Zatoki szczękowe – funkcje, najczęstsze choroby
Zatoki szczękowe to pneumatyczne części zlokalizowane obustronnie w obrębie trzonu szczęki. Zaliczają się do zatok przynosowych, zwykle są z nich największe. Pełnią szereg istotnych funkcji w prawidłowej pracy organizmu. Jak zbudowane są zatoki szczękowe? Jakie choroby pojawiają się w ich obrębie?
- 1. Czym są zatoki szczękowe?
- 2. Funkcje zatok szczękowych
- 3. Zatoki szczękowe – budowa
- 4. Zatoki szczękowe – najczęstsze choroby
- 4.1. Stany zapalne zatok szczękowych
- 4.2. Inne choroby zatok szczękowych
- 5. Objawy zapalenia zatok szczękowych
- 6. Jak leczyć zapalenie zatok szczękowych?
- 7. Zapobieganie zapaleniu zatok szczękowych
1. Czym są zatoki szczękowe?
Zatoki szczękowe (łac. sinus maxillaris), nazywane też jamą Highmora, to jamy znajdujące się w obrębie trzonów kości szczękowych. Rozmieszczone są symetrycznie. Powstają w piątym miesiącu ciąży, a ich wzrost trwa do momentu pojawienia się stałego uzębienia.
Zatoki szczękowe stanowią element szerszego systemu zatok. Wchodzą w skład zatok przynosowych, są z nich największe (pojemność do 25 cm3). Ze względu na to, że fizjologicznie są połączone kanalikami z jamą nosową, są narażone na infekcje bakteryjne i wirusowe.
2. Funkcje zatok szczękowych
Zatoki szczękowe pełnią przede wszystkim funkcję fonetyczną. Tworzą przestrzenie pneumatyczne, których zadaniem jest wytwarzanie rezonansu podczas mówienia lub śpiewu.
Ponadto zachodzi w nich ogrzewanie powietrza, a co za tym idzie czaszki. Zmniejszają także jej ciężar, a w przypadku urazów ochraniają narządy zmysłów. Drożność i prawidłowe funkcjonowanie zatok szczękowych jest, więc jednym z podstawowych warunków dobrego samopoczucia.
3. Zatoki szczękowe – budowa
Zatoki szczękowe są częścią systemu zatok obocznych nosa. Są one wypełnionymi powietrzem wnękami, które przyjmują kształt piramidy. Gdzie są zatoki szczękowe? Zlokalizowane są w trzonach kości szczękowych, a ich ujście znajduje się bardzo wysoko.
W jamie Highmora wyróżnia się cztery ściany, które wyściela błona śluzowa:
- oczodołową,
- podniebienną,
- szczękową,
- nosową.
W podstawie zatoki szczękowej znajduje się rozwór szczękowy, który łączy ją z jamą nosową.
4. Zatoki szczękowe – najczęstsze choroby
Zatoki narażone są na różnego rodzaju procesy patologiczne. W ich obrębie mogą pojawiać się upośledzenia wentylacji (bezpowietrzna zatoka szczękowa), zapalenia ostre lub przewlekłe, czy procesy nowotworowe.
4.1. Stany zapalne zatok szczękowych
Zatoki szczękowe narażone są przede wszystkim na rozwój stanów zapalnych, które można podzielić na ostre, przewlekłe lub zębopochodne. Stany zapalne mogą być powiązane m.in. z obecnością polipów, zmianami śluzówkowatymi w zatokach szczękowych, zgrubieniem śluzówki.
Leczenie stanów zapalnych zatok uzależnione jest od ich rodzaju.
Ostre zapalenie zatoki szczękowej
To stan, w którym dochodzi do obrzęku błony śluzowej zatok, co sprzyja gromadzeniu się wydzieliny ropnej. Ponadto pacjent odczuwa dolegliwości bólowe, pojawia się gorączka. Charakterystyczne jest rozpieranie w obrębie policzków, zatkany nos i zaburzone poczucie węchu, czy obecność polipów.
Przewlekłe zapalenie zatoki szczękowej
Często jest niezauważane, ból może nie występować wcale lub pojawiać się jednostronnie. Zapalenie zatok szczękowych o przewlekłym przebiegu objawia się zwykle zaburzeniami węchu oraz pojawieniem się wydzieliny z nosa (choć możliwe jest też przewlekłe zapalenie zatok szczękowych bez kataru).
Czynniki predysponujące do przewlekłych zapaleń zatok szczękowych to przede wszystkim:
- skrzywiona przegroda nosa,
- alergie,
- palenie papierosów,
- nieleczone polipy,
- astma oskrzelowa,
- ingerencje stomatologicze, implantologiczne.
