Atrofia – czym jest? Rodzaje atrofii. Atrofia pochwy, mięśni i skóry
Atrofia to częściowe lub całkowite zmniejszenie objętości jakiegoś narządu lub tkanek w ludzkim ciele. Przyczyny atrofii obejmują mutacje (które mogą zniszczyć gen budujący narząd), zły sposób odżywiania, brak aktywności fizycznej, niski poziom estrogenów, stosowanie sterydów anabolicznych. Co warto wiedzieć o zaniku? Czy atrofię można leczyć?
1. Czym jest atrofia?
Co to jest atrofia? Atrofia to termin używany w medycynie na określenie zaniku, inaczej wiądu, czyli zmniejszenia objętości. Taki zanik może dotyczyć jakiejś komórki, tkanki, narządu lub części ciała. Atrofia może dotknąć miedzy innymi mięśni, mózgu, skóry, narządów płciowych.
U pacjentów w wieku podeszłym często występuje starczy zanik tkanek. Kobiety w wieku podeszłym mogą uskarżać się na starcze, atroficzne (zanikowe) zapalenie pochwy. Na atrofię narażeni są również pacjenci ze stwardnieniem rozsianym. W ich przypadku może dojść do wczesnego zaniku kory mózgowej.
2. Rodzaje i typy atrofii
Specjaliści wyróżniają dwa rodzaje atrofii. Pierwszym rodzajem jest zanik fizjologiczny. Drugi rodzaj atrofii ma podłoże patologiczne. Można to wytłumaczyć w następujący sposób. Atrofia niektórych narządów może być uwarunkowana fizjologicznie, mieć ścisły związek z wiekiem pacjenta lub wynikać z pewnych patologii (zjawisko to może wystąpić np. w przebiegu stwardnienia rozsianego).
Typy atrofii
Ze względu na miejsce, którego dotyka, i przyczyny, która ją wywołują, typy są bardzo różne. Może wystąpić zanik starczy (pojawia się wraz z wiekiem), który obejmuje serce i mózg.
Innym typem atrofii jest ta z niedożywienia (obejmuje m.in. tkankę tłuszczową), z ucisku (np. w okolicach kości), z braku czynności (gdy np. na dłuższy czas jedna z kończyn musi być unieruchomiona). Innym typem atrofii jest zanik z odnerwienia obejmujący np. mięśnie, oraz hormonalny (np. atrofia nabłonka pochwy).
3. Atrofia narządów
Atrofia, zwana również zanikiem może dotyczyć różnych narządów. Lekarze często mają do czynienia z atrofią skóry, związaną z naturalnymi procesami starzenia się organizmu. Zanik skóry objawiający się w postaci ścieńczenia, osłabienia sprężystości czy zwiększonej podatności na obrażenia może być również wynikiem chorób skóry.
U niektórych pacjentów może wystąpić zanik błony śluzowej gardła i nosa na skutek stosowania niektórych środków farmakologicznych. W przebiegu tego problemu zdrowotnego mogą wystąpić takie objawy jak: krwawienia z nosa, nadmierna suchość gardła, problemy z przełykaniem, suchość błon śluzowych nosa.
U kobiet może z kolei wystąpić dystrofia pochwy, w przebiegu której dochodzi do stopniowego zmniejszania się objętości tkanek w obrębie narządów płciowych. Problemem pacjentek może być również:
- atrofia warg sromowych, określana również jako zanik warg sromowych
- zanik pochwy i atrofia sromu (zmiany atroficzne mogą objawiać się świądem narządów intymnych, utratą włosów łonowych; u pacjentek błona śluzowa pochwy staje się nadmiernie przesuszona).
- atrofia endometrium, oznaczająca zanik błony śluzowej wyściełającej macicę (niektóre kobiety używają określenia atrofia lub zanik macicy). Zanik endometrium po menopauzie jest problemem niezwykle powszechnym u płci damskiej. U pacjentek dotkniętych tą dolegliwością występuje cienka ścianka macicy. Atroficzne endometrium stanowi następstwo niedoboru estrogenów w organizmie.
