Adrenoleukodystrofia – przyczyny, objawy i leczenie

Adrenoleukodystrofia to rzadka choroba genetyczna, która pojawia się głównie u chłopców oraz młodych mężczyzn. Schorzenie może mieć bardzo różny przebieg. Jego istotą są zaburzenia metabolizmu nasyconych kwasów tłuszczowych o wydłużonej cząsteczce i gromadzenie się cząsteczek VLCFA w ważnych narządach. Jakie są objawy choroby? Czy jej leczenie jest możliwe?

1. Co to jest adrenoleukodystrofia?

Adrenoleukodystrofia (ALD, ang. adrenoleukodystrophy), znana także jako choroba Siemerlinga-Creutzfeldta, to ciężkie i rzadkie, uwarunkowane genetycznie schorzenie dotykające chłopców oraz nastolatków i młodych mężczyzn.

Istotą choroby są zaburzenia przemian kwasów tłuszczowych o bardzo długich łańcuchach (ang. very long fatty acids, VLCFA), co prowadzi do nagromadzenia ich w różnych narządach, w istocie białej poszczególnych części mózgu, w korze nadnerczy oraz jądrach, co prowadzi do ich dysfunkcji. Z klinicznego punktu widzenia najbardziej istotne jest gromadzenie się ich w ośrodkowym układzie nerwowym oraz korze nadnerczy.

Zobacz film: "#dziejesięnazywo: Czym są badania prenatalne?"

2. Przyczyny adrenoleukodystrofii

Pierwsze opisy kliniczne odpowiadające adrenoleukodystrofii pochodzą z początków XX wieku. Dziś wiadomo, że za jej pojawienie się odpowiada wadliwy gen odziedziczony po matce, o typie dziedziczenia sprzężonego z chromosomem X. Objawy choroby wywołuje mutacja w genie ABCD1 w locus Xq28.

Chromosom X odpowiada u człowieka za determinację płci. U kobiet występują dwa chromosomy X, a u mężczyzn chromosom X i Y. W przypadku kobiet do rozwinięcia się pełnoobjawowej adrenoleukodystrofii zmutowane musiałyby być obydwa chromosomy X: jeden odziedziczony po matce, a drugi po ojcu.

3. Objawy choroby Siemerlinga-Creutzfeldta

Objawy ALD zależą od tego, kiedy ujawniła się choroba, a także stopnia jej zaawansowania, zmienności osobniczej, stosowanego leczenia i postaci schorzenia. Wyróżnia się kilka postaci adrenoleukodystrofii, każdej z nich towarzyszą inne objawy. To:

• postać mózgowa noworodkowa,
• postać mózgowa dziecięca (objawia się pomiędzy 3. a 10. rokiem życia),
• postać mózgowa młodzieńcza (manifestuje się pomiędzy 10. a 21. rokiem życia),
• postać mózgowa dorosłych (pojawia się po 21. roku życia),
• adrenomieloneuropatia (AMN), pojawia się najczęściej po ukończeniu 21. roku życia. Zmiany demielinizacyjne dotyczą głównie rdzenia kręgowego,
• izolowana niedoczynność kory nadnerczy: zajęta jest kora nadnerczy, nie występują objawy neurologiczne,
• asymptomatyczna.

Przyjmuje się, że zmiany patologiczne dotyczą przede wszystkim istoty białej OUN, kory nadnerczy oraz gonad męskich. To dlatego najczęściej początkowo pojawiają się problemy z pamięcią, rozumieniem zasłyszanych treści, logicznym myśleniem i orientacją w przestrzeni. Obserwuje się także nerwowość, roztargnienie, agresję, wycofanie i postępujące otępienie. Upośledzenie funkcji intelektualnych ma charakter postępujący.

W przebiegu adrenoleukodystrofii pojawiają się także problemy z chodzeniem, drgawki ogniskowe lub padaczkowe, objawy niedoczynności kory nadnerczy, a także głuchota i zaburzenia wzroku. Typowy jest niedorozwój jąder, ginekomastia (powiększenie gruczołów piersiowych), problemy z potencją i płodnością.

Z czasem dolegliwości i symptomy schorzenia są coraz poważniejsze. To na przykład zanik mięśni zwieraczy, trudności z połykaniem, niedowład kończyn, porażenia spastyczne. Choroba w przeciągu kilku lat prowadzi do kalectwa, stanu wegetatywnego lub zgonu. W niektórych jej postaciach zaburzenia neurologiczne nie postępują gwałtownie. Wówczas ograniczają się do dysfunkcji zwieraczy oraz spastycznego niedowładu kończyn dolnych.

4. Rozpoznanie i leczenie ALD

W diagnostyce choroby bierze się pod uwagę wywiad rodzinny, a także typowe, nasilające się objawy neurologiczne, związane z demielinizacją istoty białej mózgu i rdzenia kręgowego. Drugą główną cechą choroby jest pierwotna niedoczynność kory nadnerczy, która często poprzedza rozwój objawów neurologicznych.

Dotychczas nie opracowano leku, która eliminowałby chorobę Siemerlinga-Creutzfeldta. Jedną z najpopularniejszych metod terapii, zwłaszcza gdy zabieg zostanie przeprowadzony na wczesnym etapie, jest przeszczep szpiku kostnego lub komórek macierzystych z krwi obwodowej lub pępowinowej. Niestety nie każdy zabieg jest skuteczny (może dojść do odrzucenia obcych komórek dawcy przez organizm biorcy), a nawet jeśli procedura zakończy się sukcesem, wpływa to jedynie na spowolnienie choroby. Niemożliwe jest jej wyleczenie.

W przypadku osób, które chorują na adrenoleukodystrofię bardzo duże znaczenie ma podawanie hormonów, które produkuje kora nadnerczy i gonady, jak również rehabilitacja ruchowa oraz specjalna dieta.

Kluczowe jest ograniczanie lub wyeliminowanie z jadłospisu nasyconych kwasów tłuszczowych i zastąpienie ich nienasyconymi kwasami tłuszczowymi. Możliwa jest także terapia preparatem o nazwie olej Lorenza, który częściowo blokuje konwersję tłuszczów do VLCFA.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.