Ampicylina – działania, wskazania i przeciwwskazania
Ampicylina to antybiotyk β-laktamowy z grupy aminopenicylin o szerokim spektrum działania. Działa bakteriobójczo na drobnoustroje chorobotwórcze. Jest wrażliwy na bakteryjne β-laktamazy. Stosuje się go w terapii zakażeń, które objęły układ mięśniowy, moczowy, nerwowy, oddechowy czy sercowo-naczyniowy. Jakie są przeciwwskazania?
1. Co to jest ampicylina?
Ampicylina jest organicznym związkiem chemicznym i antybiotykiem należącym do grupy antybiotyków β-laktamowych o szerokim zakresie działania.
To półsyntetyczna penicylina dostępna w wielu formach: jako tabletki, zawiesina, proszek do sporządzania roztworu do infuzji czy proszek do sporządzenia roztworu do wstrzykiwań. Można ją stosować doustnie, domięśniowo (w postaci soli sodowej) i dożylnie.
Substancja została odkryta w 1958 roku. Wprowadzono ją na rynek farmaceutyczny w roku 1961. Obecnie znajduje się na liście leków podstawowych Światowej Organizacji Zdrowia.
2. Właściwości i działanie ampicyliny
Ampicylina to antybiotyk o budowie pierścienia beta-laktamowego i działaniu bakteriobójczym. Jest wrażliwa na działanie β-laktamaz. Działa przeciwbakteryjnie na wiele bakterii gram-dodatnich, takich jak:
- α- i β-hemolizujące paciorkowce,
- Streptococcus pneumoniae,
- gronkowce (szczepy niewytwarzające penicylinazy),
- Bacillus anthracis,
- Clostridium spp.,
- Corynobacterium xerose,
- większość enterokoków,
- bakterie gram-ujemne, takie jak Escherichia coli, Haemophilus influenzae, Neisseria gonorrhoeae, Neisseria meningitidis, Proteus mirabilis, wiele szczepów Salmonella, Shigella spp.
Antybiotyk ten nie działa na bakterie wytwarzające penicyliznazy - szczepy gronkowców, Pseudomonas aeruginosa, Proteus vulgaris, Klebsiella, Enterobacter, część szczepów Escherichia coli, Rickettsia, Mycoplasma oraz Miyagawanella. Mechanizm działania ampicyliny polega na blokowaniu białek budujących ściany komórkowe bakterii, co prowadzi do rozpadu komórki bakteryjnej.
3. Wskazania do stosowania ampicyliny
Ampicylina jest stosowana w leczeniu ostrych i przewlekłych zakażeniach układu oddechowego i moczowego, także układu pokarmowego, skóry oraz tkanek miękkich, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych oraz zapalenia wsierdzia. Podaje się ją również profilaktycznie w sytuacji zagrażającej zakażeniem wywołanym przez paciorkowca typu B.
4. Dawkowanie ampicyliny
Ampicylina obecnie jest używana rzadko, nie ma wielu zamienników. W formie tabletek występuje wyłącznie jako prolek - sultamycylina (Unasyn). Dostępna jest także ampicylina dożylna w formie proszku do sporządzania roztworu do wstrzykiwań (Ampicillin, Unasyn).
Dawkowanie ampicyliny zależy od kilku czynników, takich rodzaj choroby (wskazanie), jej przebieg, ciężkość zakażenia czy wiek, masa i stan zdrowia pacjenta. Dawka, sposób podania, częstotliwość aplikacji leku jest zalecana przez lekarza.
Maksymalna dawka dobowa ampicyliny wynosi:
- dla dorosłych wynosi 14 g,
- u dzieci o wadze do 20 kg - 50mg na kg masy ciała,
- u noworodków o wadze do 2 kg od 50 do 100 mg na kg masy ciała, zaś u noworodków o wadze powyżej 2 kg od 150 do 200mg na kg masy ciała.
Ampicylinę należy przyjmować na pusty żołądek, pół godziny przed posiłkiem. Zażywanie jej podczas jedzenia sprawia, że wchłanianie substancji jest zatrzymane.
Dawkowanie ampicyliny doustnej jest zawsze zależne od wieku, stanu i rodzaju choroby, na jaką cierpi pacjent. Zazwyczaj jest to 250 lub 500 miligramów podawanych w równych odstępach co 6 lub 12 godzin, choć przy zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych może być konieczne nawet przyjmowanie 2 gramów antybiotyku co 4 godziny.
Natomiast ampicylina w ampułkach podawana jest domięśniowo lub dożylnie. W zależności od stanu pacjenta i jednostki chorobowej co 6 godzin podaje się jednorazowo 12,5 do 50 mg preparatu na każdy kilogram masy ciała. Dawkowanie zawsze ustala lekarz, aczkolwiek warto też zaznajomić się z ulotką ampicyliny przed rozpoczęciem podawania leku.
5. Przeciwwskazania i skutki uboczne
Ampicylina nie może być stosowana zawsze i u każdego pacjenta. Przeciwwskazaniem jest:
- nadwrażliwość na ampicylinę i antybiotyki ß-laktamowe, tj. penicyliny, cefalosporyny, cefamycyny, karbapenemy i monobaktamy,
- białaczka limfatyczna,
- mononukleoza zakaźna.
Ampicylina w ciąży i w okresie karmienia piersią powinna być przepisywana wyłącznie wtedy, gdy jest to konieczne, a korzyści z terapii przewyższają ryzyko pojawienia się działań niepożądanych tak u kobiety, jak i dziecka (substancja przenika przez łożysko do krwi płodu oraz do kobiecego pokarmu).
Ze stosowaniem ampicyliny związane jest ryzyko wystąpienia skutków ubocznych. To na przykład zapalenie jamy ustnej i dziąseł, rzekomobłoniaste zapalenie jelit oraz uczulenie na penicylinę. Wskazuje na to:
- reakcja alergiczna pojawiająca się na skórze (rumień grudkowo-plamkowy, wysypka pokrzywkowa, świąd skóry),
- dolegliwości ze strony układu pokarmowego (nudności, ból brzucha, wzdęcia, brak apetytu wymioty, biegunka).
Po przedawkowaniu ampicyliny może wystąpić biegunka, nudności i wymioty, porażenie OUN oraz drgawki.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.