Badania przesiewowe to badania, które mają na celu wykrycie choroby u osób nie wykazujących żadnych jej objawów. Wczesne wykrycie chorób w populacji może przyczynić się do wcześniejszego leczenia, co z kolei prowadzi do zmniejszenia współczynnika umieralności i zachorowań. Chociaż badania te mogą doprowadzić do wczesnego postawienia diagnozy, to nie zawsze przynoszą one korzyści. Zdarza się, że diagnoza postawiona w wyniku badania przesiewowego jest błędna, a dobre wyniki badania dają fałszywe poczucie bezpieczeństwa.
1. Typy badań przesiewowych
Hemoglobina to czerwony barwnik krwi zawarty w erytrocytach, który składa się z globiny i hemu. Oznacza się ją skrótami Hb lub HGB. Odpowiada...
- badania całej populacji, podczas których bada się wszystkie osoby należące do danej grupy (na przykład dzieci w danym wieku)
- badania w grupie wysokiego ryzyka, czyli badanie mniejszej grupy osób, u których istnieją pewne czynniki ryzyka (na przykład rodzina, w której u jednego z członków zdiagnozowano chorobę dziedziczną).
Obecnie przeprowadzanych jest wiele rodzajów badań profilaktycznych. Należą do nich:
- Test PPD, czyli próba tuberkulinowa – badanie diagnostyczne przeprowadzane w celu rozpoznania gruźlicy.
- Test skali depresji Becka – kwestionariusz pomagający zdiagnozować depresję.
- Badanie alfa-fetoproteiny – badania profilaktyczne kobiet w ciąży w celu wykrycia pewnych nieprawidłowości płodu.
- Badanie przesiewowe chorób nowotworowych – badania przeprowadzane we wcześniejszych stadiach raka, kiedy może on być jeszcze wyleczony, a leczenie wymaga mniej inwazyjnych zabiegów. Do tych badań należą: badanie cytologiczne pochwy (wykrywa zmiany nowotworowe i zapobiega rakowi szyjki macicy), mammografia (wykrywa raka piersi), kolonoskopia (wykrywa raka jelita grubego), badania profilaktyczne raka prostaty (badanie per rectum oraz badanie przesiewowe krwi na poziom antygenów prostaty).
Oprócz tego w niektórych krajach przeprowadza się badania przesiewowe u dzieci w wieku szkolnym pod kątem problemów słuchu i wzroku, skoliozy oraz próchnicy.
2. Zalety i wady badań przesiewowych
Najważniejszą zaletą badań przesiewowych jest fakt, że pomagają one wykryć choroby we wczesnych stadiach, czyli zwykle przed pojawieniem się pierwszych objawów. Na tym etapie leczenie jest znacznie bardziej skuteczne oraz mniej inwazyjne. W najlepszych przypadkach udaje się uratować życie. Są jednak pewne wady badań przesiewowych. Przede wszystkim badania te nie są doskonałe. Może się zdarzyć, że zdiagnozuje się chorobę u osoby zdrowej, lub nie wykryje się jej u osoby chorej. Poza tym są one kosztowne i stresujące dla osób, u których są przeprowadzane, a także u których błędnie wykryto choroby.
Mimo wielu wad badań przesiewowych należy pamiętać, że korzyści z nich płynące są ogromne. Trudno policzyć, ilu ludziom badania profilaktyczne uratowały życie, a w tym świetle koszty i stres a nimi związane schodzą na dalszy plan.
Bibliografia
- Szczeklik A. (red.), Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, Kraków 2011, ISBN 978-83-7430-289-0
- Kokot F. (red.), Choroby wewnętrzne, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006, ISBN 83-200-3368-3
- Steciwko A. (red.), Algorytmy diagnostyczne w praktyce lekarza rodzinnego, Urban & Partner, Wrocław 2006, ISBN 978-83-89581-78-5
- Kabata J., Kalinowski L., Szczepańska-Konkel M., Angielski S. Badania laboratoryjne w codziennej praktyce - wartości referencyjne i interprertacje, Makmedia, Gdańsk 2005 , ISBN 83-88322-18-4
