Zanikowe zapalenie skóry – przyczyny, objawy i leczenie

Zanikowe zapalenie skóry (acrodermatitis chronica atrophicans, ACA) to późny i najbardziej charakterystyczny skórny objaw boreliozy. Najczęściej występuje u kobiet niż u mężczyzn, zwłaszcza osób starszych, w wieku podeszłym.

ACA obejmuje kończyny dolne. Zmiany obserwuje się najczęściej po stronach prostownika rąk i stóp (symptomy dermatozy nie pojawiają się na tułowiu, twarzy czy okolicach owłosionych skóry głowy). Zwykle manifestują się w ciągu 2-3 lat od zakażenia, które jest konsekwencją ugryzienia kleszcza (zdarza się, że pojawia się nawet 10 latach).

Za boreliozę (inaczej chorobę z Lyme) oraz zanikowe zapalenie skóry odpowiada zakażenie krętkiem bakterii Borrelia przenoszonego przez kleszcze z rodzaju Ixodes. Chorobę wywołują najczęściej krętki B. garinii i B. afzelii.

Przewlekłe zanikowe zapalenie skóry kończyn (późne objawy skórne boreliozy) przypisuje się zakażeniu B. afzeli. Borelioza to poważna, zakaźna, wielonarządowa choroba zapalna przebiega z zajęciem ni tylko skóry, ale również stawów, układu nerwowego i serca. Przebiega w 3 stadiach. To:

• stadium wczesne ograniczone, w którym choroba ujawnia się u ponad połowy chorych. Patogeny, po przedostaniu się do skóry, rozprzestrzeniają się w okolicy miejsca wniknięcia. Zwykle pojawia się wówczas rumień wędrujący (zmiana cechuje się obwodowym szerzeniem się i centralnym ustępowaniem). W ciągu kilku dni lub tygodni bakterie przedostają się z krwią i chłonką do wielu narządów,
• stadium wczesne rozsiane (narządowe). Pojawia się zapalenie stawów, mięśnia sercowego lub układu nerwowego (neuroborelioza),
• stadium późne, oznaczające trwałe uszkodzenie zajętych narządów. Symptomy to przewlekłe zanikowe zapalenie skóry kończyn, ale także choroby układu nerwowego i układu ruchu.

Zanim pojawi się ACA, obserwuje się zapalenie skóry, następnie rumień, niebieskawo-czerwonawe przebarwienia i czerwone plamy. Występują również obrzęki na grzbietowej części dłoni, stóp lub kolana.

Zmiany powiększają się bardzo powoli w ciągu miesięcy, a nawet lat. Ostatecznie ciało ulega pomarszczeniu, a powłoki skóry ścieńczają się. Skóra staje się bibułkowato pomarszczona, z charakterystyczną, bardzo widoczną powierzchownych naczyń krwionośnych.

Inne typowe objawy ACA to stan zapalny na powierzchni powłok ciała i obszary wzmożonej pigmentacji, a także niesymetryczne i nierównomierne rozmieszczenie objawów (początkowo są one zwykle jednostronne, później mogą stać się bardziej lub mniej symetryczne).

Zanikowemu zapaleniu skóry w przebiegu boreliozy mogą towarzyszyć objawy ogólne, takie jak bóle mięśniowe, podwyższona temperatura ciała lub gorączka, osłabienie, pogorszenie samopoczucia oraz uzucie ogólnego rozbicia.

Pełnoobjawowe zanikowe zapalenie skóry jest zmianą, którą uznaje się za objaw znamienny (patognomoniczny) dla boreliozy. Oznacza to, że jest stwierdzenie jest wystarczające, by postawić diagnozę. Zdarza się jednak, że choroba jest błędnie interpretowana jest niewydolność naczyń. Włókniste guzki można pomylić z guzkami reumatoidalnymi.

Leczenie zanikowego zapalenia skóry obejmuje farmakoterapię i środki dożylne, które są skierowane na chorobę podstawową. Ponieważ jeśli chodzi o boreliozę im wcześniej choroba zostanie rozpoznana i leczona, tym mniejsze ryzyko pojawienia się jej objawów i powikłań, bardzo ważne jest, by po ukąszeniu przez kleszcza jak najszybciej usunąć go (bez smarowanie olejem czy masłem, co może skutkować zwiększeniem ilości wydzieliny wydalanej przez kleszcza do ciała żywiciela).

Następnie przez kilka tygodni należy obserwować skórę, czy nie pojawiają się na niej wczesne zmiany wskazujące na boreliozę (takie jak rumień wędrujący). Borelioza jest rozpoznawana na podstawie dodatnich testów serologicznych oraz występowaniem typowych objawów klinicznych.

Gdy choroba się rozwinie, podaje się antybiotyki (przez 6 do 8 tygodni). W przypadku zanikowego zapalenia skóry stosuje się penicyliny oraz tetracykliny w postaci doustnej lub dożylnej.

Objawy ogólne lub zmiany skórne przypominające choroby autoimmunologiczne wymagają włączenia leków immunosupresyjnych w postaci glikokortykosteroidów.