Zaczyna od jelit. Potem może zniszczyć trzustkę, wątrobę, serce, płuca

Nieswoiste zapalenia jelit to przewlekłe choroby o podłożu zapalnym. Wśród nich znajduje się wrzodziejące zapalenie jelita grubego czy choroba Leśniowskiego-Crohna, niesłusznie sprowadzane tylko do dolegliwości jelitowych. Tymczasem choroby mogą uderzać w kręgosłup, zwiększać ryzyko zatorów i zapalenia trzustki lub wątroby, a nawet prowadzić do ślepoty.

1. NZJ – co to za choroby?

Nieswoiste zapalenia jelit (NZJ, ang. Inflammatory Bowel Disease, IBD) to grupa kilka chorób. Najczęściej mówi się o nich w kontekście zwłaszcza dwóch: choroby Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejącego zapalenia jelita grubego (WZJG). Jak wynika z danych Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, problem NZJ dotyczy nawet stu tysięcy Polaków, jednak w ostatnich latach zapadalność na nie gwałtownie wzrasta na całym świecie. Szacuje się, że w Europie obecnie chorować może ok. trzech milionów osób.

- NZJ to przewlekłe, zapalne choroby przewodu pokarmowego o nieznanej przyczynie, choć dużo mówi się o pewnej podatności genetycznej, a także o czynnikach środowiskowych. To one w dużej mierze odpowiadają za niekontrolowaną reakcję zapalną w przewodzie pokarmowym, która prowadzi do uszkodzenia jelita i daje rozmaite objawy – przyznaje w rozmowie z WP abcZdrowie prof. Piotr Eder z Kliniki Gastroenterologii, Dietetyki i Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu.

Zobacz film: "Objawy choroby Crohna, które łatwo przegapić"

Ekspert tłumaczy, że NZJ może prowadzić do niedożywienia, niedokrwistości i postępującego wyniszczenia organizmu. Może również skutkować całkowitą utratą funkcji jelita.

- Ten toczący się przewlekle proces zapalny doprowadza do zwłóknienia jelita, z kolei w chorobie Leśniowskiego-Crohna może dojść do zwężenia jelita, a nawet niedrożności – mówi.

Natomiast WZJG (wrzodziejące zapalenie jelita grubego) zwiększa ryzyko nowotworu jelit i to nawet kilkukrotnie w porównaniu z osobami bez tej choroby.

Choć groźne, niekiedy NZJ długo pozostają niezauważone. Dotyczy to szczególnie choroby Crohna, która może nawet kilka lat rozwijać się w ukryciu. Pojawia się gwałtownie, np. manifestując przez silną gorączkę wraz z krwistą biegunką.

Czasami jednak NZJ dają o sobie znać w zupełnie inny, niezwiązany z układem pokarmowym sposób.

2. NZJ to nie tylko choroby jelit

Krwiste biegunki i silne bóle brzucha to tylko jedna strona medalu. Pozajelitowe manifestacje choroby mogą pojawiać się w okresach remisji, w czasie zaostrzenia choroby, ale także ją poprzedzać. Zmiany skórne, afty na błonie śluzowej jamy ustnej czy bóle pleców lub innych stawów to tylko niektóre z objawów NZJ.

Na łamach "Gastroenterology" ukazało się badanie, którego autorzy podkreślają, że NZJ to choroby ogólnoustrojowe, dotykające także narządów pozajelitowych. Według badaczy pozajelitowe objawy (ang. extraintestinal manifestation, EIM) mogą pojawić się nawet u 24 proc. pacjentów jako pierwsze, zanim pojawią się dolegliwości ze strony jelit. Inne z badań wskazuje, że EIM w rzeczywistości mogą dotyczyć 40 proc. chorych.

- Objawów pozajelitowych w chorobach NZJ jest bardzo dużo, czasami są pierwszą manifestacją choroby. Pacjenci trafiają najpierw do dermatologa, reumatologa czy okulisty, a tymczasem okazuje się, że pierwotną przyczyną problemów jest poważny problem z układem pokarmowym – tłumaczy prof. Eder.

Co więcej, nie zawsze leczenie zapaleń jelit jednocześnie łagodzi objawy pozajelitowe.

- Część tych manifestacji idzie w parze z aktywnością choroby – im stan zapalny w jelicie jest większy, tym objawy pozajelitowe silniejsze. Nie zawsze tak jednak jest, bo niekiedy symptomy idą swoją drogą i wymagają osobnego leczenia, a co więcej, niektóre z nich mogą stanowić nawet dominujący problem pacjenta z NZJ – dodaje ekspert.

Według ekspertów Harvard Health to dolegliwości, które mogą występować w obrębie niemal każdego narządu w organizmie.

Najczęściej jednak związane są z układem mięśniowo-szkieletowym, wzrokowym, skórą i śluzówką, układem naczyniowym oraz pokarmowym.

Wśród objawów wymienia się:

• zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, zapalenie innych stawów, ścięgien czy więzadeł, a także bóle stawów bez komponenty zapalnej – to problem nawet 46 proc. chorych z NZJ,

• owrzodzenia jamy ustnej, rumień guzowaty czy bolesne owrzodzenia skóry pod postacią piodermii zgorzelinowej to niektóre ze zmian w obrębie skóry czy śluzówki wśród chorych z NZJ. Na rumień guzowaty cierpieć może nawet 10-15 proc. pacjentów z chorobą Crohna,

• stany zapalne oczu, jak zapalenie twardówki lub zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej może dotykać od dwóch do siedmiu proc. pacjentów z NZJ, i jednocześnie stanowić czynnik ryzyka trwałej utraty wzroku.
• autoimmunologiczne zapalenie wątroby oraz autoimmunologiczne i ostre idiopatyczne zapalenie trzustki to schorzenia, które również częściej występują w populacji chorych z NZJ.

Pacjenci z NZJ są także trzykrotnie bardziej narażeni na powstawania zakrzepów krwi prowadzących np. do zatoru w płucach. Dodatkowo badacze zwracają uwagę, że istnieją jeszcze objawy związane z drogami oddechowymi, jak śródmiąższowa choroba płuc i ziarniniakowa choroba płuc czy kłębuszkowe zapalenie nerek, kamica nerkową, zapalenie osierdzia lub mięśnia sercowego.

- Warto wspomnieć, że często pacjenci reumatologiczni mają manifestacje jelitowe, co sprawia, że jako lekarze zastanawiamy się, co pierwotnie jest przyczyną problemów chorego. Czy mamy do czynienia przede wszystkim z pacjentem gastroenterologicznym, czy reumatologicznym – przyznaje gastroenterolog i podkreśla: - To są chorzy z układowymi immunologicznie mediowanymi chorobami, które niekiedy ciężko od siebie odseparować.

- Można powiedzieć, że w pewnym sensie NZJ są chorobami XXI wieku – kiedyś ich nie było, z czego część nie została zdiagnozowana, niemniej NZJ to w dużej mierze piętno naszego współczesnego trybu życia czy środowiska, w którym żyjemy – podsumowuje prof. Eder.

Karolina Rozmus, dziennikarka Wirtualnej Polski

Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.