Zapalenie oskrzeli jako powikłanie grypy

Na ostre zapalenie oskrzeli każdego roku choruje ok. 50 proc. dorosłej populacji, głównie w miesiącach zimowych i jesiennych. Wrotami dla zakażenia wirusem grypy są górne drogi oddechowe (gardło, jama nosowa, zatoki przynosowe), gdzie wirus przyłącza się do komórek nabłonkowych błony śluzowej.

Wirusem grypy oprócz górnych dróg oddechowych mogą być zainfekowane niższe części układu oddechowego (krtań, tchawica, oskrzela, płuca). Do typowych objawów zakażenia wirusem należy nagłe pojawienie się objawów, takich jak: gorączka, dreszcze i bóle mięśni.

Występuje nieżyt (zaczerwienie i wytworzenie obfitej wydzieliny) błony śluzowej nosa i gardła oraz w przypadku zajęcia oskrzeli suchy, męczący kaszel. U 5-15 proc. zainfekowanych wirusem grypy obserwuje się ostre powikłania ze strony układu oddechowego: zapalenie płuc, zapalenie oskrzeli i zaostrzenie takich chorób przewlekłych, jak astma oskrzelowa i przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP).

Badania epidemiologiczne dotyczące nowych powikłań dowiodły, iż w ok. 50 proc. przypadków dotyczą one grupy pacjentów najmłodszych, tzn. niemowląt, i najstarszych (powyżej 80 lat).

Ostre zapalenie oskrzeli to zakażenie układu oddechowego, którego głównym objawem jest kaszel trwający około 3 tygodni. Zapalenie oskrzeli rozpoznaje się po wykluczeniu zapalenia płuc. Zapalenie oskrzeli jest jedną z najczęstszych chorób stawianych przez lekarzy pierwszego kontaktu, będących w wielu przypadkach przyczyną niezdolności do pracy. Zapalenie często towarzyszy infekcjom górnych dróg oddechowych.

Identyfikacje patogenu powodującego infekcję zwykle jest nieskuteczna. Z danych epidemiologicznych wiadomo, że zakażenie powodowane jest głównie (90 proc. przypadków) przez wirusy, takie jak: adenowirusy, korona wirusy i bardzo często przez wirusy grypy i paragrypy.

Etiologię (przyczynę) bakteryjną potwierdza się w mniej niż 10 proc. przypadków. Ważna jest obserwacja plwociny, gdyż zakażenie często z wirusowego przechodzi w bakteryjne i wtedy dochodzi do zmiany plwociny na ropną.

Warto podkreślić, że objawy ogólne pod postacią rozbicia, gorączki, bólów mięśni są częstym objawem w przypadku zapaleń o etiologii grypowej, a zdecydowanie rzadsze w przypadku zakażenia innym typem wirusów, np. rynowirusów. Zapalenie oskrzeli, o innej niż grypowa etiologii, zwykle jest łagodną chorobą, samoograniczającą się, o dość pomyślnym przebiegu.

Ryzyko zakażenia wirusem grypy w kontakcie domowym waha się w przedziale 20-40 proc., a do zakażenia dochodzi na drodze kropelkowej lub bezpośredniego kontaktu z wydzieliną z dróg oddechowych osoby chorej.

Według najnowszych rekomendacji dotyczących postępowania w pozaszpitalnych zakażeniach układu oddechowego (opracowanych w ramach Narodowego Programu Ochrony Antybiotyków) w przypadku zapalenia oskrzeli zwykle szczegółowa diagnostyka nie jest konieczne.

Zapalenie rozpoznaje się na zasadzie obserwacji klinicznych pacjenta (badanie pacjenta przez lekarza) i wywiadu epidemiologicznego. Jedynie w przypadku podejrzenia zapalenie płuc należy wykonać zdjęcie RTG klatki piersiowej. Izolacja patogenów odpowiedzialnych za zapalenie oskrzeli nie jest rutynowo przeprowadzane.

W okresie sezonowego występowania grypy pojawienie się ostrych objawów zakażenia dróg oddechowych z takimi objawami, jak kaszel i wysoka gorączka cechuje się 70 proc. pewnością, że przyczyną infekcji jest wirus grypy.

Wyleczenie zapalenia oskrzeli jest zwykle pomyślne. U osób w starszym wieku lub z obniżoną odpornością ostre zapalenie oskrzeli w przebiegu grypy może mieć ciężki przebieg i w wielu przypadkach jest dodatkowo powikłane zapaleniem płuc (patrz zakładka zapalenie płuc jako powikłanie grypy).

W związku z tym, że rutynowo nie sprawdza się etiologii zapalenia oskrzeli, ważna jest wnikliwa obserwacja chorego oraz ocena ciężkości objawów. W przypadku ciężkiego przebiegu lub szybko pogarszającego się stanu należy podejrzewać etiologię wirusową oraz powikłanie grypy w postaci zapalenie płuc.

Nie powinno stosować się antybiotyków w ostrym zapaleniu oskrzeli, gdyż działają one na bakterie i na pewno nie zadziałają na wirusa grypy. W przypadku chorych, u których podejrzewa się etiologię grypową pomocne są leki przeciwwirusowe, stosowane w postaci wziewnej i doustnej.

Zmniejszają one objawy, pod warunkiem, że zostaną zastosowane odpowiednio wcześniej, tzn. przed upływem 48h od wystąpienia pierwszych objawów. Jednak obecnie stosowanie tych leków jest uzasadnione tylko w okresach epidemii grypy. Do podstawowego leczenia zalicza się leki przeciwgorączkowe i przeciwkaszlowe.

Przewlekły suchy kaszel

Bodźce takie jak zimne, ciepłe, wilgotne, zanieczyszczone powietrze mogą powodować napady suchego kaszlu. Nie jest to wyrazem przewlekającego się zakażenia, lecz powolnej regeneracji uszkodzonych przez drobnoustroje struktur. Poinfekcyjna nadreaktywność oskrzeli stopniowo ustępuje, ale może być stwierdzana nawet przez kilka miesięcy.

Źródła

1. Brydak LB. Grypa, pandemia grypy mit czy realne zagrożenie? Rytm, Warszawa 2008, 1-492
2. Brydak L.B. Grypa i jej profilaktyka. Springer PWN, Warszawa 1998, ISBN 8391659496
3. Tylżanowska-Kisiel J. Przeziębienie i grypa, Helion, Gliwice 2007, ISBN 978-83-246-0977-2
4. Batura-Gabryel H. Infekcje układu oddechowego, Termedia, Poznań 2009, ISBN 978-83-89825-91-9