Bez względu na płeć, zmiany atroficzne mogą dotyczyć również innych narządów. Popularnym problemem zdrowotnym pacjentów jest atrofia trzustki (trzustka atroficzna, trzustka zanikowa). Przyczyną takiego stanu może być przewlekłe zapalenie trzustki. Do prawidłowego rozpoznania niezbędny jest jednak wywiad oraz badanie fizykalne, ultrasonografia oraz tomografia komputerowa trzustki.
3.1. Atrofia mięśni
Do zaniku mięśni, spowodowanego zaburzeniem w nerwach, może dojść z kilku przyczyn. Najczęściej ten typ atrofii spowodowany jest przez urazy, choroby genetyczne, ogólnoustrojowe, inne choroby neurologiczne, urazy kręgosłupa, kontuzje unieruchamiające pacjenta. Chorobami, które przyczyniają się do powstania atrofii mięśni, są najczęściej:
- zespół Guillaina-Barrego,
- stwardnienie rozsiane,
- dystrofia mięśniowa,
- neuropatia cukrzycowa,
- stwardnienie zanikowe boczne,
- reumatoidalne zapalenie stawów,
- rdzeniowy zanik mięśni.
Atrofia mięśniowa może pojawić się też z innych przyczyn. Należą do nich np. brak aktywności fizycznej, unieruchomienie kończyny na kilka tygodni czy starzenie się. W przypadku wystąpienia tego typu dolegliwości konieczne jest przeprowadzenie rehabilitacji pod okiem fizjoterapeuty. To główna, jak na chwilę obecną, metoda leczenia atrofii mięśni.
3.2. Atrofia pochwy
U kobiet po menopauzie może wystąpić dolegliwość zwana atroficznym zapaleniem pochwy, czyli atrofia pochwy. Charakteryzuje się ona zmniejszaniem grubości nabłonka ścian pochwy, a w rezultacie ich zanik.
Do powstania zanikowego zapalenia pochwy przyczynia się niedobór estrogenów, które odpowiadają za utrzymanie prawidłowego dopływu krwi do tkanek pochwy. Choć najczęściej hormon ten zmniejsza się po menopauzie, to do takiego stanu rzeczy może też dojść po usunięciu jajników czy chemioterapii.
Objawy atrofii tego typu to przede wszystkim: suchość pochwy i swędzenie pochwy, występowanie nieprawidłowych upławów i nadżerek nabłonkowych, ból podczas stosunku oraz krwawienie tuż po nim.
Atroficzne zapalenie pochwy leczy się hormonalną terapią zastępczą, gdyż celem jest podwyższenie poziomu estrogenów. Estrogeny stosuje się ogólnoustrojowo bądź miejscowo. Na nabłonek pochwy można zastosować również inne środki np. kremy, glubulki dopochwowe oraz maści lecznicze.
U niektórych kobiet zmiany atroficzne w obrębie narządów płciowych mogą mieć jeszcze bardziej rozległy charakter. Mogą one dotyczyć łechtaczki (zanik łechtaczki), warg sromowych, pochwy oraz cewki moczowej. U wielu pacjentek występuje atrofia szyjki macicy. Zanikowe zapalenie sromu, określane także jako atroficzne zapalenie sromu stanowi częsty problem kobiet w wieku okołomenopauzalnym.
Wiele pacjentek zastanawia się czym są zmiany odczynowe związane z atrofią. Wyniki badania cytologii sugerujące zmiany odczynowe związane z atrofią u pacjentek po menopauzie należy interpretować jako zmiany związane z zanikiem tkanek. Są one typowe dla tego wieku. Przeprowadzona cytologia może wykazać atrofię.
Zobacz także:
3.3. Atrofia skóry
Atrofia skóry związana jest z procesami starzenia i występuje przy wielu chorobach skóry. Narażenie cery na kontakt z różnymi czynnikami, takimi jak słońce, wpływa na jej widoczne zewnętrzne starzenie.
Do szybkiego procesu starzenia dochodzi poprzez zanik włókien kolagenowych. Z upływem czasu zmianie ulega też naturalne nawilżenie skóry.
