Beta-karoten – działanie, źródła, niedobór i nadmiar
Beta-karoten, czyli prowitamina A, to związek należący do karotenoidów występujący w roślinach o żółtym i pomarańczowym zabarwieniu. Można go pozyskiwać z pożywienia, ale i suplementować. β-karoten jest ważny, ponieważ ma działanie oksydacyjne, korzystnie wpływa na odporność, wzrok i kondycję skóry. Co warto wiedzieć?
1. Co to jest beta-karoten?
Beta-karoten to organiczny związek chemiczny należący do karotenoidów, czyli pomarańczowych, czerwonych i żółtych barwników roślinnych. To najsilniejsza prowotamina A. Oznacza to, że jest substancją, z której organizm człowieka, przy pomocy enzymów wątrobowych i nienasyconych kwasów tłuszczowych, wytwarza witaminę A. Ponieważ ludzie nie potrafią go syntezować, bardzo ważne jest, by β-karoten dostarczać wraz z pożywieniem.
Beta-karoten zawierają warzywa i owoce. Związek naturalnie występuje w komórkach roślin, nadając im pomarańczową barwę. Jego zawartość jest zmienna i zależy od odmiany roślin, uprawy i innych czynników.
Jakie są naturalne źródła beta-karotenu? Warto go szukać w:
- marchwi, dyni, natce pietruszki, jarmużu, pomidorach, papryce, brokułach, brukselce i sałacie,
- pomarańczach, wiśniach, melonach, arbuzach, morelach czy brzoskwiniach.
Karoteny są wykorzystywane w technologii jako substancja dodatkowa (E160a).
2. Działanie beta-karoten
β-karoten, dostarczany wraz z pożywieniem, zostaje przekształcony w jelicie cienkim do retinalu. Ten z kolei jest redukowany do retinolu magazynowanego głównie w wątrobie. Jakie ma właściwości?
Beta-karoten pozytywnie wpływa na funkcjonowanie wzroku. Korzystnie działa na układ immunologiczny. Przyczynia się między innymi do ochrony przed drobnoustrojami.
Chroni również przed zmianami nowotworowymi i schorzeniami neurodegeneracyjnymi, a także miażdżycowymi, ponieważ redukuje poziom złego cholesterolu. Dzięki regularnemu spożywaniu produktów bogatych w beta-karoten można także zapobiegać chorobom płuc.
Beta-karoten może chronić organizm przed powikłaniami po radioterapii i chemioterapii. Nawet nieprzekształcony w witaminę A, broni organizm przed wolnymi rodnikami (neutralizuje je). Jest silnym utleniaczem.
Związek korzystnie wpływa na skórę: wzmacnia ją i poprawia kondycję oraz koloryt. Chroni także przed negatywnym wpływem promieni słonecznych, zmniejszając wrażliwość na promieniowanie UV, dzięki czemu obniża ryzyko poparzenia i przebarwień. Nie bez znaczenia jest, że beta-karoten nie tylko pielęgnuje opaleniznę, ale i wspiera regenerację skóry po ekspozycji na słońce. Szczególną właściwością beta karotenu jest opóźnianie procesu starzenia się organizmu.
Szczególne wskazania do stosowania beta-karotenu to:
- choroby skóry: fotodermatozy, osutki i pokrzywki świetlne, bielactwo,
- przygotowanie skóry na działanie promieniowania słonecznego,
- zaburzenia widzenia o zmierzchu.
3. Objawy niedoboru w organizmie
Niedobór beta-karotenu łatwo zauważyć. Do najczęstszych symptomów świadczących o braku tego związku można zaliczyć:
- problemy ze wzrokiem,
- łamliwość paznokci,
- nadmierne wypadanie włosów,
- suchość w gardle,
- matową, suchą i szorstką skórę.
β-karoten jest bezpieczną odmianą karotenu, gdyż organizm przetwarza tylko taką jego ilość, jaka jest mu potrzebna.
4. Beta-karoten tabletki i kapsułki
Beta-karoten można pozyskiwać nie tylko z naturalnych źródeł, ale i suplementów diety. Najbardziej rozpowszechnione są tabletki oraz kapsułki. Warto pamiętać, że związek zawarty w pożywieniu jest szybciej przyswajalny przez organizm, a i lepiej sobie radzi z antyoksydacją.
Tabletki z beta karotenem można kupić zarówno w aptekach, jak i różnych sklepach stacjonarnych i internetowych (np. ze zdrową żywnością). Spotyka się preparaty jednoskładnikowe i wieloskładnikowe. Wówczas beta-karoten często podawany jest razem z witaminami E, D, B i wapniem. Koszt opakowania zawierającego 100 sztuk tabletek nie przekracza 25 złotych.
Suplementując beta-karoten warto pamiętać, że przeciwwskazaniem do zażywania preparatów jest nie tylko nadwrażliwość na lek, ale i ciężka niewydolność wątroby i nerek. Ponadto istnieje ryzyko działań niepożądanych, takich jak bóle brzucha, biegunka oraz przejściowe żółte zabarwienie skóry. Zmiany nie są trwałe i znikają po kilku tygodniach po odstawieniu suplementu.
Należy również uważać z paleniem papierosów. Beta-karoten nie działa antyoksydacyjnie i nie zmniejsza ryzyka rozwoju nowotworu płuc, a wręcz przeciwnie. Przy zażywaniu prowitaminy A w postaci suplementu zwiększa go.
5. Nadmiar beta-karotenu
Organizm przetwarza beta-karoten w witaminę A w takiej ilości, jakiej potrzebuje. Nie prowadzi to do groźnych nadmiarów związku. Inaczej jest w przypadku suplementacji. To dlatego zawsze należy zapoznać się z informacjami i sposobem dawkowania substancji, jakie podaje producent preparatu. Warto także pamiętać, że beta-karoten jest prekursorem witaminy A, której nadmiar w ciąży może się przyczynić do rozwoju wad płodu. Przed zastosowaniem preparatów witaminowych zawierających beta-karoten należy skonsultować się z lekarzem.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.