Zębopochodne zapalenie zatoki szczękowej
Jaki jest związek między zatokami a bólem zębów, czy próchnicą? Otóż na skutek stanów zapalnych w obrębie zębów i przyzębia (np. próchnicy, ropni okołozębowych, martwych zębów) może rozwinąć się zębopochodne zapalenie zatoki szczękowej.
Zapalenie zatok od zęba może być też powikłaniem po leczeniu kanałowym (przebicie zatoki szczękowej przy poszerzaniu kanałów).
4.2. Inne choroby zatok szczękowych
Konsekwencją stanu zapalnego błony śluzowej nosa i zatok mogą być też torbiele w zatoce szczękowej (wypełnione płynem, treścią półpłynną lub gazową).
Oprócz stanów zapalnych mogą też pojawiać się zmiany nowotworowe (nowotwór zatok), wśród których wyróżnia się:
- nowotwory łagodne zatok szczękowych,
- nowotwory złośliwe zatok szczękowych,
- ciała obce zatok szczękowych.
Zmiany nowotworowe zwykle rozwijają się przez dłuższy czas i nie dają żadnych objawów. Zwykle do rozpoznania choroby dochodzi dosyć późno, kiedy zmiany są już mocno zaawansowane i zaczynają dawać objawy. Najbardziej charakterystyczne są:
- niedrożność nosa (może być obustronna, często przebiegająca z krwawą wydzieliną),
- zaburzenia czucia po stronie występowania zmiany,
- mrowienie i drętwienie, zmiany temperatury.
Kiedy nowotwór jest już bardziej zaawansowany, pojawiają się takie objawy, jak:
- intensywne dolegliwości bólowe na skutek ucisku guza na nerw,
- obecność owrzodzeń,
- wypadanie zębów,
- zaburzenia widzenia, słuchu.
5. Objawy zapalenia zatok szczękowych
Zapalenie zatok szczękowych obejmuje błony śluzowe, stanowiące wewnętrzną powłokę przestrzeni pneumatycznych. Na skutek stanu zapalnego dochodzi do obrzęku błon, może pojawić się zgrubienie błony śluzowej zatok szczękowych. Objaw ten prowadzi do innych dolegliwości.
Jakie inne symptomy towarzyszą zapaleniu zatok szczękowych? Objawy charakterystyczne dla tego schorzenia to:
- silny ból głowy zlokalizowany w okolicy oczodołu i czoła, nasilający się przy pochylaniu oraz podczas dotykania,
- większa ilość wydzieliny śluzowej,
- gorączka (ostre zapalenia),
- bóle stawów i mięśni (głównie przy zapaleniach bakteryjnych),
- pogorszenie węchu,
- ogólne osłabienie,
- zaczerwienienie błony śluzowej nosa.
Może pojawić się także ból zębów od zatok, czy obrzęk policzka.
6. Jak leczyć zapalenie zatok szczękowych?
Jak leczyć pogrubienie błony śluzowej, nieżyt nosa, bóle głowy, czy inne objawy spowodowane zapaleniem zatok szczękowych? Leczenie uzależnione jest od przyczyny zapalenia. Przy infekcjach pochodzenia wirusowego stosuje się leczenie objawowe – krople do nosa, leki mukolityczne, leki przeciwgorączkowe i przeciwzapalne.
Natomiast leczenie zapalenia bakteryjnego, podczas którego pojawia się ropa w zatokach, wymaga zwykle wdrożenia antybiotykoterapii.
Jak oczyścić zatoki szczękowe?
Najczęściej wskazane jest stosowanie wody morskiej lub roztworu soli fizjologicznej do płukania. Lekarz może zdecydować także o nakłuciu zatoki. Ma to miejsce w przypadku silnego bólu zatok szczękowych, spowodowanego zaleganiem wydzieliny.
Leczenie domowe zapalenia zatok szczękowych
Wśród domowych metod wspomagających leczenie farmakologiczne, stosuje się inhalacje, ciepłe okłady na nos, czy napary ziołowe. Ważne jest także zadbanie o odpowiednie nawodnienie organizmu.
7. Zapobieganie zapaleniu zatok szczękowych
Jak dbać o zatoki? Profilaktyka sprowadza się przede wszystkim do:
- utrzymywania drożności nosa,
- ograniczania kontaktu z osobami z aktywnymi infekcjami górnych dróg oddechowych,
- unikania nadmiernej ekspozycji na dym i inne zanieczyszczenia powietrza,
- kontrolowania czystości filtrów w klimatyzacji,
- stosowania oczyszczaczy powietrza,
- dbania o zdrowie zębów,
- utrzymywania właściwego nawilżenia powietrza.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.