Zapalenie twardówki – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Zapalenie twardówki to stan zapalny umiejscowiony w ścianie gałki ocznej. Głównym objawem jest ból narządu wzroku, zwykle promieniujący i zlokalizowany w okolicy czoła, szczęki lub zatok przynosowych. Dolegliwości mogą pojawiać się jednocześnie lub naprzemiennie w obu oczach. Choroba jest niebezpieczna, nie wolno jej lekceważyć. Jakie są jej przyczyny i leczenie?

1. Co to jest zapalenie twardówki?

Zapalenie twardówki (łac. scleritis) to stan zapalny zewnętrznej błony oka, czyli twardówki. Jest ciężką chorobą mogącą spowodować uszkodzenia gałki ocznej, stanowiącą zagrożenie widzenia. Występuje najczęściej w 4.–6. dekadzie życia, częściej u kobiet.

Z reguły jest obustronne i przebiega z nawrotami. Zapalenie może rozwinąć się także w nadtwardówce (łac. episcleritis). Wówczas choroba ma łagodny przebieg i ulega samoistnemu ograniczeniu.

Zobacz film: "Zakraplanie oka"

Klinicznie zapalenia twardówki można podzielić na przednie i tylne. W zapaleniach przednich wyróżnia się postać niemartwiczą rozlaną lub guzkową, martwiczą z zapaleniem (naczyniozwężającą lub ziarniniakową), martwiczą bez objawów zapalenia oraz zapalenia infekcyjne. Zapalenia tylne dzieli się na rozlane, guzkowe, martwicze.

2. Przyczyny zapalenia twardówki

Infekcja może być objawem chorób ogólnych. Zwykle ma związek z układowymi chorobami tkanki łącznej, takimi jak:

• choroby autoimmunologiczne: reumatoidalne zapalenie stawów, ziarniniak Wegenera, toczeń rumieniowaty układowy, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, guzkowe zapalenie tętnic, nawracające zapalenie chrząstek, łuszczycowe zapalenie stawów, nefropatia IGA,
• choroby zakaźne i ziarniniakowate: gruźlica, kiła, sarkoidoza, toksoplazma, zakażenia wirusem opryszczki i półpaśca.

Zdarza się, że zapalenie twardówki pojawia się wskutek działania:

• czynników fizycznych: oparzenia chemiczne i termiczne, napromieniowanie),
• mechanicznych: związane z urazem lub zabiegiem chirurgicznym).

Często przyczyny nie można określić.

3. Objawy i przebieg choroby

Zapalenie twardówki oka jest stanem zapalnym zewnętrznej błony gałki ocznej o zróżnicowanej etiologii i przebiegu klinicznym. Ma podstępny początek, a objawy nasilają się stopniowo, w ciągu kilku lub kilkunastu dni. Wówczas pojawia się:

• ból: promieniujący, umiejscowiony poza okiem: w okolicy czoła, szczęki lub zatok przynosowych, od umiarkowanego do silnego,
• zaczerwienienie oka (ma ono kolor sinoczerwony),
• obrzęk twardówki (obserwuje się podczas badania w lampie szczelinowej),
• głęboki splot nadtwardówkowy (próba z fenylefryną lub epinefryną).

4. Diagnostyka zapalenia twardówki

Obecność zapalenia twardówki sugeruje pojawienie się zaczerwienie oka przebiegające z bólem lub bez (w przebiegu podstawowej choroby). Podstawą diagnostyki jest badanie kliniczne, a także angiografia fluoresceinowa (AF) i indocyjaninowa (ICG) przedniego odcinka.

Dla potwierdzenia rozpoznania i oceny stanu zaawansowania konieczne są badanie pomocnicze, takie jak: TK lub USG oczodołu. Z uwagi na to, że zapalenie twardówki zwykle ma związek z chorobami ogólnymi, bardzo ważne jest, by przeprowadzić ocenę stawów, skóry, układu oddechowego i krążenia.

Oznacza to, że niezbędna jest współpraca okulisty z innymi specjalistami, takimi jak dermatolog, reumatolog, kardiolog czy internista. Tym samym, aby uzyskać pełny obraz, należy wykonać takie badania jak:

• morfologia krwi,
• wskaźniki uogólnionego procesu zapalnego (OB, CRP)
• badania immunologiczne: czynnik reumatoidalny (RF), przeciwciała antyneutrofilowe (cANCA, pANCA), przeciwciała antyfosfolipidowe, przeciwciała przeciwjądrowe (ANA), przeciwciała anty-DNA,
• badanie ogólne moczu,
• badania serologiczne w kierunku kiły,
• badania w kierunku sarkoidozy,
• RTG klatki piersiowej i układu kostno-stawowego.

5. Leczenie zapalenia twardówki

Leczenie zapalenia twardówki polega na miejscowym stosowaniu sterydów do worka spojówkowego w postaci kropli lub drogą zastrzyku pozagałkowego. Stosuje się także niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Możliwa jest również ogólnoustrojowa sterydoterapia oraz intensyfikacja leczenia immunosupresyjnego choroby podstawowej.

Leczenie immunosupresyjne jest stosowane przy braku efektu leczenia kortykosteroidami. Choroby nie wolno lekceważyć, ponieważ jest niebezpieczna. Prowadzi do powikłań, takich jak podwyższenie ciśnienia wewnątrzgałkowego lub pełnoobjawowa jaskra czy zaćma.

Zapalenie twardówki, w odróżnieniu od zapalenia nadtwardówki, jest ciężką chorobą, która może prowadzić do uszkodzenia gałki ocznej, jest związana z zagrożeniem widzenia i utratą oka.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.