Czym jest hiperwitaminoza A? Sprawdź, czy przypadkiem nie dostarczasz zbyt dużych dawek witaminy A 

Witamina A jest rozpuszczalna w tłuszczach i wstępuje w dwóch postaciach. W naturalnej, pierwotnej formie, nazywanej retinolem, obecna jest w pokarmach pochodzenie zwierzęcego. Są to produkty, jak np. olej rybny i wątroba. Jednak do transportu potrzebny jest w organizmie specjalny białkowy nośnik, co oznacza, że podczas zwiększonego spożycia witaminy A należy zadbać o właściwe ilości białka. 

Produkty roślinne również zawierają witaminę A. W tej grupie produktów mamy do czynienia z beta-karotenem i prowitaminą A, z której tworzy się właściwa witamina. Najlepszym źródłem beta-karotenu są tzw. rośliny okopowe - czyli marchew, dynia, słodkie ziemniaki, rośliny liściaste, np. szpinak i włoska kapusta, a także żółte owoce – melon, morele, brzoskwinie, papaja i mango.

Organizm nie jest w stanie w bezpośredni sposób wykorzystać beta-karotenu - niezbędne do tego procesu jest, by najpierw został on przekształcony w retinol, z pomocą tłuszczów oraz żółci (z tego powodu eksperci zalecają, by spożywać sałatę skropioną cytryną lub olejem). Z kolei gotowanie karotenu, na dalszym etapie ułatwia wątrobie zamianę go w retinol - więc gotowana marchewka będzie lepsza niż surowa.

Wpływ witaminy A na organizm jest znaczący. Ta cenna witamina odgrywa ważną rolę w zwalczaniu infekcji, szczególnie tych atakujących błonę śluzową nosa, oczu, gardła, płuc oraz pęcherza moczowego. Dzięki odpowiedniej dawce tej witaminy jesteśmy odporniejsi na wszelkie infekcje bakteryjne.

Szczególnie istotny jest również jej wpływ na narząd wzroku - obecność witaminy A jest niezbędna do wytwarzania światłoczułego barwnika - purpury wzrokowej, zawierającej beta-karoten, białko i właśnie witaminę A. Purpura wzrokowa jest odpowiedzialna za prawidłowe widzenie. Co więcej, witamina ta umożliwia widzenie nocne.

Wśród innych kluczowych funkcji witaminy A wymienia się poprawę kondycji skóry, ochronę przed stanami zapalnymi, a także hamowanie pojawiania się zmarszczek. Dodatkowo słynie ona z zapobiegania kamicy nerkowej, a niektóre z badań potwierdzają jej antynowotworowe działanie (zwłaszcza w przypadku tkanek miękkich).

Dzienna dawka witaminy A jest uzależniona od stanu fizjologicznego, płci oraz wieku. Zgodnie z zaleceniami, jest to 700 µg /dzień dla kobiet oraz 900 µg /dzień dla mężczyzn.

Inne zapotrzebowanie zostało określone w przypadku kobiet w ciąży (750-770  µg /dzień) i podczas laktacji – 1200-1300 µg /dzień. Ważne, by szczególnie kobiety przy nadziei nie przekraczały tej dawki, ponieważ nadmiar może powodować wady wrodzone u płodu.

Zapotrzebowanie na witaminę A może być wyższe podczas infekcji, chorób układu pokarmowego, przy ciężkim trądziku, łuszczycy, podczas długotrwałego stresu i stosowania diety niskotłuszczowej, a czasem również w niektórych chorobach nowotworowych. Wyższe dawki witaminy powinny być każdorazowo konsultowane ze specjalistą. 

Dbając o podaż witamin, należy pamiętać, że dość łatwo jest przedawkować ilość substancji, które mają pozytywny wpływ na organizm. Warto mieć świadomość, że zarówno niedobór, jak i nadmiar witamin może mieć szkodliwe działanie dla zdrowia. 

Nadmierna ilość witaminy A w surowicy krwi to inaczej hiperwitaminoza A, wykazuje działanie toksyczne i teratogenne (czyli niebezpieczne dla płodu i zarodka – może m.in. spowodować śmierć zarodka, opóźnienie rozwoju, zaburzenia czynnościowe czy przedwczesny poród). 

Wyniki wykraczające poza normę wynikają przede wszystkim ze zbyt dużego spożycia retinolu oraz/lub jego pochodnych, takich jak np. palmitynian retinylu, który mimo tego, że jest łagodniejszą formą czystego retinolu, to jednak wciąż pozostaje retinolem. 

Objawy nadmiaru witaminy A często przypominają sygnały wysyłane przez organizm w czasie niedoboru, dlatego prawidłowe rozpoznanie nie jest tak oczywiste. Wśród najczęstszych objawów nadmiaru witaminy A wymienia się:

• nudności, 
• bóle stawów i bóle głowy, 
• senność, 
• zmęczenie, 
• rozdrażnienie,
• powiększenie wątroby,
• powiększenie śledziony
• nadmierną pobudliwość,
• zmiany na skórze, stany zapalne,
• pomarańczowy odcień skóry (karotenodermia spowodowana nadmierną ilością spożywania beta-karotenu),
• wypryski na skórze,
• zmiany w strukturze kości.

Stan nazywany hiperwitaminozą A nie jest jednak zbyt częsty. Rzadko kiedy wiąże się ze spożywaniem produktów z dużą ilością tej witaminy. Częściej przyczyną jest stosowanie suplementów diety lub preparatów farmaceutycznych w nieodpowiedni sposób.

Źródła

1. Dagmara Dąbek
2. "Zdrowo jeść, by zdrowo żyć", Michael Sharon
3. „Encyklopedia zdrowego żywienia”, Dr Barry Fox