Zapalenie oskrzelików – przyczyny, rodzaje, objawy i leczenie

Zapalenie oskrzelików to choroba zapalna oskrzelików, które znajdują się między oskrzelami a pęcherzykami płucnymi. Najczęściej odpowiadają za nią wirusy, rzadziej czynniki toksyczne. Bardzo często zapadają na nią małe dzieci. Jakie są objawy choroby? Jak wygląda jej diagnostyka i leczenie?

1. Co to jest zapalenie oskrzelików?

Zapalenie oskrzelików najczęściej manifestuje się jako ostry stan zapalny. To choroba infekcyjna dolnych dróg oddechowych. Zapadają na nią dzieci, które nie ukończyły 2. roku życia.

Obok ostrego zapalenia oskrzelików wyróżnia się także:

Zobacz film: "2 mln Polaków cierpi na chorobę płuc. Połowa o tym nie wie"

• zarostowe zapalenia oskrzelików,
• rozlane zapalenia oskrzelików,
• zapalenia oskrzelików spowodowane substancjami dostającymi się bezpośrednio do płuc lub treścią żołądkową w wyniku zachłyśnięcia,
• zapalenia oskrzelików będące skutkiem działania substancji toksycznych takich jak penicylamina lub złoto.

Oskrzeliki są częścią układu oddechowego. Położone są między oskrzelami a pęcherzykami płucnymi. Oskrzeliki pełnią głównie funkcje transportowe i nie zachodzi w nich wymiana gazowa.

2. Przyczyny ostrego zapalenia oskrzelików

Przyczyną ostrego zapalenia oskrzelików jest zwykle zakażenie wirusowe. W większości przypadków (około 80%) odpowiadają za nią wirusy RS (wirus nabłonka oddechowego), w pozostałych - rynowirusy, wirusy grypy i grypy rzekomej, adenowirusy czy metapneumowirusy.

U dzieci do 2. roku życia wirusowe zapalenie oskrzelików jest najczęściej występującą chorobą zakaźną dolnych dróg oddechowych. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową, to jest poprzez przeniesienie drobnoustrojów podczas kichania lub kaszlu. Źródłem zakażenia są głównie dzieci uczęszczające do przedszkola lub szkoły (starsze rodzeństwo), rzadziej osoby dorosłe.

3. Zapalenie oskrzelików - objawy

Najwięcej przypadków ostrego zapalenia oskrzelików diagnozuje się w okresie jesienno-zimowy, od listopada do marca. Maksymalne natężenie obserwuje się w styczniu lub lutym.

Chorobę rozpoczyna faza ostrego zakażenia komórek nabłonkowych wyściełających drobne drogi oddechowe. Zakażenie prowadzi do obrzęku, zwiększenia wytwarzania śluzu, a w rezultacie do martwicy i regeneracji komórek.

Ostre zapalenie oskrzelików (bronchiolitis) rozwija się po około 5 dniach od kontaktu z wirusem. Zwykle początkowo występują łagodne cechy infekcji górnych dróg oddechowych, takie jak:

• katar,
• suchy kaszel,
• niewysoka gorączka.

Po 2–3 dniach kaszel narasta i staje się mokry. Pojawia się gęsta i trudna do odkrztuszenia wydzielina. Najczęściej objawom towarzyszy:

• duszność,
• świszczący, ciężki i przyspieszony oddech,
• męczliwość podczas jedzenia.

Do czynników ryzyka cięższego przebiegu zapalenia oskrzelików należą:

• przewlekłe choroby układu oddechowego,
• wady serca, choroby neurologiczne,
• zaburzenia odporności,
• wcześniactwo,
• wiek poniżej 3. miesiąca,
• karmienie piersią krótsze niż 2 miesiące,
• uczęszczanie do żłobka,
• kontakt z rodzeństwem wieku przedszkolnym i szkolnym,
• narażenie na dym tytoniowy.

U niemowląt poniżej 3. miesiąca życia choroba może przebiegać z bezdechami i niewydolnością oddechową.

4. Zarostowe zapalenie oskrzelików

W przebiegu zarostowego zapalenia oskrzelików dochodzi do stopniowego zwężania się ich światla. Z tego powodu pojawia się suchy, uporczywy kaszel i duszności, a także problemy z oddychaniem.

Zwykle przyczyną choroby jest kontakt z toksycznymi oparami albo konsekwencja niedoleczonej infekcji dróg oddechowych, szczególnie u dzieci. To także częste powikłanie po przeszczepie płuc. Może być też następstwem chorób rematologicznych, w tym zapalenia stawów oraz tocznia rumieniowatego. Czasem bywa także skutkiem ubocznym przyjmowania niektórych leków.

W diagnostyce pomocne są takie badania, jak RTG klatki piersiowej, sporometria i podstawowe badanie u lekarza pierwszego kontaktu. W szczególnych przypadkach zaleca się wykonanie biopsji płuca.

Leczenie zarostowego zapalenia oskrzelików opiera się na podaniu środków przeciwkaszlowych. Czasem stosuje się leki immunosupresyjne oraz kortykosteroidy.

Rokowania bywają różne. Sporo pacjentów po otrzymaniu diagnozy musi pozostawać pod opieką specjalisty przez wiele lat, czasem do końca życia.

