraz takiego, które nie zostało przebadane na obecność larw włośni. Warto również unikać spożywania mięsa i jego przetworów niedogotowanych oraz półsurowych, pochodzących z nieznanego źródła.