Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD) – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Co to jest ChAD i co to jest dwubiegunowość? Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD, zaburzenie afektywne dwubiegunowe, dwubiegunowość, zaburzenie bipolarne), to zaburzenie psychiczne charakteryzujące się poważnymi wahaniami nastroju, które wykraczają poza naturalne zmiany samopoczucia.

Co to dwubiegunowość? Schorzenie polega na naprzemiennym występowaniu epizodów manii i depresji, mogą być one rozdzielone okresami remisji. Objawy choroby dwubiegunowej mają negatywny wpływ na funkcjonowanie chorego i jego bliskich. Choroba ChAD była w przeszłości nazywana depresją maniakalną, psychozą afektywną lub maniakalno-depresyjną oraz cyklofrenią.

Zaburzenie dwubiegunowe (choroba bipolarna) dzieli się na dwa główne rodzaje:

• ChAD typu I - naprzemienne występowanie depresji i manii,
• ChAD typu II - okresy depresji i hipomanii.

Co to depresja dwubiegunowa? Objawy depresji dwubiegunowej (objawy bipolar) to obniżenie nastroju i samooceny, spadek energii, smutek, przygnębienie oraz poczucie winy. Osoba dwubiegunowa traci dotychczasowe zainteresowania, nie ma na nic ochoty, cierpi na zaburzenia snu, problemy z pamięcią i koncentracją.

Mania w afektywnej chorobie dwubiegunowej to euforia, nadmierna radość, nadpobudliwość i wzrost siły życiowej. Mania w ChAD charakteryzuje się szczególnym pobudzeniem, osoby w tej fazie stają się chorobliwe rozrzutne, inicjują kontakty seksualne z dużą liczbą osób, mają sto pomysłów na minutę, słowotok, gonitwę myśli i nie odczuwają potrzeby snu.

Hipomania w chorobie psychicznej dwubiegunowej (osobowość hipomaniakalna) to łagodniejsza wersja manii, charakteryzuje się mniejszym nasileniem objawów i krótszym czasem trwania. Pacjent ma lekko podwyższony nastrój i mniejszą potrzebę snu, zdarza się, że ma ochotę podjąć ryzyko, ale w większości przypadków kontroluje swoje zachowanie.

Pierwsze objawy ChAD są mniej intensywne i pojawiają się stopniowo, zwykle w pierwszej kolejności rozpoznawane są wahania nastroju, nadmierna senność lub zwiększona aktywność w ciągu doby oraz zaburzenia apetytu.

Na czym polega choroba dwubiegunowa? Maniakalne i depresyjne objawy dwubiegunowości są skrajnie różne. Depresja dwubiegunowa to zauważalny spadek nastroju, utrata radości z życia, nadmierne zmęczenie i zaburzenia koncentracji.

Chory ma problem w wykonaniu codziennych czynności, takich jak wstanie z łóżka czy umycie zębów. Cierpi na nadmierną senność, spadek popędu seksualnego i problemy z apetytem. Może doświadczać również wzmożonego napięcia lub lęku, myśli samobójczych oraz poczucia winy.

Objawy choroby afektywnej dwubiegunowej (objawy dwubiegunówki) to również pesymistyczna ocena przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, poczucie beznadziei i braku kontroli nad własnym życiem.

Osoba dwubiegunowa podczas epizodu maniakalnego odczuwa nadmierną radość i szczęście bez względu na sytuację, jest wesołkowata i nadpobudliwa. Odczuwa przyspieszenie myśli, ma wrażenie chaosu, niekiedy wypowiada się w sposób nielogiczny.

Maniakalne objawy choroby dwubiegunowej to również wzrost życiowej energii, brak uczucia zmęczenia i potrzeby snu. Chory podejmuje ryzykowne i niebezpieczne zachowania, może wdawać się w bójki, zwiększać intensywność kontaktów seksualnych bez zabezpieczenia czy przekraczać prędkość w trakcie jazdy samochodem.