5. Rozlane zapalenie oskrzelików

Rozlane zapalenie oskrzelików to rzadka, postępująca choroba. Jej przyczyny nie są do końca poznane, choć duże znaczenie mogą mieć uwarunkowania genetyczne. W Polsce jest to choroba diagnozowana bardzo rzadko, głównie występuje ona na terenie dalekiej Azji.

Chorobę charakteryzuje pojawienie się duszności oraz ropnej plwociny. Obajwy obejmują często także zatoki. Postępuje dość wolno, ale z czasem uszkadza czynności płuc. Diagnostyka rozlanego zapalenia oskrzelików nie jest prosta, ponieważ objawy nie są charakterystyczne i mogą wskazywać na niemal każdą chorobę płuc.

Leczenie opiera się na podaniu antybiotyków i zwykle trwa kilka tygodni lub miesięcy. Pozwoli to na spowolnienie rozwoju choroby. Pacjent musi jednak pozostać pod opieką specjalisty praktycznie do końca życia.

6. Grudkowe zapalenie oskrzelików

Grudkowe zapalenie oskrzelików to choroba, w przebiegu której dochodzi do przerostu tzw. grudek chłonnych w płucach. Są one elementem układu limfatycznego.

Choroba pojawia się jako konsekwencja reumatoidalnego zapalenia stawów albo tocznia uładowego, czasem także towarzyszy zakażeniu wirusem HIV. Samo w sobie grudkowe zapalenie oskrzelików jest jednak chorobą bardzo rzadą.

Objawy przypominają każdą inną chorobę układu oddechowego, dlatego konieczna jest dokładna diagnostyka. Zwykle wykonuje się RTG klatki piersiowej, czasem także tomografię komputerową, a także spirometrię.

Po zdiagnozowaniu grudkowego zapalenia oskrzelików pacjent powinien przyjmować środki rozkurczające oskrzela, a także glikokortykosteroidy. Rokowanie w przypadku choroby nie jest pewne. U niektórych pacjentów możliwe jest całkowite wyleczenie, a inni mogą wymagać specjalistycznej opieki już zawsze.

Czasem choroba daje powikłania w postaci zwężenia się oskrzeli oraz częstej skłonności do infekcji dróg oddechowych.

7. Zapalenie oskrzelików u dzieci

Zapalenie oskrzelików często rozwija się u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Zwykle ma dość ostrą postać i musi być szybko zdiagnozowane przez lekarza pediatrę lub pulmonologa. Objawy zwykle pojawiają się w ciągu tygodnia od zakażenia i zwykle są spowodowane atakiek wirusów z grupy RS, czasem także wywołują je wirusy grypy lub adenowirusy.

Zapalenie oskrzelików u niemowląt przebiega łagodnie i rzadko konieczne jest wdrożenie silnych antybiotyków - i tylko w przypadku, kiedy infekcja jest bakteryjna. Rzadziej dochodzi także do powikłań. Choroba ustępuje zwykle po ok. 2-3 tygodniach od wystąpienia pierwszych objawów.

W leczeniu zapalenia oskrzelików u dzieci stosuje się środki działające objawowo - wirusy muszą same zostać zneutralizowane przez układ odpornościowy.

U większości dzieci przebieg choroby jest łagodny i nie wymaga hospitalizacji. Tylko do 2% małych pacjentów wymaga pobytu w szpitalu. Większość dzieci przyjmowanych do szpitala z powodu zapalenia oskrzelików nie ukończyła 1. roku życia.

8. Diagnostyka i leczenie

Lekarz, badając dziecko zmagające się z zapaleniem oskrzelików, obserwuje aktywność dodatkowych mięśni oddechowych: wciągane są międzyżebrza, dołek jarzmowy pod brodą, dołki nadobojczykowe i podobojczykowe. Podczas osłuchiwania stwierdza zaś cechy zwężenia dróg oddechowych w postaci uogólnionych i obustronnych świstów.

Choć zwykle do zdiagnozowania choroby wystarczy wywiad lekarski, badanie i osłuchanie małego pacjenta, czasem zleca się badania dodatkowe. To na przykład badania wirusologiczne i zdjęcia radiologiczne klatki piersiowej, które wiele wnoszą do rozpoznania.

8.1. Jak leczyć zapalenie oskrzelików?

Ponieważ infekcję wywołują wirusy, antybiotykoterapię stosuje się wyłącznie u niemowląt z powikłaniami bakteryjnymi, takimi jak na przykład zapalenie ucha środkowego.

Dziecko, które jest w dobrym stanie, jedzące i pijące, leczy się w warunkach domowych. Pilnej konsultacji lekarskiej wymaga pojawienie się dużej duszności, wysiłku oddechowego, bezdechów, sinicy lub problemów z karmieniem. Są to zwykle wskazania do hospitalizacji.

W leczeniu zapalenia oskrzelików stosuje się leczenie objawowe, a w przypadku spadków saturacji tlenoterapię przez maseczkę lub wąsy tlenowe. W niektórych przypadkach stosuje się leki rozszerzające oskrzela, nie zaleca się zaś leków przeciwzapalnych, takich jak glikokortykosteroidy wziewne lub systemowe.

W przypadku gorączki należy wdrożyć leki przeciwgorączkowe. Warto także oczyszczać nos, stosować wodę morską oraz zadbać o optymalną temperaturę i wilgotność w pomieszczeniach.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.