Chrzan pospolity – właściwości lecznicze, zastosowanie, przeciwwskazania

Chrzan pospolity (Armoracia rusticana) to bylina należąca do rodziny kapustowatych (Brassicaceae). Znana ze swojego charakterystycznego ostrego smaku i zapachu, roślina wykorzystywana jest przede wszystkim w celach kulinarnych. Jednak posiada ona także duży potencjał leczniczy, który w medycynie ludowej wykorzystywany jest od bardzo dawna. Roślina znajduje również zastosowanie w kosmetyce.

Chrzan pospolity występuje w Europie, umiarkowanej części Azji i Ameryce Północnej. W Polsce rośnie pospolicie na całym obszarze. Często uprawiany jest w przydomowych ogrodach, jednak można pozyskiwać go także z dzikich miejsc, w szczególności z wilgotnych obszarów.

Jak wygląda chrzan pospolity? Roślina posiada grube, mięsiste korzenie w jasnożółtym kolorze (w przekroju białe). Są one jadalną częścią rośliny. Wyróżniają się bardzo intensywnym zapachem oraz ostrym smakiem.

Wzniesiona łodyga osiąga do 150 cm wysokości. Jest rozgałęziona w górnej części. Liście chrzanu pospolitego mają imponujące rozmiary (nawet do 100 cm długości), posiadają także lekko ząbkowane krawędzie i intensywną, ciemnozieloną barwę. Są kolejną jadalną częścią rośliny.

Chrzan pospolity kwitnie od maja do lipca, wówczas pojawiają się malutkie, białe kwiaty, zebrane w kwiatostany. Owocem jest natomiast jajowata lub kulista łuszczynka.

Chrzan pospolity zawiera wiele cennych dla zdrowia witamin i minerałów. Jest bogaty w witaminy z grupy B, witaminę E, A oraz K. Co ciekawe, roślina ma dwa razy więcej witaminy C niż cytryna. Zawiera także olejek eteryczny, cukry, glikozyd sinigryna i enzymy. Jest bogata w wapń, potas, magnez, fosfor, cynk, czy żelazo.

Chrzan uznawany jest za naturalny antybiotyk. Ma właściwości przeciwbakteryjne i grzybobójcze. Działa również przeciwnowotworowo, antyseptycznie, a w postaci syropu – wykrztuśnie. Przyspiesza przemianę materii, pobudza wydzielanie soków trawiennych i wspiera działanie układu pokarmowego. Roślina ma także niewielkie właściwości moczopędne i przeciwreumatyczne.

Ponadto cenny skład chrzanu wpływa także korzystnie na urodę. Roślina wpływa pozytywnie na kondycję skóry, włosów oraz paznokci.

Wskazaniem do stosowania chrzanu pospolitego mogą być m.in.:

• infekcje górnych dróg oddechowych,
• objawy przeziębienia,
• zaburzenia trawienia, niestrawność,
• choroby reumatyczne,
• wsparcie układu odpornościowego,
• uciążliwy kaszel, zapalenie oskrzeli, ból gardła,
• infekcje dróg moczowych,
• anemia,
• niektóre schorzenia wątroby (bez niewydolności i marskości wątroby),
• bóle mięśniowe.

Z uwagi na swoje walory kulinarne chrzan pospolity najszerzej stosowany jest w kuchni. Korzeń wykorzystuje się głównie jako przyprawę do dań, mięs, sosów, czy kanapek. Korzeń można kupić w postaci mielonej, jeżeli jednak jest możliwość, warto wybierać świeży chrzan.

Z kolei liście rośliny w kuchni wykorzystuje się najczęściej jako składnik pesto, czy dodatek do sałatek.

Zarówno korzeń, jak i suszone liście chrzanu wykorzystuje się także do przygotowywania herbatek i naparów. Z rośliny można przygotować także naturalny syrop lub leczniczą nalewkę.

Z liści chrzanu można sporządzić także okłady na dolegliwości bólowe. W tym celu wystarczy położyć świeże liście na skórę, a następnie zawinąć je bandażem.

Chrzan można przyjmować także w postaci tabletek, ponieważ bywa on też składnikiem suplementów diety.

Podczas wewnętrznego stosowania chrzanu należy zachować ostrożność, gdyż zawiera on silnie działające związki, które drażnią błony śluzowe. Spożywanie rośliny w nadmiernych ilościach może powodować silne bóle brzucha, wymioty i podrażnienie przewodu pokarmowego.

Ostrożność należy zachować także w przypadku stosowania zewnętrznego. Chrzan nie powinien być stosowany na wrażliwą, podrażnioną skórę, czy rany.

Spożywanie rośliny nie jest wskazane w następujących przypadkach:

• alergia na przyprawy i zioła,
• choroby nerek,
• niektóre schorzenia układu pokarmowego,
• refluks żołądkowo-przełykowy,
• wrzody żołądka i dwunastnicy,
• wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna.

Szczególną ostrożność w stosowaniu chrzanu powinny zachować także osoby mające problem z tarczycą, zwłaszcza z niedoczynnością tego gruczołu. W takich przypadkach stosowanie rośliny najlepiej omówić z lekarzem.

Chrzan sprzedawany jest nie tylko jako świeży korzeń, ale dostępny jest też w formie mielonej, pod postacią tabletek, kapsułek, czy suszu. Cena za kilogram świeżego korzenia to ok. 23 zł. Za kilogram suszonego chrzanu średnio należy zapłacić ok. 80 zł.