Ma wrażenie, że może wszystko i nic go nie powstrzyma. Nadużywa alkoholu i substancji psychoaktywnych, ma tendencję do zaciągania kredytów, wydawania pieniędzy i uprawiania hazardu. Objawy zaburzeń afektywnych dwubiegunowych to też nadmierne poczucie własnej wartości i niezwykle optymistyczna wizja przyszłości.

Zaawansowane objawy zaburzenia dwubiegunowego to także urojenia wielkościowe, czyli przekonanie o posiadaniu misji, mocy uzdrawiającej lub wysokiej pozycji społecznej. Podczas epizodu manii dwubiegunowej bipolarna osoba mało je i pije, co prowadzi do szybkiej utraty masy ciała, a nawet odwodnienia i wyczerpania.

Jak rozpoznać dwubiegunowość? Choroba dwubiegunowa afektywna potocznie określana jako dwubiegunówka jest stosunkowo trudna do rozpoznania, ponieważ epizody manii i depresji mogą występować w różnych odstępach czasowych.

Zaburzenie ChAD bardzo często rozpoznawane jest błędnie albo w ogóle nie zostaje zdiagnozowane. Najczęściej mylone jest oczywiście z depresją, głównie dlatego, że faza manii rzadko komukolwiek kojarzy się z chorobą.

Do pełnej diagnozy zwykle potrzebnych jest kilka epizodów i dłuższa obserwacja. Niezwykle istotna jest też diagnostyka różnicowa w celu wykluczenia zaburzeń lękowych, odżywiania, schizofrenii dwubiegunowej, ADHD lub uzależnienia od substancji psychoaktywnych.

W rozpoznaniu może być wykorzystany również test na chorobę afektywną dwubiegunową, który składa się z kilkunastu pytań określających zmiany w nastroju i zachowaniu. Test na dwubiegunowość (test na bipolarność) dostępny jest również online. Postawienie właściwej diagnozy ChAD i wdrożenie skutecznego leczenia w większości przypadków następuje dopiero po około 10 latach.

Przyczyny dwubiegunowości afektywnej nie zostały ustalone, bierze się pod uwagę wpływ czynników, takich jak:

• uwarunkowania genetyczne,
• zaburzenia równowagi neuroprzekaźników w mózgu,
• choroby somatyczne,
• nadużywanie alkoholu lub narkotyków,
• trudne zdarzenia życiowe, takie jak śmierć bliskiej osoby czy doświadczanie przemocy.

Długoterminowe badania prowadzone w różnych grupach społecznych udowodniły, że ChAD jest chorobą dziedziczną. Rodziny, w których pojawiała się osobowość bipolarna miały wskaźnik dziedziczenia na poziomie 75 procent.

Uważa się, że za podatność na chorobę afektywną dwubiegunową odpowiada kombinacja kilkunastu, a nawet kilkudziesięciu genów. Ryzyko zachorowania zwiększa występowanie schorzenia w kilku pokoleniach.

Jak wyjść z choroby dwubiegunowej? Osoba z diagnozą ChAD kwalifikuję się do leczenia farmakologicznego. Leczenie choroby dwubiegunowej może zostać podjęte niezależnie do tego, w jakiej fazie znajduje się pacjent.

Najczęściej podczas farmakoterapii stosuje się leki normotymiczne, czyli tzw. stabilizatory, antydepresanty oraz leki neuroleptyczne w fazach manii. Leczenie ChAD może być długotrwałe, a w przypadku niektórych pacjentów może trwać nawet do końca życia. Dobre wyniki przynosi również połączenie farmakoterapii z psychoterapią.

Czy choroba dwubiegunowa jest groźna? Nieleczona choroba dwubiegunowa rujnuje życie rodzinne, zawodowe i społeczne. Skutki nieleczonej choroby dwubiegunowej to utrata pracy, rozpad relacji z innymi ludźmi, uzależnienie od alkoholu i narkotyków, długi finansowe, problemy prawne, a nawet próby samobójcze.