Również obniżenie poziomu hormonów, palenie papierosów, a nawet osłabienie stanu psychicznego może doprowadzić do zniszczenia naczyń krwionośnych, a tym samym do atrofii skóry.
Jak wygląda skóra atroficzna? Jest bardzo cienka, mało elastyczna. Przydatki skóry zanikają, powstają natomiast głębokie różne rodzaje zmarszczek. Dochodzi do zwyrodnień tkanki łącznej, czego wynikiem jest zanik włókien kolagenowych.
Atrofia skóry może mieć charakter wrodzony lub nabyty, może być też konsekwencją różnych dermatoz. Leczenie atrofii skóry polega na wstrzykiwaniu implantów kolagenu. Ważne jest też używanie kosmetyków przeciwsłonecznych.
3.4. Atrofia jąder
Atrofia jąder, znana również jako zanik jąder jest stanem, w którym męskie gruczoły płciowe ulegają skurczeniu. Jakie są przyczyny tego problemu zdrowotnego? Za najpopularniejszą przyczynę zaniku męskich gruczołów uznaje się stosowanie sterydów anabolicznych tzn. syntetycznych substancji, pochodnych męskiego testosteronu. Środki te wykazują działanie anaboliczne i przyspieszają przyrost masy mięśniowej. Kolejną przyczyną zaniku jąder jest nieprawidłowe funkcjonowanie naczyń krwionośnych, odpowiadających za dostarczanie krwi do jąder.
Objawy atrofii jąder to przede wszystkim kurczenie się jednego lub obu gruczołów, zmniejszenie popędu płciowego, zaburzenia funkcji seksualnych. Pacjenci borykający się z atrofią mogą zaobserwować u siebie również zmniejszenie ilości zarostu na twarzy oraz zmniejszenie ilości włosów łonowych.
W leczeniu atrofii jąder wykorzystuje się środki farmakologiczne np. takie, które zawierają testosteron. Jeśli problem atrofii jest ściśle związany ze stosowaniem sterydów anabolicznych, wskazane jest zaprzestanie stosowania tego typu środków.
3.5. Atrofia nerwu wzrokowego
Nerw wzrokowy jest drugim nerwem czaszkowym, który pełni ważną rolę w przewodzeniu impulsów wzrokowych z oka do mózgu. Atrofia nerwu wzrokowego powoduje stopniową utratę zdolności widzenia u pacjentów. Zanik nerwu może być związany z chorobą genetyczną, ale nie jest to reguła. Niektórzy pacjenci mają dziedziczną atrofię nerwu wzrokowego. Wada ta może być dziedziczona autosomalnie dominująco, autosomalnie recesywnie lub mitochondrialnie. W niektórych przypadkach wada ma charakter recesywny związany z chromosomem X.
Atrofia nerwu wzrokowego jest częsta u pacjentów dotkniętych zespołem Wolframa. U osób chorych na zespół Wolframa prócz zaniku nerwów wzrokowych zaobserwować można również inne objawy np. zaburzenia słuchu lub całkowitą głuchotę, niski wzrost, zaburzenia węchu, niepełnosprawność intelektualną (upośledzenie umysłowe).
3.6. Atrofia mózgu
Atrofia mózgu, inaczej atrofia tkanki mózgowej jest pojęciem określającym zmniejszenie objętości mózgu ludzkiego. Zmiany związane z atrofią mózgu mogą wynikać z naturalnego procesu starzenia się organizmu.
Atrofia mózgu stanowi również częsty problem osób dotkniętych stwardnieniem rozsianym. Badania specjalistów z zakresu neurologii potwierdzają, że mózg pacjentów chorujących na tę przewlekłą chorobę układu nerwowego zmniejsza się w stosunku do ich wieku metrykalnego. Zanik tkanki mózgowej u osób ze stwardnieniem rozsianym może powodować problemy z widzeniem, zaburzenia równowagi, problemy z chodzeniem, drżenie oraz sztywność mięśni. U pacjentów tych mogą także występować zaburzenia mowy, zaburzenia czynności pęcherza moczowego.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.
